Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 46

Árni Bergmann
Óvinur ríkisins
Sönn saga
Júra hringdi frá Boston og spurði:
— Hvernig er það annars, er Akureyri ekki búin að segja sig úr lögum
við ísland?
— Það tel ég víst, sagði ég. Við verðum að fylgjast með eins og aðrir.
Og hvað finnst þér svo um hrun Sovétríkjanna?
— Veistu hvað, sagði Júra eftir stutta þögn. Ég sé eftir þeim.
— Hvemig stendur á því? spurði ég.
— Ég veit það varla, svaraði Júra og skipti um tón. Ég sá eftir breska
heimsveldinu. Ég held ég hafi aldrei sætt mig við hrun Austurríska
keisaradæmisins. Það er eitthvað stórbrotið við þessi miklu heimsveldi,
ég get ekki að því gert. ..
Ég hitti Júru fyrst austur í Moskvu fyrir þrjátíu og fimm árum. Hann
sat yfir tebolla inni á herbergi hjá systur sinni, stór maður og sterkur en
einkennilega varnarlaus á svip eins og margir þeir sem ganga með þykk
gleraugu. Hann spurði: Eru margir gyðingar á íslandi? Byrjar hann enn,
sagði systir hans. Ekki svo ég viti, sagði ég, það komu nokkrir frá
Þýskalandi og Austurríki rétt fyrir stríð, aðallega músíkantar.
Ólíkt hafast menn að: á þeim tíma var það mín þráhyggja að horfa á
höfuð manna og bera hárafar þeirra og komandi skalla saman við
undanhald minna ljósu lokka upp ennið og aftur á hnakka. Júra vildi fyrst
af öllu vita hvað menn héldu um gyðinga og hvort ekki vildi svo vel til
að þeir væru sjálfir gyðingar.
Fjölskylda hans var löngu komin úr tengslum við gyðingdóm og
ætlaðist ekki til þess að bömin hefðu neinar áhyggjur af uppruna sínum.
Hitler og síðar Stalín vom á öðru máli. Stríðið, innrás Þjóðverja, leysti
36
TMM 1992:1
j