Tíminn - 14.09.1918, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemar út einu sinni t
vika og kottar 4 kr,
árgangarinn.
AFGREIDSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, simi 286, át am
land i Laafási, simi 81.
II. ár.
Jfýjar stjónurleilir.
Wilson forseti Bandaríkjamanna
er talinn hugumstærstur af
þeim stjórnmálamönnum sem nú
ráða mestu í heiríiinum. Síðan
hann tók við völdum i Bandaríkj-
unum hefir roðað fyrir nýjum degi
í skiftum sterkra og veikra ríkja.
Gamla stjórnarreglan er sú að
máttur sé réttur. Sá sterki lcúgar
þann veika. Stórþjóðin bælir smá-
þjóðina undir sig og neytir afls-
munar meðan unt er. Veraldar-
sagan er full af dæmum sem sanna
þessa staðhæfing. Bandaríkin hafa
líka fyr á árum siglt í sama farið.
Þau herjuðu á Spánverja — til að
hjálpa undirokuðum Cúbu-búum.
En hrifsuðu þá í verki undir sig
leyfarnar af nýlenduveldi Spán-
verja. Voru þær aðferðir nákvæm-
lega hliðstæðar aðförum Norður-
álfuþjóðanna bæði fyr og síðar.
Snemma á stjórnarárum Wilsons
logaði alt Mexicóriki í uppreistar-
báli. Fjöldi Bandaríkjamanna var
þar búsettur og til að vernda líf
og eignir þeirra neyddist Wilson
til að senda her inn í landið.
Skorti ekki raddir í Bandaríkjun-
um, að nú bæri vel í veiðar að
færa út landamæri ríkisins með
því að innlima nokkurn hlut af
Mexicó eða jafnvel ríkið alt. En
forsetinn þverneitaði öllum þeim
tillögum.
Bandaríkjaherinn átti að koma
eins og góður gestur. Hjálpa til að
slökkva eldinn — en þiggja ekkert
að launum, nema þann hagnað
sem ieiðir af góðu og friðsömu
nábýli. Ólíkt fórst Hákoni gamla
við íslendinga á þrettándu öldinni.
Hann fylgdi gömlu reglunni: Ó1 á
sundurþykkjunni og stjórnleysinu
í nábúalandinu, þar til þjóðin var
orðin svo örmagna að hún gat
ekki viðnám veitt og féll varnar-
lítil i hendur hans.
Þáttlaka Bandaríkjanna er að
flestra dómi talin líkleg til að hafa
úrslitaáhrif á endalok styrjaldar-
innar. Hefir stórum hallað á Þjóð-
verja síðari hluta sumars, síðan her
Bandaríkja á Frakklandi óx til
muna. Er það ekki einungis að
þakka auknum liðsafla heldur
aukinni samvinnu. Fram á síðustu
mánuði hefir skort sameiginlega
herstjórn bandamannamegin á
vesturvígstöðvunum. Bretar ekki
getað sætt sig við að fela Frökk-
um aðalstjórnina, þótt barist væri
í þeirra landi, fyr en í nauðir rak.
Bandaríkjamenn hafa hinsvegar
sagt við Frakka um leið og þeir
sendu tíu þúsund hermanna á dag
til vígstöðvanna: Hér eru hermenn
Rey^javík, 14. september 1918.
38. blað.
og herbúnaður. Bætið því við her
yðar og beitið til að vinna fulln-
aðar sigur. Síðar fór svo að Bret-
ar fengu yfirstjórn enska hersins í
hendur Foch. Hefir honum áunn-
ist afarmikið síðustu vikurnar. Má
að miklu leyti þakka það óeigin-
girni Bandaríkjanna, sem fela hin-
um færasta aðila forustuna, þótt
erlendur sé, og gefa þar með gott
fordæmi. Má vænta þess að dreng-
skapur og víðsýni Wilsons forseta
og margra samherja hans í Vestur-
heimi verði bæði til að stytta
stríðið og efla réttlát og bróðurleg
skifti þjóðanna eftir að friður
kemst á.
Vantranstsyjirlýsing.
I.
Þegar þingmenn færast þann
vanda í fang að bera fram van-
traustsyfirlýsing á hendur stjórn
landsins, allri eða nokkrum hluta
hennar, þá verður tvenns af þeim
að krefjast:
Þeir verða að vera viðbúnir, að
skipa nýja og betri stjórn í stað
þeirrar sem þeir vilja fella.
Og þeir þingmenn sem stjórnina
fella verða að vera að einhverju
leyti sainstæðir, hafa a. m. k. ein-
hverja jálega stetnu.
Það hefði nú mátt vænta þess af
flutningsmönnum vantraustsyfirlýs-
ingarinnar á hendur atvinnumála-
ráðherranum og fjármálaráðherr-
anum, einkum af síra Sig. Stefáns-
syni, gömlum og reyndum þing-
manni, að þeir hefðu uppfylt þessar
kröfur.
En þvi fer fjarri að svo hafi
verið. Hvorugri var fullnægt.
Ekkert samkomulag var um það,
svo nokkrum manni sé vitanlegt,
hverjir hefðu átt að taka við stjórn-
inni, hefði vantraustið verið sam-
þykt.
Og stjórnarandstæðingar eru
næsta sundurlausir. Þeir eiga ná-
lega ekkert sameiginlegl, annað en
að vilja fella stjórnina. Jálega slefnu
aðhyllast þeir enga allir saman.
Helzt mætli benda á þá neiiega
stefnu þeirra að vilja drepa lands-
verzlunina, eða a. m. k. að láta
hana færa saman kvíarnar stór-
kostlega.
Hefði vantrauslið verið samþykt
lá því ekki annað við borð en full-
kominn glundroði á þinginu. Og í
þeim glundroða voru þeir menn
líklegastir til að smeygja sér í
valdasessinn, sem þjóðin sýndi
langmest vantraust við síðustu
kosningar — langsummennirnir.
Þeir menn sem óliklegastir eru til
þess að fara vel með stjórn lands-
ins á þessum tímum.
Slikt undirbúningsleysi undir
vantraustsyfirlýsing til stjórnar er
eitthvert hið vítaverðasta sem þing-
menn fremja.
Annað mjög vítavert í þessu
máli var það, að flutningsmenn og
sluðningsmenn vantraustsins vissu
það fyrir, með óbrigðulli vissu, að
það myndi ekki ná fram að ganga.
Rekst þar illa á kenning og líferni
sparnaðarmannsins, síra Sigurðar,
að lengja þingið með þessu í þrjá
daga, láta Sterling bíða eftir þing-
mönnum þann tíma, og kostar
þessi algera þarfleysa margar þús-
undir króna. » ■ ■■
Allir vissu að svo myndi fara
sem fór. Menn komu niður í þing-
hús til þess að horfa á þessa lif-
andi og talandi ínyndasýning, til
þess að skemla sér við að heyra
helztu menn þjóðarinnar rifast —
aðgangurinn var ókeypis, lands-
sjóður borgaði brúsann.
Þetta er óhæfa. Það á að vera
regla að stofa ekki til slíkra um-
ræða án þess að full vissa, eða
a. m. k. mjög mikil líkindi séu til,
að árangur verði.
Og loks stóð svo sérstaklega á
að þingið var hvatt saman til þess
að samþykkja merkustu lögin sem
sett hafa verið siðan þingið varð
löggjafarþing, sem núverandi stjórn
og þingmenn þeir sem hana styðja,
bera mestan veg og vanda af, að
sjálfsögðu.
Undir slíkum kringumstæðum
hefði það ekki komið til mála i
neinu landi, þar sem þingræði var
orðið nokkunrveginn rótgróið, að
steypa landsstjórninni og láta aðra
færa málið fram til fullnustu. Hið
eina sem hefði getað komið til
greina undir slikum kringumstæð-
um hefði verið það, að þingflokk-
ar þeir sem að stjórn stæðu, hefðu
tekið' það upp hjá sjálfum sér að
hafa mannaskifti.
Dagskráiu sem samþykt var, flutt
af fonnanni fjöhnennasta flokksins,
heimastjórnarttokksins, vísaði mál-
inu frá, á þessum grundvelli.
Það var sama sem að fella van-
traustið að samþykkja dagskrána.
Fullyrðingar ísafoldar, sem út kom
nú um miðja vikuna, eru algerlega
ósannar.
»Nú ferr þat svá oftast, þegar
allir eru jafnríkir, og skal engi
ríkari eðr einn foringi heldr en
annarr, at þá tekr hverr sitt ráð,
er í kreppingar kemr ok at sverfr,
en hirðir þá ekki um hvat hver-
igum hentir, eðr til ráðs liggr« —
mælti Hrærekur konungur er þeir
smákonungarnir voru að búa sjálf-
um sér gröf fyrir Ólafi helga. Þeir
höfðu gert sig digra í sumar stjórn-
arandstæðingar, að þeir gátu
ekki stöðvað ofsa sinn og hirtu
því ekki þótt meðjengri forsjá væri
leikurinn leikinn, eður hvor yrði
undir.
II.
Það væri fróðlegt mál að fara
nokkum orðum um umræðurnarum
atkvæðagreiðsluna, þvi að ýmislegt
kom þar merkilegt fram.
Af hálfu aðalflutningsmanns kom
sárafátt fram annað en það sem
margþvælt var á þinginu í sumar,
Og enginn vottur var fyrir því í
einu eða neinu hvað við ætti að
taka. Enda fór hann alls ekki dult
með það að þetta væri alt tii-
gangslaust.
Hinn flutningsmaðurinn, Halldór
Steinssen, var mun ófyrirleitnari í
orðum og getsökum, enda hefir
hann einna berast allra þingmanna
lýst sig fylgjandi þeirri stefnu að
drepa landsverzlunina og fela kaup-
mönnnm að ölluleyti vöruaðdrætti.
Hefir hann að likindum séð svo
glæsilega ávexti kaupmannaverzl-
unarinnar í Ólafsvík og á Snæ-
fellsnesi. Hann lét sér það og sæma
að vega að utanþingsmönnum úr
þinghelginni, með hinum svívirði-
legasta áburði. Er slíkt öðrum
ósamboðið en lítilmeunum.
Ljótust og lítilmótlegust var
framkoma Jóns Jónssonar á
Hvanná. Hann er liðhlaupi. Var í
Framsóknarflokknum og einn af
stuðningsmönnum atvinnumálaráð-
herrans, en hröklaðist úr flokkn-
um í sumar. Nú notaði hann
tækifærið til að ljósta upp leynd-
armálum ílokks síns. Furðaði menn
að heyra það, en hitt var kunnugt
frá í sumar hvern hug hann bar
til fyrri flokksbræðra sinna, af níð-
greinum hans í ísafold. Er það
viðurkent urn heim allan að
drengskapur góðs drengs liggur
við, að svíkja ekki fyrri vini sína,
þótt þeim kunni eitthvað að bera
á milli síðar. Slíka kend bar hann
ekki í brjósti. Verða menn írægir
af slíkum ódrengskap eigi síður en
af miklum og góðum verkum, en
einungis i annari merkingu. Verð-
ur þeirra getið ávalt er saga Grikkja
er skráð: Leónídasar og Efíaltesar.
Leónídas sýndi frábæra vörn fyrir
föðurland sitl og lét drepa sig
heldur en flýja. En Efíaltes sveik
landa sína, ljóstaði upp leyndar-
máli, er hann vísaði óvinunum
veg að baki þeim.
Hinir elstu af stórnarandstæð-
ingum, langsummenn, höfðu sig
mjög lílið frammi. Gísli Sveins-
son var sá eini sem talaði af þeim.