Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 90

88
EYSTEINNSIGURÐSSON
SKÍRNIR
gengilega samtímamönnum sínum. Með þessum hætti tekur hann
á efni eldra kvæðisins með mjög sjálfstæðum tökum, og úr því
vinnur hann á þann hátt, að efnisheild rímunnar verður að teljast
mjög traust og innbyrðis samkvæm sjálfri sér. Jafnframt þessu agar
hann málfar sitt og leggur sig fram við að uppfylla kröfur bragar-
háttarins, svo að allt samsvarar hér hvað öðru: efni og form falla
hvort að öðru eins og bezt verður á kosið.
Þess er fyrr getið, að Hallmundarkviða Hjálmars eigi sér allsér-
stæðan sögulegan aðdraganda. Hér er ef til vill nokkuð sterkt að
orði kveðið, ef hafðar eru í huga allar þær hættur, sem varðveizlu
dróttkvæðanna voru búnar frá því að þau voru ort og þar til farið
var að safna þeim saman og búa þau til prentunar, en eigi að síður
liggur hér sérkennileg saga að baki.
Hallmundarkviða í Bergbúaþætti er mjög torskilin, og er vafa-
laust, að hún muni vera töluvert úr lagi færð og afbökuð jafnvel
í hinum beztu heimildum, sem hún er varðveitt í. Hér er ekki aðstaða
til að ræða einstök textavandamál hennar eða skoðanir fræðimanna
á þeim, en aðeins skal getið um hugmyndir Guðmundar Finnboga-
sonar, sem hann setur fram í Skírni árið 1935 eins og fyrr var
getið. Kemst hann þannig að orði um það, hvernig túlka eigi efni
kvæðisins: „Fyrstu sex vísurnar, eða fyrri helmingur kvæðisins,
eru lýsing á eldgosi úr jökli, gnýnum, sem stendur af eldsumbrot-
unum, jarðskjálftunum, eldi og eimyrju, vatnsflóði; fj allabungurnar
springa, áin fossar fram, fjöllin skjálfa, margir menn farast og
alstaðar er ys og þys, klettar rifna og „aurr tekr upp at færask undar-
ligr ór grundu,“ himininn rifnar og loks kemur hellirigning, það er
sem heimsendir sé kominn. — Síðari hluti kvæðisins er um jötuninn
sjálfan og félaga hans jötna og viðureign þeirra við Þór. Hugsun-
in virðist vera sú, að eldsumbrotin komi af baráttu Þórs við jötna.
Hann hafi rekið þá niður í undirheima og heimsótt þá þar. Jötnar
fara halloka, kynstofn þeirra þverr og Hallmundur fer hnugginn
„niðr í Surts ens svarta sveit, í eld enn heita“.“ (Skírnir 1935 bls.
172).
Svo sem sjá má, er hér sá meginmunur frá skýringunum í hand-
riti Hjálmars, að kvæðið er talið vera um baráttu jötna við Þór,
en ekki fjalla um undanhald heiðins siðar fyrir kristninni, og er
svo sannarlega reginmunur á þessu tvennu. Og Guðmundur Finn-