Forspil - 01.11.1958, Blaðsíða 8

SPJALL
„Laufblððín konta út á haustín“
Viðtal við Jónas Svafár
Um Forspil.
Það hefur þótt sjálfsagt hing-
aðtil, að í útkomuávarpi rita sem
þessa, hafi kveðið við harmagrát-
ur yfir fátækt útgefenda og um-
komuleysi, um leið og gxeint er
frá köllun þeirra til að þjóna
menningunni, eldlegum áhuga
þeirra á listum jafnframt því sem
kvíðbogi fyrir væntanlegum van-
skilum, og þar með feigðarhroll-
ur þeirra, er útmálaður.
Sagan sannar, að þessi klass-
isku ávörp hafa ekki borið til-
ætlaðan árangur — nema síður
væri.
Útgefendur Forspils eiga alls
ekki von á því að upplag blaðs-
ins verði rilið út og meira heimt-
að. Við ráðumst í þessa útgáfu
af þeirri einföldu ástæðu, að við
þurfum að koma á framfæri
ýmsu, sem annaðhvort á ekki
uppá pallborðið annarstaðar eða
við viljum ein bera ábyrgð á.
Fari svo að ritið seljist ekki og
verði ekki lesið, leiðir það af
sjálfu sér, að það komi ekki mjög
oft út. En við sjáum nú til.
Þessu blaði getur ungt fólk
sent allskyns efni og rná þar t. d.
nefna smásögur, ljóð, kafla úr
skáldsögum eða leikritum, leik-
þætti, þýðingar, greinar, ritdóma,
kvikmyndagagnrýni, hugleiðing-
ar o. s. frv.
Og við skorum á ungt fólk að
liggja ekki öllu lengur á því, sem
það hefur að segja.
Kvikmyndahús.
Kvikmyndahúsin hér í Reykja-
vík hafa mótað kvikmyndasmekk
þjóðarinnar og magnað þann
draug, sem nú gerir þeim ókleift
að sýna góðar kvikmyndir með
hagnaði.
Og hér skulu gróðasjónarmið
örfárra einstaklinga ráða. Öll
kvikmyndahús borgarinnar utan
eitt eru rekin af einstaklingum í
eiginhagsmunaskyni, en reynslan
sannar hversu vítavert sinnuleysi
það er að láta þessi fjölsóttu og
áhrifamiklu áróðurstæki vera í
einkaeign.
Efnisskrár þær sem kvikmynda-
hús gefa út eru að innihaldi ekki
annað en hlutverkaskrá og mis-
jafnlega illa rakin atburðarás
mynda.
Það heyrir til hreinna undan-
tekninga, að leikstjóra sé getið
eða annars þess, sem forvitni-
legt er um töku myndarinnar og
gerð. Þetta gildir einnig um aug-
lýsingar í blöðum og útvarpi.
Hvers vegna er ekki leitað til
manna, sem áhuga hafa og ein-
hverja þekkingu á kvikmyndum,
til að gera efnisskrár? Hér er nóg
af slíkum mönnum og ættu for-
stöðumenn kvikmyndahúsa að
sjásóma sinn (og hagnað) í því að
koma hér til móts við sívaxandi
áhuga manna á kvikmyndinni.
Ekki pólitík.
Er ekki tími til kominn að
breikka Aðalstræti eftir uppdrátt-
um sem til eru? Samkvæmt þeim
lendir semsé minnismerkið um
„frjálsa verzlun" á íslandi í
rennusteininum og hlýtur að
hverfa.
leikrit.
Leikhúsin sýna nú tvö leikrit,
sem ungt fólk er hvatt til að sjá.
Þjóðleikhúsið sýnir „Horfðu
reiður um öxl“ eftir enska höf-
undinn John Osborne og Leik-
félag Reykjavíkur „Allir synir
mínir" eftir bandaríska snilling-
inn Arthur Miller (æ þessi sem
liún Marlin Monroe er gift, eins
og stúlkan orðaði það).
Pasternak, Gunnar Gunnarsson
og Halldór Laxness.
í yfirlýsingu, sem Gunnar
Gunnarsson gaf Morgunblaðinu
og það birti 29. okt. síðastliðinn
undir fyrirsögninni „Pasternak,
sænska akademían og rússneskt
vald“, segir hann þetta í upphafi:
— Kjör sænsku akademíunnar
að þessu sinni gat ekki verið
betra og viðbrögð sovézkra rit-
höfundasamtaka og valdhafa ekki
ákjósanlegri — frá vestrænu sjón-
armiði.
Einnig notar hann tækifærið
til að upprifja eitt af eftirlætis
slagorðum gamalla vina sinna —
í nýjum búningi þó:
Helvítis slavamir eiga enga
menningu!
Og þar er keimurinn kominn.
Gunnar Gunnarsson er einn
helsti hérlendur foringi þeirra
pólitísku þjösna og menningar-
legu misyndismanna, sem í dag
gleðjast yfir meðferðinni á Past-
ernak og reyna á purkunnarlaus-
an rhátt að notfæra sér óham-
ingju skáldsins í illum tilgangi.
Ungir menn skyldu forðast
samneyti við slíkar afturgöngur.
Það leggur gasdaun út vitum
þeiiTa.
En lánsamir erum við íslend-
ingar að rödd Halldórs Laxness
skuli vera það eina sem heimur-
inn mun frá okkur heyra um
mál Pasternaks. Ú. Hjv.
-------ég er að koma úr sogs-
virkjuninni viðT efrafall — var
sagt upp vegna dugnaðar af
dönskum verkfræðingi — ætlaði
á geislavirkan fiskibát, sem nefn-
ist Úranus og mun vera í ætt
við frumefnið Uraníum og man
eiga að herja á karfann, en itú
mun karfinn vera búinn að við-
urkenna landhelgina 1600 sjó-
mílur, en bretinn ekki nema
þrjár -
Við ætlum að gefa út blltð á
næstunni — þú hefur kanraske
heyrt af því — hvernig lýst þér á?
Því ekki það —■ laufblöðin
koma út á haustin.
Haustið er komið og farið —
sástu það annars?
Nei ég sá Villiöndina um árið..
Þú leggur okkur nú eitthvert
lið við blaðið — sona þegar þú
mátt vera að?
Ég hefi ekkert lið, en ljóð skul-
uð þið fá úr amerísku, en ég
vona, að þið farið ekki úr liði og
verðið hernámslið.
Þakka þér — en hvað segir þú
um nafnið á blaðinu — Forspil?
Það er of mikil sinfonía, ég er
með „Heilaliristing" eða „Ungir
Pennar“.
Og hvað mundir þú segja við
unga listamenn — ég á við í
virðulegu viðtali við málgagn
þeirra?
Takið listina alvarlegay því
bestu ár æfinnar líða með> ame-
rískmn hraða.
Ég skal skila því. Vertu sælll og
góðan afla.
Blessaður og góða sölu í lauf-
blaðið.
Ú. Hjvi
Um túntistunjugnrijni
Það undrar margan, hversu ís-
lenzkir tónlistargagnrýnendur
eru lítt starfi sínu vaxnir. Þó eru
í þeirra hópi margir vel mennt-
aðir menn, sem bera gott skyn á
tónlist. En sumir hverjir hafa
enga tónlistarmenntun eða þá
sáralitla, og hafa þess vegna alls
ekkert vit á því sem þeir eru að
skrifa um. En eitt hafa þeir allir
sameiginlegt: þeir eru allir væru-
kærir og hroðvirkir. Auk þess
birtast stundum umsagnir þeirra
ekki fyrr en seint og síðarmeir og
þá er þeim holað niður í dag-
blöðunum þar sem minnst lík-
indi eru til þess að nokkur sála
reki augun í þær. En þetta er raú
kannske ekki þeirra sök.
Það er staðreynd, að engimn
listamaður tekur mark á gagn-
rýnendum hér. „Gagnrýnin“ er
lítið annað en lausleg upptaln-
ing á efnisskránni, hástemnad lýs-
ingarorð (mismunandi mörg og
sterk eftir atvikum) og útjaskað-
ir frasar. Og hér er öllu hælt.
Það er sjálfsagt að lofa það sem
gott er og gera það óspart, en
það er lítill greiði við listamann
að þegja yfir því sem manni
finnst miður fara hjá honum.
ÞaA er beinlínis hlutverk gagn-
rýnenda að benda listamönnuM
á rhverju þeim sé ábótavant og
reyna að rökstyðja fullyrðingar
sínaæ. Sérhver góður listamaður
tekur slíkum ábendingum iraeð
þöLkum, og er meiri vinur gagn-
rýnandans á eftir.
Tónlistarmaður fær alltaf
sömu gagnrýni hér ár eftiii ár.
Það er sama hvort honum fer
fram eða fer aftur, gagnrýnih er
nákvæmlega sú sama. Gagnrýn-
endur hafa ákveðna skoðun á
manninum og breyta henni helzt
ekki.
Ég skal fúslega viðurkenna
það, að einstöku sinnum slæðist
með góð gagnrýni. Það sýnir að-
eins það, að gagnrýnendur, marg-
ir hverjir, geta gert vel. Á þeim
hvílir töluverð ábyrgð.
Ef hér væri skrifuð góð sann-
gjörn en ströng gagnrýni, myndi
eflaust okkar fátæklega tónlistar-
lífi vaxa fiskur um hrygg. Og ef
þeir sýndu meiri áhuga í starfi
sínu, væru betur vakandi og laus-
ari við hleypidóma, myndi það
ekki hvað sízt stuðla að meiri
áhuga fyrir tónlist.
Atli Heimir Sveinsson,
.8 FORSPIL