Litli Bergþór - 01.12.2013, Blaðsíða 20

20 Litli-Bergþór
Um uppruna og aldur þessa þekkta stúdentasöngs er
margt á huldu. Þar tekur hver eftir öðrum. Sumir hafa
viljað tengja hann rómverska stóuspekingnum Seneca
yngra sem uppi var kringum Krists burð. Vissulega má
í báðum textum finna hið alkunna og eðlilega viðhorf
að menn skuli njóta æskunnar meðan hún endist, og
þarf hvorki skáld né speking til að komast að þeirri
niðurstöðu.
Frumtextann hafa aðrir viljað eigna Strada nokkrum
biskupi í Bologna á Ítalíu og hann er nefndur sem
höfundur í Söngbók Hafnarstúdenta sem ekki minni
menn en Sigfús Blöndal, Jón Helgason og Jakob
Benediktsson sáu um árið 1937. Um Strada þennan
biskup er hinsvegar ekkert að finna í lærðustu
uppflettiritum sem nú eru tiltæk hérlendis og ekki
heldur á gúglinu. Varla hefur á hinn bóginn þótt fara
illa á að tengja þennan söng við þá borg sem hýsti elsta
háskóla Evrópu. Á Þjóðarbókhlöðunni í París er aftur
á móti til handrit á latínu sem talið er frá árinu1267
eða 1287 og geymir nokkurnveginn sama texta og 2.
og 3. erindi en ekki upphafið Gaudeamus igitur sem
við þekkjum. Þar sjást einnig nótur, en þær líkjast
ekkert því lagi sem við syngjum og sést fyrst prentað
í Leipzig árið 1788.
Latínutextinn sem við þekkjum núna birtist fyrst
í bókinni Studentenlieder sem lítt þekktur þýskur
prestlingur og gamanskáld að nafni Christian Wilhelm
Kindleben (1748-1785) gaf út í Halle árið 1781. Hann
virðist þó hafa til hliðsjónar drykkjusöng eftir eldri
skáldbróður, Johann Christian Günther (1695-1723)
sem hefst á orðunum Brüder, lasst uns lustig sein
(Bræður, lát oss lifa glatt) og virðist hafa verið sungið
undir áþekku lagi. Günther þessi þótti eitt frumlegasta
og listfengasta þýska ungskáld á sinni tíð en þoldi
ekki hið svallsama stúdentalíf og dó í Jena aðeins 27
ára gamall. Hann minnir um sumt á Kristján okkar
Fjallaskáld hálfri annarri öld síðar.
Bæði leikskáld og tónskáld hafa nýtt sér þennan söng
beint eða óbeint en þekktastur er háskólaforleikurinn
eftir Johannes Brahms sem hann samdi þegar hann
var kjörinn heiðursdoktor við háskólann í Breslau árið
1880 og endar á hljómsveitarútsetningu lagsins.
Fyrstur til að þýða Gaudeamus á íslensku mun vera
Jón Helgason frá Rauðsgili og þó aðeins fyrsta erindið:
Kætumst meðan kostur er / knárra sveina flokkur. Það
birtist í fyrstu útgáfu kvæðabókarinnar Úr landsuðri
árið 1939. Erlingur Sigurðarson frá Grænavatni þýddi
þrjú erindi og birtust þau í ársritinu Jón á Bægisá
2004. Fyrstu línurnar hljóða þannig: Gleðjumst meðan
gefst oss tóm! / Gleðjumst því án tafar! Nú hefur
Ólafur Stefánsson á Syðri-Reykjum snúið öllum níu
erindunum.

Árni Björnsson þjáðháttafræðingur.
Gaudeamus
(latneski textinn)
1.
Gaudeamus igitur
Iuvenes dum sumus.
Gaudeamus igitur
Iuvenes dum sumus.
Post iucundam iuventutem
Post molestam senectutem
Nos habebit humus.
Nos habebit humus.
2.
Ubi sunt qui ante nos
In mundo fuere?
Ubi sunt qui ante nos
In mundo fuere?
Vadite ad superos
Transite in inferos
Hos si vis videre.
Hos si vis videre.
3.
Vita nostra brevis est
Brevi finietur.
Vita nostra brevis est
Brevi finietur.
Venit mors velociter
Rapit nos atrociter
Nemini parcetur.
Nemini parcetur.
4.
Vivat academia!
Vivant professores!
Vivat academia!
Vivant professores!
Vivat membrum quodlibet;
Vivant membra quaelibet;
Semper sint in flore.
Semper sint in flore.
Gaudeamus Þýðing: Ólafur Stefánsson