Helgarpósturinn - 13.08.1987, Blaðsíða 12

Helgarpósturinn - 13.08.1987, Blaðsíða 12
^ fiys E R í S LE NS K A N FÁTÆÍC AF BLÓTSYRÐUM? „BLESSUNARLEGA LAUSIR VIÐ KLÁMIÐ" Hefur þú heyrt brandarann um bóndann? „Nei.“ „Hann lýsir vel blótsyrðanotkun íslendinga. Það var eitt sinn bóndi sem þurfti að láta senda böggul í bæinn. Hann sagði við vinnumann hjá sér: „Taktu andskotann, farðu með hann til djöfulsins og láttu senda hann til hel- v'ítis." Þannig endaði samtal mitt við Sig- urð A. Magnússon rithöfund þegar- við vorum að ræða um blótsyrði og skammaryrði í íslensku. Ég get ekki annað en tekið undir þessi orð hans, því þetta eru án efa þau þrjú orö sem íslendingar grípa helst til þegar þeir bölva. „Það er nú þannig með íslenskuna að blótsyrðin virðast vera bundin við Satan og híbýli hans,“ sagði Heimir Pálsson menntaskólakennari, „en ég hef nú aldrei hugsað mikið um þetta." Halldór Halldórsson prófessor rit- aði fyrr í vetur greinaflokk í Helgar- póstinn þar sem fjallað var um bölv og ragn og gerði hann þar grein fyr- ir uppruna helstu blótsyrða í ís- lensku og voru þau flest tengd djöfl- inum og dvalarstað hans. Halldór tók fram að hann áliti að íslenskan væri ekkert fátækari af blótsyrðum en önnur tungumál. Guðni Kol- beinsson var sammála þessari skoð- un Halldórs, og áleit að ef menn kynnu góða íslensku væri enginn skortur á skammar- og blótsyrðum. „Menn eru misjafnlega orðauðugir og þeir sem eru snjallir að bölva hafa ótrúlegan orðaforða." Það virðist vera að við séum á svipuðum slóðum í blótsyrðum og frændur okkar á Norðurlöndum. „Grunnur sænsks og íslensks bölvs er sá sami,“ sagði Heimir Pálsson. „En annars held ég að ekki sé hægt að bera saman blótsyrði milli mála því geðlægi þátturinn er svo sterkur. Maður þarf að kunna mál mjög vel til þess að geta bölvað vel á því. Nor- ræna hefðin er mjög tengd kristinni trú og tengist mest Satan enda eru til ótalmörg nöfn yfir hann, til dæm- is í þýðingu Jóns á Bægisá á Paradís- armissi Miltons." En utan Norðurlandanna virðist þessu öðruvísi farið. Ef enskan er tekin fyrst þá sagði Sigurður A. Magnússon, sem eitt sinn bjó í Bandaríkjunum, að þar væru mögn- uðustu blótsyrðin tengd kynlífi og móðurinni, „en það er svo merki- legt með íslenskuna", bætti hann við, „að þó við teljumst trúlausasta þjóð í heimi eru öll okkar blótsyrði tengd trúnni". Þeir sem hafa horft á bandarískar bíómyndir eða dvalið eitthvað í Bandaríkjunum hafa ef- laust tekið eftir þessu og sjálfsagt lært eitthvað, enda er það yfirleitt sagt að það fyrsta sem maður lærir á erlendri tungu sé yfirleitt bölv og skammaryrði af ýmsu tagi. Einstaka sinnum heyrir maður að Islendingar sletta þessum orðum og virðast vin- sælustu orðin vera „shit" eða „fuck". Mörður Árnason blaðamað- ur og einn höfunda Slangurorða- bókarinnar bjóst ekki við því að þessi orð festust í málinu. „Slang og slettur eru fyrirbæri sem er fljótt að koma og fara en bölv og blót eru íhaldssamt fyrirbæri þar sem ekki er mikið um nýjungar." Eins og áður sagði eru ensk skammaryrði á öðrum slóðum en þau norrænu þó eitthvað hafi verið tekið í málið sem slangur. En það er í kaþólsku löndunum sem blót, bölv og ragn virðist vera grófast, a.m.k. að okkar mati. Sig- urður Pálsson skáld sagði að í frönsku væru skammaryrði og blót miklu kynferðislegri og klámtengd auk þess sem blótsyrði tengd skít væru algeng. „Inn í þetta er svo blandað trúarlegum atriðum. Það er mikið um skammaryrði tengd Maríu guðsmóður. Undir þetta tók Einar Már Jónsson blaðamaður og sagði „guðlast, sifjaspell og kyn- ferðislegt blót af öllu tagi er líklega vinsælast. Annars er það alveg ömurlegur siður að blóta, enda er það svo að þau orð sem mest eru notuð missa smám saman merk- ingu sína og stundum breyta þau jafnvel um merkingu. Þetta málfar er nú mest tengt, held ég, glæpalýð og gangsterum og er mikið bundið við alþýðustéttirnar. Ég held líka að þetta hafi minnkað og mest heyrir maður blótað í umferðinni. Fólk hellir úr skálum reiði sinnar ef eitt- hvað kemur fyrir og ég held að það sé árásarhneigðin sem brýst þarna út“. Bæði Sigurður og Einar sögðu að franskan væri slæm en þó væri nú spænskan sýnu verri auk þess sem Einar sagði að slavnesku málin og ungverska væru slæm, þar væri ýmiss konar sifjaspell algengt og einnig orðtök sem okkur þætti hið versta klám. „Það er miklu meira til af blóts- og skammaryrðum í spænsku og sam- anborið við hana er íslenskan held- ur fátækleg," sagði Guðbergur Bergsson rithöfundur. „Þau eru einnig miklu grófari en hér. Þeir gera mikið af því að skíta móður- mjólkina og svo eru það þessi sí- gildu skammaryrði sem tengjast kynfærunum, bæði hjá körlum og konum. Ef ég hefði verið að tala við þig spænsku núna væri ég búinn að nota orð sem tákna kynfæri kvenna eða punginn svona í öðru hverju orði. En annars er þetta að minnka. Það er minna notað af skammaryrð- um nú eftir að einveldinu var aflétt og lýðveldið kom á, það var eins og þeir notuðu þau til þess að slaka á taugaspennu. Kaþólsku kirkjunni var blandað inn í og María guðs- móðir var mikið notuð í skammar- yrðum." Guðbergur minntist einnig á að í Portúgal væri ekki mikið blót- að og það væri ef til vili vegna þess að kirkjan og ríkið hefðu verið að- skilin í íengri tíma, en á Spáni hefði þetta verið eitt. Það væri ef til vill ástæðan fyrir því að kirkjan bland- aðist inn í þetta. Viðmælendur mínir voru allir sammála um að það væri ekki til baga hvað íslenskan er fátæk af hressilegum bióts- og skammaryrð- um. Og sumir voru því fegnir hvað við erum blessunarlega laus við blótsyrði tengd kynlífi, kynfærum og þess háttar. Líklega er það rétt hjá þeim. En það á kannski eftir að breytast, hver veit. Það kom einnig fram hjá einhverjum þeirra að þeir höfðu heyrt að það væri blótað hressilega austantjalds og það fellur kannski undir það sama og Guð- bergur nefndi, að þegar þjóðin væri ekki frjáls notaði hún skammaryrði, blótsyrði og klám til að slaka á taugaspennunni sem myndast. En það hefur aldrei verið gerð fullnægjandi könnun á blóts- og skammaryrðum, enda væru það mjög viðamiklar rannsóknir þar sem ekki er mikið um ritaðar heim- ildir og þyrfti því að styðjast við tal- að mál. Það á kannski einhver eftir að ráðast í þetta verkefni í framtíð- inni, þetta er a.m.k. stór hluti máls- ins sem við tölum. leftir Áslaugu Ásgeirsdóttur teikning Jón Óskari 12 HELGARPÓSTURINN

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.