Þjóðmál - 01.12.2012, Blaðsíða 86

Þjóðmál VETUR 2012 85
fjármálaviðskiptum skuli stjórnarskránni
kastað fyrir róða og fullveldinu fórnað með
aðild að Evrópusambandinu .
Bók Gunnars Þórs Bjarnasonar er fagn-
að arefni fyrir alla sem hafa áhuga á íslenskri
sögu og stjórnmálasögu sérstaklega . Hún
er vönduð að öllum frágangi, höfundi og
útgefanda til sóma . Hið eina sem ég saknaði
var atriðisorðaskrá . Þarna er greint frá ýmsu
nýmæli í íslenskum stjórnmálaumræðum,
bók in er því að nokkru uppflettirit og notk-
un þess á þann veg hefði verið auðvelduð
með atriðisorðaskrá . Þetta er nefnt hér í
lokin þótt þetta atriði spilli á engan hátt
fyrir lesandanum sem er leiddur áreynslu-
laust um refilstigu flókinna átaka sem verða
eins og opin bók að lestri loknum .
Íhaldssömu ættarveldin
Guðmundur Magnússon: Íslensku ættarveldin.
Frá Oddaverjum til Engeyinga. Veröld, Reykjavík
2012, 336 bls .
Eftir Guðna Th . Jóhannesson
Bók Guðmundar Magnússonar um ætt arveldi á Íslandi að fornu og nýju
er stór fróðleg, skemmtileg og vel unnin .
Áhuga fólk um liðna tíð getur notið hennar
og lærð ir sagnfræðingar ættu einnig að finna
ýmis legt bitastætt í henni .
Á baksíðu bókarinnar er efnið rakið með
örfáum orðum . Sagt er að „óslitinn þráður
ættarvelda“ liggi frá höfðingjum land-
námsaldar til Björgólfsfeðga . Síðan er spurt:
„Hvernig urðu þessi veldi til og hvernig fóru
þau að því að tryggja að auður og völd héldust
innan ættarinnar?“ Svara er leitað með því
að fræðast um valdafjölskyldur fyrr og nú,
líta á lífshætti þeirra og samskipti í blíðu og
stríðu . Á forsíðu er svo falleg ljósmynd úr
Viðey sem tengist ættarveldum Íslands að
fornu og nýju á ýmsan hátt . Á myndinni
má sjá Pétur J . Thorsteinsson kaupmann
með fjölskyldu sinni í heimsókn hjá Eggert
Briem . Briemarar voru umsvifamiklir á
eynni á sinni tíð, og Pétur lagði mikið undir
í „Milljónafélaginu“ svokallaða sem ætlaði
að reka þar stórútgerð til langframa en fór
flatt á því . Áður hafði Viðey verið tákn um
auð og völd Stefánunga, eða Stephensens-
ættarinnar sem virtist ráða lögum og lofum
á Íslandi fram eftir nítjándu öld . Eyjan hafði
líka geymt vellauðugt klaustur í kaþólskum
sið og á hinum enda sögunnar er skemmst
að minnast þess að Davíð Oddsson og
Jón Baldvin Hannibalsson innsigluðu
stjórnarsamstarf flokka sinna í Viðey vorið
1991 . Varð Ólafi Ragnari Grímssyni þá að
orði að nú væri „Jón Baldvin látinn undirrita
hollustuna við ættarveldi fjölskyldnanna
fjórtán, Kolkrabbann sjálfan, við ættar-
borðið í Viðey“ (bls . 235–236) .
Sagan hefst í raun með stuttri lýsingu á
veldi Haukdæla og Oddaverja, höfuðætta
undir lok þjóðveldisaldar, og einnig er getið
þriggja ætta sem réðu ríkjum á sautjándu
öld, Svalbarðsættar, Skarðsættar og Árna- og
Torfaættar . Um miðja öldina mátti heita að
þær ginu yfir Íslandi . Flestir embættismenn
ríkisvaldsins komu úr þeirra röðum og
ættirnar þrjár áttu stóran hluta jarða í
einkaeign . Þar að auki höfðu þær umsjón
með konungsjörð og réðu því hverjir settust
í lögréttu Alþingis (bls . 37) .
Þungamiðja verksins liggur hins vegar í
umfjöllun um þrjár seinni valdaættir sem
náðu yfirburðastöðu sinni hver á fætur
ann arri . Þetta eru Stefánungar, Briemsætt
og Thors arar . Loks er Engeyjarættin fyrir-
ferðar mikil í umfjöllun um öflugar ættir
á síðustu öld og fram til okkar daga .
Lesendum læt ég eftir að fræðast um ítök
og lífsstíl þeirra sem komu við sögu en
eitt finnst mér jafnvel standa upp úr þegar