Tíminn - 11.01.1919, Blaðsíða 2

10
TlMIN N
Friðarfundir.
Friðarfundurinn sem nú verður
haldinn — líklega í Versailles —
Verður sá langstærsti og merkasti
sem haldinn hefir verið.
Það liggur i hlutarins eðli að
slíkir allsherjar friðarfundir hafa
ekki orðið lil fyr en á síðari tím-
nm. Og eins hitt, að þeir hafa allir
verið háðir í Norðurálfu.
Hinn fyrsti af slíku tagi er fund-
urinn í Westfalen 1648. Þar komu
saman i fyrsta sinni erendrekar
flestra meiri háttar ríkja í Norð-
urálfu. Þýzkaland lá þá í rústum
eftir þrjátíu ára blóðuga innan-
lands styrjöld. Nágrönnunum hafði
hepnast til fulls að brjóta á bak
aftur það ofurveldi sem keisaraættin
þýzka átti. Allsherjar friður varð i
Norðurálýu í bili eftir fundinn og
sú ríkjaskipun gerð á Þýzkalandi
sem að mestu hélst fram á daga
Bísmarcks.
Árið 1713 er hinn næsti fundur
haldinn, í Utrecht á Hollandi. Þá
höfðu flest lönd í Norðurálfu bar-
ist síðan um aldamót. Þá var
brotið á bak aftur ofurvald ein-
valdskonungsins franska, »sólar-
konungsins«, Lúðvfks XIV. Þá voru
ákveðin landamæri ríkja í Norður-
álfu, Austur- og Vesturálfu.
Reynslan sýndi þá, eins og ávalt
síðar, það sem þýzki keisarinn
gleymdi nú, að ekkert eitt ríkt í
Norðurálfu er svo sterkt að það
geti til lengdar borið ægishjálm
yfir hin. Minni ríkin sameinast á
móti því og ríða það niður.
Hundrað árum síðar er sá fund-
urinn háður, sem langlíkastur er
að mörgu leyti þeim sem nú verð-
ur háður. Það er Vínarfundurinn
1814—1815. Þá hrundi til grunna
keisaradæmi Napóleons fyrsta.
Napóleon var fangi Norðurálf-
unnar og fékk vitanlega hvergi
nærri að koma. Fjögur stórveld-
anna, Bretland, Rússland, Auslur-
ríki og Prússland stóðu sigrandi
yfir höfuðsvörðum hins mikla her-
konungs. Hin nýju ríki, sem Napó-
leon hafði búið til, voru þurkuð
burt. Sigurvegararnir skiftu reitun-
um á milli sín. Þá er að mestu
leyti lagður sá grundvöllur að ríkja-
skipun í Norðurálfu sem stendur
enn.
Á þeim hundrað árum sem sið-
an eru liðin hafa stórveldin tíu
sinnum komið saman á ráðstefnu
vegna ýmissa vandamála, innan
Norðurálfu og utan. Helztu verk-
efnin hafa verið þessi: Holland og
Belgía, Krímstriðið, Luxemburg,
Tyrkland, Kongóríkið, Balkanríkin,
Marokkó, heimsfriðurinn og reglur
um sjóhernað.
Langmerkastir þeirra funda eru:
Berlínarfundurinn árið 1878 og bar
þá Bismarck ægishjálm yfir alla
og frá þeim fundi er venjulegast
að reikna tildrög helmsstríðsins —
og friðarfundirnir tveir í Haag. Á
síðari fundinn í Haag, árið 1907,
komu fulltrúar frá langflestum
meiri háttar þjóðum í heiminum.
Nú liggja þrjú stórveldanna i
rústum, þrjú keisaradæmi. Nú
hefir verið barist nálega um allan
heim. Nú hafa synir nálega allra
þjóða barist i Norðurálfu. Friðar-
fulltrúarnir í Versailles hafa ná-
lega allan heiminn undir. Þeir eiga
að semja um ríkjaskipun um heim
allan. Úr öllum áttum drífa frið-
arfulltrúarnir til Frakklands. Ef
til vill það allra eftirtektaverðasta
er það, að forseti Bandaríkjanna
sækir nú i fyrsta sinni slíkan fund
til Norðurálíu. Og mun ekki sízt
verða tekið tillit til orða hans. —
Það bendir til þess að miðstöð
heimsins er ekki lengur að öllu
leyti i Norðurálfu. Það eru fyrstu
sjáanlegu merkin af blóðtöku Norð-
urálfunnar, að hún verður að taka
tillit til Vesturheimsmanna í frið-
arsamningum heima fyrir.
Hversu lengi
Með þeim orðum hóf hinn frægi
rómverski ræðusnillingur árásar-
ræðu sina á uppreistar og saur-
lífismanninn: Hversu lengi ætlar
þú að níðast á þolinmæði vorri?
Þau orð munu mörgum hafa í
hug komið, sem kunnu, þá er þeir
höfðu lesið hinar siðustu ritsmíðar
Vísisritstjórans um landsverzlunar-
forstjórana. Hversu lengi ætlar
hann að niðast á þolinmæði les-
enda sinna? Hversu langt ætlar
hann að ganga á ósannindabraut-
inni? Þvíj að aldrei hefir hann
gengið svo langt sem nú, og er þá
mikið sagt.
í blaðinu sem úl kom 8. þ. m.
reynir hann að komast undan því
sem Tíminn hafði sannað, með
fyrstu handar sönnunum frá for-
stjórum landsverzlunarinnar, að
Vísir hafði farið með margföld
ósannindi um álagninguna á kolin.
Skal nú flett ofan af þessari
röksemdaleiðslu hans, svo hann
standi frammi fyrir þjóðinni í
þeim stakk sem hann hefir sjálfur
sniðið sjer. Má skifta rökum hans
í fjóra liðu;
1. Vísir gerir sér mat úr þv-í að
Tíminn hljóp yfir að geta um
stígandann í ósannindunum um
álagninguna, að Vísir telur hana
65 kr. 17. júní, en hún er orðin
100 kr. t. d. 24. nóv. Til þess nú
að Visir geti ekki hlaupist frá
ósannindunum skulu þau prentuð
hér orðiétt, eins og þau standa i
Vísi 24. nóv.:
»Það er alkunnugt. að verðfram-
færsla á kolum hefir numið alt
að 100 kr. á hverri smálest sem
hingað befir flust siðan landsversl-
unin tók kolaverzlunina í sínar
hendur«.
Mun verða komið að því siðar,
að það sem það er, þá er það enn
verra fyrir Vísi að meiri ósann-
indin voru siðar sögð.
Þessi fyrsta tilraun Vísi til þess
að losna undan vendinum er því
alveg út í hött. Það var af hlífð
við blaðið að Tíminn gat ekki um
að það gat ekki einu sinni verið
sjálfu sér samkvæmt í ósannind-
unum. Það var getið um hvenær
ósannindarógurinn hófst (sem sé
17. júní) en að eins haldið sér
við önnur og meiri ósannindin,
sem voru margendurtekin og köll-
uð »alkunnug«.
2. Önnur rökin eru þau, að
vitna í frönsku kolin, sem fengust
tyrir seldu botnvörpungana. Má
vera að með því hafi Vísi tekist
að slá rýki i augu einhverjum.
En sannleikurinn er sá — og það
veit ritstj. Vísis vafalaust sjálfur —
að frönsku kolin koma hér alls
ekki máli við. Þau féllu til á ár-
inu 1917. Kolabirgðir voru litlar
þegar forstjórarnir tóku við lands-
verzluninni i ársbyrjun 1918.
Frönsku kolin koma öll á reikn-
inginn fyrir árið 1917, sem er af-
greiddur fyrir langa löngu. Þau
hafa ekki hin allra minstu áhrif
á kolaverð árið sem leið. Það er
vísvitandi blekking hjá ritstjóra
Vísis að tala um frönsku kolin í
sambandi við hina miklu kola-
álagning á árinu 1918, sem hann
er opinber ósannindamaður að.
Og að því leyti er það enn
óþægilegra fyrir Vísi, að hann
magnaði ósannindin um álagning-
una síðar á árinu, sagði hana
fyrst' 65 kr. 17. júní og síðar 100
kr. 24. nóv., því að þá var enn
fjær lagi að taka frönsku kolin til
samanburðar.
3. Af því að ritstjóri Vísis hef-
Bolschevickar.
(Frh.).
Stórt og gamalt riki hrynur ekki
til grunna þegjandi og hljóðalaust.
Nú hófst innanlandsófriður í Rúss-
landi, og hefir haldist þar stöðugt
síðan.
í flestum bæjum Rússlands voru
háðir blóðugir bardagar og afskap-
leg manndráp framin. Úti í sveit-
unum vörðust bændurnir gegn
Boschevickum og á llotanum voru
flestir foringjar drepnir. Sjómenn-
irnir urðu gersamlega tryltir og
drápu hvern mann er foringjabún-
ing bar, alveg eins vinsæla og vel-
látna foringja eins og þá, sem ó-
vinsælir voru. Það, sein einkenni-
legast var við þessi morð var, að
þau voru algerlega vanhugsuð. Keis
arasinnar sluppu stundum, með
þvi að gefa mútur, heilir á húfi,
en frjálslyndustu menn voru drepn-
ir hrönnum saman. Einhver bezti
sjóforingi Rússa var drepinn eftir
skipun hermanna- og verkamanna-
ráðsins í Nikolajev. Sjómennirnir,
sem framkvæmcj^ skipunina elsk-
uðu foringja sinn og afsökuðú sig
á þennan hátt: »Sovjet stjórnin
hefir skipað að allir menn skuli
vera jafnir. Við vitum að við get-
um aldrei orðið jafnir þér, aldrei
orðið eins góðir, gáfaðir og ment-
aðir, þess vegna verðum við að
drepa þig«. Þetta er ágætt dæmi
um hugsunarhált Bolschevicka.
í innanlandsstjórn var það það
fyrsta, sein Bolschevickar gerðu,
að taka allar jarðeignir, nema þær
sem smábændur og Kósakkar áttu,
af eigendum þeirra og ákváðu að
þær skyldu vera eign fátæklinga
og verkarnanna. Engin tilraun var
gerð til þess að koma þeim undir
rikið, samkvæmt kennitigum jaín-
aðarmanna. Bændurnir voru nú
fljótir til að skifta jörðunum á
milli sín. Þeir drápu aðalsmennina
eða ráku þá burt og brendu eða
rændu hallir þeirra. Lengi létu
þeir þó i friði herragarða Tolstoj-
ættarinnar, en loks kom að þvi
að þeir voru Jíka rændir og synir
og tengdasynir Tolstoj urðu að
flýja heim í höllina Josnja Paljana
þar sem ekkjá Tolstojs býr, og þar
sem hann bjb lengst af sjálfur.
Þegar rnenn vissu seinast til var
þessi herragarður hinn eini, sem
var órændur í þeim hluta Rúss-
lands, sem Bolschevickar réðu yfir.
Kom það til af því, að þeir skoð-
uðu Tolstoj, sem læriföður sinn.
Þegar nú bændurnir höfðu lagt
jarðirnar undir sig datt þeim ekki
i hug að rækta korn í stórum stýl.
Þá vantaði líka útsæði og vinnu-
vélar. Hver bóndi hugsaði því að
eins um að framleiða nóg handa
sjálfum sér. Öll verzlun lagðist
niður og engir skattar voru greiddir.
í borgunum var afskapleg hung-
ursneyð og fólkið dó af hungri
hiönrtum saman. Nú tóku Bolsche-
vickar sig til og sendu vopnaða
menn út i sveitirnar til þess að
ræna matvælum. í byrjuninni gekk
það allvel, en brátt tók fyrir það.
Bændurnir voru vanir hernaði og
með fram vegum og járnbrautum
lágu hrúgur af skotvopnum, sem
skilin höfðu verið þar eftir, er her-
inn var afvopnaður. Þeir víggirtu
þorpin og vörðust þaðan Bolsche-
vickum. Hver »Mir« varð að kast-
ala. Minti þetta á riddarahallir
Miðaldanna, þó með öðru sniði
væri.
Lika stjórnkænsku sýndu Bol-
schevickar á öðrum sviðum. Þeir
tóku til dæmis öll veitingahús af
eigendum og gáfu þau veitinga-
þjónunum. Breytingin varð því að
eins sú að eigendaskifti fóru fram.
Samkepnin milli veitingahúsanna
var sú sama og áður og hinir
nýju eigendur nentu auðvitað ekki
að vinna sjálfir, en fengú sér til
þess nýja þjóna. Veitingahús voru
því jafn »kapitalislisk« fyrirlæki
og áður, en urðu miklu verri og
dýrari en áður.
Lenin og félagar lians tóku þeg-
ar í sínar hendur allar peninga-
stofnanir Rússlands, en gátu ekki
stjórnað þeim. Öllu gulli er ein-
slakir áttu var rænt. Morð, rán og
gripdeildir voru daglegt brauð. —
Glæpamönnum var slept úr fang-
elsum og sumir þeirra settir í æðstu
embættin.
Algert vínbann hafði verið í
Rússlandi, síðan strfðið hófst og