Fréttablaðið - 14.05.2018, Blaðsíða 34
Brynhildur
Björnsdóttir
brynhildur@frettabladid.is
Sigríður Másdóttir er augnlæknir hjá Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir
blinda, sjónskerta og daufblinda. MYND/STEFÁN
Sjúkdómurinn veldur hrörnun í miðhluta sjónhimnunnar, sem kallast guli bletturinn eða
macula lutea, og með því skerðingu
á skörpu sjóninni og lessjóninni,“
segir Sigríður Másdóttir yfirlæknir
hjá Miðstöðinni. „Hjá okkur eru um
800 manns á skrá með AMD sem er
um 60 prósent notenda. Árlega fáum
við 150 til 200 nýjar tilvísanir og af
þeim eru um 70 prósent vegna þessa,
en tíðni AMD eykst með aldrinum
og er nokkru hærri meðal kvenna en
karla.”
„Sjúkdómurinn er flókinn og hefur
mörg birtingarform, en gróflega
má skipta honum í þurra og vota
hrörnun,“ segir Sigríður. „Á byrj-
unarstigi sjúkdómsins upplifa menn
yfirleitt engin einkenni eða þau
koma það hægt að viðkomandi gerir
sér ekki grein fyrir sjóntapinu. Við
þurra hrörnun getur orðið vart við
þokukennda og óskýra miðjusjón,
sem fer hægt versnandi. Við vota
hrörnun verður að auki oft bjögun á
sjón, þannig að beinar línur virðast
bognar eða bylgjukenndar.“
Áhrif aldurstengdrar augnbotna-
hrörnunar snerta marga og munu
væntanlega aukast í framtíðinni með
hækkandi hlutfalli aldraðra. „Með-
ferðarúrræðin eru enn takmörkuð
þrátt fyrir miklar rannsóknir “ segir
Sigríður. „Ákveðin vítamín og fæðu-
bótarefni geta þó í sumum tilfellum
hægt á þróun sjúkdómsins og oft er
hægt að beita sprautumeðferð, sem
reynst hefur vel, við meðhöndlun
votrar hrörnunar. Rétt hjálpartæki
verða mikilvægari eftir því sem sjúk-
dómurinn ágerist.“
Markmið Miðstöðvarinnar er
að auka möguleika þeirra sem eru
blindir, sjónskertir eða einstaklingar
með samþætta sjón- og heyrnar-
skerðingu til virkni og þátttöku á
öllum sviðum samfélagsins, með
áherslu á stuðning til náms, sjálf-
stæðs heimilishalds, virkra tóm-
stunda og atvinnuþátttöku. Í því
skyni sinnir hún ráðgjöf, hæfingu og
endurhæfingu,
„Öll þjónustan sem Miðstöðin
veitir er endurgjaldslaus,“ upplýsir
Sigríður, „en flestir koma til okkar
eftir tilvísun frá augnlækni eða í
gegnum aðrar stofnanir.“ „Langflestir
eru yfir 75 ára,“ segir Sigríður og
bendir á mikilvægi reglulegs eftirlits
hjá augnlækni, sérstaklega hjá fólki,
sem komið er yfir miðjan aldur.
Algengasta ástæða
sjónskerðingar
Aldursbundin hrörnun í augnbotnum (AMD) er algengasta ástæða sjónskerðingar og blindu
meðal aldraðra á Íslandi. Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga
með samþætta sjón- og heyrnarskerðingu (Miðstöðin) vill vekja athygli á sjúkdómnum.
Fræðslufundur
á Hótel Reykjavík Natura
Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga með
samþætta sjón- og heyrnarskerðingu, í samstarfi við augndeild Landspítala
– háskólasjúkrahúss, boðar til fræðslufundar um aldurstengda augnbotna-
hrörnun (AMD).
Fundurinn fer fram miðvikudaginn 16. maí kl. 16.30-18 á Hótel Reykjavík
Natura.
Markmið fundarins er að fræða notendur, fagfólk og aðstandendur um
aldurs tengda augnbotnahrörnun, meðferðir og þau hjálpartæki sem geta
nýst.
Aldurstengd augnbotnahrörnun er algengasta orsök sjónskerðingar hjá
fólki yfir sextugu og er einstaklingum með AMD sérstaklega bent á að sækja
fundinn.
Fundurinn er öllum opinn og þátttaka ókeypis. Frekari upplýsingar er hægt
að fá á heimasíðu Miðstöðvarinnar www.midstod.is, með því að senda
tölvupóst á midstod@midstod.is eða hringja í síma 545 5800.
Kettir eru vinsælustu gælu-dýrin í Bandaríkjunum. Þar eru 88 milljón kettir.
Kettir hafa lifað af 320 metra
fall án þess að meiða sig svo heitið
geti. Kettir eru sagðir hafa níu líf en
gamall málsháttur segir: kettir hafa
níu líf, þrjú til að leika, þrjú til að
veiða og þrjú til að kúra.
l Kettir hafa 20 vöðva til að
stjórna eyrunum á sér
l Kettir sofa 70% af ævi sinni
l Kötturinn Stubbs eða Stubbur
var borgarstjóri í Talkeetna í
Alaska í tuttugu ár. Annar köttur
frétti af þessu og bauð sig fram
til borgarstjóra í Mexíkóborg
árið 2013
l Kettir finna ekki sætt bragð
l Að eiga kött dregur úr líkum á
hjartaáfalli um þriðjung
l Stærsti heimilisköttur í heimi
mældist 124 sentimetrar
l Kettir hafa verið heimilisdýr
síðan 3600 árum fyrir Krist
samkvæmt fornleifafundum.
Í Egyptalandi hinu forna
voru kettir taldir heilagir. Ef
heimiliskötturinn lést rökuðu
fjölskyldumeðlimir af sér auga-
brúnirnar til að lýsa yfir sorg
sinni. Kettir voru oft gerðir að
múmíum þegar mannfólkið
þeirra lést svo þeir ættu örugga
vist í handanheimum
l Þegar kettir mala líður þeim
oftast vel en þeir geta líka verið
órólegir og notað malið til að
róa sig niður. Tíðnin á kattamali
er sú sama og sú tíðni sem bein
og vöðvar gefa frá sér þegar þau
gróa saman. Kettir mjálma ekki
þegar þeir hafa samskipti sín á
milli heldur aðeins þegar þeir
tala við mannfólk. Kettir þekkja
raddir mannfólksins síns en láta
eins og þeim sé alveg sama því
þeir eru svo svalir. Kettir vita
hvernig hljóð nístir mannfólk
gegnum merg og bein og nota
þau óspart. Þeir líkja til dæmis
eftir ungbörnum. Kettir eiga
almennt yfir 100 hljóðum að
ráða en hundar aðeins tíu. Kettir
eru vitsmunalega greindari
en hundar en sjá ekki ástæðu
til að leysa þrautir, ekki einu
sinni fyrir verðlaun sem gera þá
félagslega heimskari en hunda.
Þeir eiga einnig auðveldara með
að læra en hundar en beita þeirri
færni ekki nema þeir nenni
l Heilinn í köttum er 90% eins og
í mannfólki. Sá hluti heilans sem
stjórnar tilfinningum er næstum
alveg eins í þessum tveimur
tegundum. Kötturinn þinn er að
merkja þig þegar hann nuddar
sér upp við þig. Þegar hann er að
sleikja sig er hann hins vegar að
reyna að ná lyktinni af þér af sér
l Ríkasti köttur í heimi á þrettán
milljónir Bandaríkjadala sem
hann erfði eftir manneskjuna
sína
l Kettir eru mjög oft með
mjólkuróþol og eiga helst ekki
að borða hráan fisk. Hvaðan
sú hugmynd kemur að gefa
eigi köttum helst af öllu fisk og
mjólk veit enginn
l Fyrsti kötturinn í geimnum hét
Felicette eða Geimkisa. Hún lifði
ferðina af
l Elsta kattamyndbandið á You-
tube er frá 1894
l Á sjötta áratugnum reyndi
CIA að breyta kisu nokkurri í
njósnakött með því að græða
hljóðnema í eyrað á henni
og senditæki í höfuðkúpuna.
Skurðaðgerðin gekk upp en kisa
varð fyrir bíl í fyrsta leynilega
verkefninu
l Læður eru yfirleitt réttloppóttar
og högnar örvloppóttir
l Stærsta got í heimi gaf af sér 19
kettlinga. Kettlingar í sama goti
eiga ekki endilega sama pabba
Köttur úti í mýri
Kettir eru gáfaðir, matvandir, sjálfstæðir og fara sínar eigin
leiðir. Þetta og margt fleira telja flestir sig vita um ketti
en þó veit enginn allt því kettir eru dularfullar verur. Hér
koma nokkrar skemmtilegar staðreyndir um ketti.
Svartir kettir eru oft taldir boða ógæfu vegna þess að þeir voru settir í sam-
hengi við nornir, sem er arfur frá þeirri tíð þegar kettir voru í föruneyti gyðja.
Kettir nota veiðihár til að halda jafnvægi og meta hvort þeir komast gegnum þrengsli.
6 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 1 4 . M A í 2 0 1 8 M Á N U DAG U R
1
4
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:3
4
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
C
2
-1
7
2
4
1
F
C
2
-1
5
E
8
1
F
C
2
-1
4
A
C
1
F
C
2
-1
3
7
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A
F
B
0
4
8
s
_
1
3
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K