Morgunblaðið - 30.11.1976, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1976
31
„Hinir nýju leiðtogar
kínverska alþýðulýð-
veldisins, er þeir komu
fyrst fram opinberlega
i Peking. Hua-
Kuo-feng er 3. frá
hægri, en varaforsæt-
isráðherrann, Li Hsien-
nien er 4. frá vinstri.
5) Yeh Tschien-ying,
marskálkur, varnarmála
ráðherra. vinur Chou
En-lais.
„Hver
talar í
nafni
MAOS?
4) Wang Hung-wen, wef-
ari frá Shanghai, frá
1973 annar staSgengill
Maos. Velt úr sessi.
6) Chiang-Ching. ekkja
Maos, menningarbylt-
ingarkona Velt úr sessi:
3) Hua Kuo-feng, æostí
maður hersins, forsætis-
ráðherra. yfirmaSur ör-
yggislógreglunnar. fylk-
isstjóri I Hunan, útgef-
andi verka Maos.
2) Tschang Tschun-
tschiao, æðstur hinna
róttæku í stjórnmála-
nefndinni, vara
forsætisráöherra og lög-
reglustjóri hersins. Velt
úr sessi.
1) Yao Wen-yuan,
helztu hugmyndafræö-
ingur - Shanghaiklikunn-
ar, tengdasonur Mos (?)
Velt úr sessi
útsendarar Shanghai-klíkunnar hafi
veriö þar að verki og lagt gildrur eöa
hvort Teng sjálfur hafi fengið fjöldann
til liðs við sig. En vist er, að óánægja,
sem lengi hafði verið niðurbæld meðal
almennings, brauzt út í eins konar
kinverskum 17. júní. Háðkvæði og
dreifirit gáfu greinilega til kynna,
gegn hverjum reiðin beindist fyrst og
fremst — gegn „konunni bak við
hásætið". Þetta bar keim af gagn-
byltingu. Flokkurinn greip þegar í stað
til sinna ráða af festu: Teng var sviptur
öllum embættum sinum og Hua skip-
aður forsætisráðherra og staðgengill
Maós. Skömmu síðar lét Chiang Ching
taka myndir af sér sigri hrósandi við
hlið Huas. Enginn sérfræðingur í
málefnum Kína hefði vogað að spá því
á þeim degi að þegar eftir lok fjögurra
vikna þjóðarsorgar eftir lát Maós
myndi Hua varpa óvinsælustu konu
Kína fyrir gin ljónanna í gervi fjöld-
ans.
Kommúnistar eru síðastir allra til að
rugla saman pólitík og trygglyndi.
Chiang Ching hefur seilzt eftir æðstu
völdum í rikinu og beðið la’gri hlut —
en það var að hennar eigin hvötum,
sem hún lagði i þennan hættulega leik.
Hún kom ekki fram sem elskandi
ekkja, heldur sem byltíngarkona á sinn
eigin hátt. Það var ekkert leyndarmál í
Peking, að Maó og kona hans voru i
áratugi aðeins í pólitísku hjónabandi.
Árið 1967 sagði hún við Rauðu
varðliðana: „Formaðurinn hefur alltaf
verið strangur í umgengni við mig.
Hann hefur fyrst og fremst komið fram
við mig eins og strangur kennari." Maó
álasaði henni oft fyrir galla hennar og
veikleika og varaði hana við því að láta
pólitíska sigra stíga sér til höfuðs.
Chiang Ching fannst hún vera hollui’
nemandi og baráttufélagi formannsins,
en jafnframt einnig kölluð til að túlka
hugsanir hans. Hin fyrrverandi leik-
kona hefur sem hin ábyrga fyrir kvik-
myndagerð og leiklist getað hrundið i
framkvæmd hugmyndum Maós um list-
ir og bókmenntir. Það var ekki að
ófyrirsynju að þýzkum leikgagn-
rýnendum fannst einhver Hollywood-
blær vera yfir gestaleik dansleikflokks-
ins frá Peking í Þýzkalandi fyrir
skömmu. Chiang Ching hefur alla ævi
kynnt sér amerískar kvikmyndir. Og
eigi alls fyrir löngu lagði hún svo fyrir
listamenn í Peking, að þeir ættu að
taka sér til fyrirmyndar kvikmyndir og
bækur eins og „Á hverfanda hveli“ og
„Greifinn af Monte Christo“.
Af örlögum frú Maó má ráða, að
einnig í Kína, sem með réttu hefur
verið stolt af frelsun konunnar sé langt
frá því, að óbeit karlmanna á frjáls-
lyndum og framgjörnum konum sé
horfin. Að vísu hefur Chiang Ching
aflað sér þúsunda óvina með hinni
miskunnarlausu baráttu sinni, meðan á
menningarbyltingunni stóð, og með ill-
kvittnislegu tali og hrokafullri fram-
komu hefur hún móðgað margan hátt-
settan embættismanninn. En það er þó
táknrænt, þegar ekki aðeins hugsunar-
lausir, erlendir blaðamenn, heldur og
eigin félagar telja metnaðargirni kven-
lega ódyggð, jafnskjótt og einbeitt og
ákveðin kona eins og Chiang Ching
birtist á hinu pólitíska sjónarsviði.
Meðal þjóðarinnar átti frú Maó litl-
um vinsældum að fagna, af þvi að hún
minnti alltof mikið á hina frægu hjá-
konu og keisaraekkju Tzu-hsi, sem
stjornaði riki Mansjúríu harðri hendi í
fjörutíu ár og flýtti mjög fyrir falli
keisaraættarinnar. Áróðursmenn Huas
geta verið vissir um góðar undirtektir
milljóna manna, ef þeir úthrópa og
fordæma ekkju Maós sem svikahrapp,
morðingja eiginmanns síns, munaðar-
sjúka konu og galdranorn. „Sjóðið
hana í heitri oIiu“, æptu veggspjöldin í
Shanghai. Chiang Ching er vön því að
henni séu sendir slíkir tónar — sé það
gert nú frá þeim, sem eru lengst til
hægri, þá var það hvort sem er gert
fyrir tíu árum af þeim, sem voru lengst
til vinstri, er þeir töldu hana hafa
svikið þá, en þá hrópaði hún til þeirra
til baka: „Ég er ekki hrædd við fólk,
sem vill sjóða mig í oliu.“
Með ámóta jafnaðargeði hefur ör-
lagabróðir hennar, hinn fertugi Wang,
látið svo um mælt, að byltingarsinni
verði að vera viðbúinn ofsóknum og
dauða. 1 því efni eru þau öll góðir
lærisveinar hins mikla Maós. Ef hin
fjögur lifa hreinsanirnar af — og það
væri óvenjulegt miðað við kínverskar
aðstæður, ef Hua myndi leysa innan-
flokksdeilur að hætti Stalíns með
hnakkaskotum — þá geta þau gert sér
einhverjar vonir um að komast aftur til
vegs og virðingar, þegar fram liða
stundir. Á sinum tíma varð Maó oft-
sinnis að þola það að flokkurinn veitti
honum ánr.inningu, vísaði honum úr
flokknum og meira að segja léti setja
hann i stofufangelsi. En ekkert gat
fengið hann ofan af þeirri sann-
færingu, að minnihlutinn hefði alltaf á
réttu að standa.
Hua hefur einnig ýmislegt lært af
lærimeistara sínum — eins og til
dæmis að ná fjöldanum á sitt vald og
meðhöndla hann að vild. Á sama hátt
og Maó á hinni frægu ráðstefnu í
Tsunyi 1935 eða í sambandi við
menningarbyltinguna 1966 hefur hann
aflað sér bandamanna, hvar sem þá var
að íinna, án þess að eyða tímanum í
fundarsköp eða reglugerðir. Ef til vill
hefur hann tryggt sér meirihluta í
stjórnmálanefndinni, það er að segja i
innri hring valdakerfisins, um leið og
hann bætti hana með boðnum gestum,
þó að það væri svolitið til hliðar við hið
löglega. Valdabraskið var i fyrstu dulið
fyrir þjóðinni. Fyrst varð að tilkynna
flokksleiðtogum um land allt um breyt-
inguna og heyra undirtektir. Fylkis-
stjórar og herforingjar hétu svo hver á
fætur öðrum hinni nýju miðstjórn
hollustu á hátíðlegan hátt, og i þvi
sambandi voru notuð sömu vígorð og
komu fyrir í síðustu tilkynningunum
og forustugreinum blaða ásamt mein-
yrðum í garð hins hægrisinnaða Tengs
og fjórmenninganna til vinstri.
Hua notar orðaforða vinstrisinna, er
hann þrumar gegn hinum
kapitalistísku vinum erkiþrjótsins
Tengs, enda þótt hann í reynd haldi
áfram stefnu hans. Chou En-Iai fór eins
að, er hann gegndi hinu erfiða
embætti. Ríki miðjunnar (eitt af
hinum fornu nöfnum á Kína. Þýð).
verður aðeins stjórnað frá miðju, ef
það á að vera orðið voldugt og sterkt
árið 2000. Hinn nýi formaður verður að
treysta á almennt fylgi fjöldans, sem
(samkvæmt hinni hugmyndafræðilegu
ímyndun) er hinn eiginlegi, sanni vald-
hafi i Kina. Verkamenn og bændur eru
orðnir þreyttir á stöðugum áróðursher-
ferðum. Þeir þrá ofurlitla hamingju
fyrir sjálfa sig, ofurlítinn ljóma á dag-
lega lifið. Þeir vita það mætavel, að
hinir róttæku lækka launin og vilja
hafa akrana litla í einkaeign. Milljonir
ungra borgarbúa eru síður en svo
hrifnar af þvi að sjá fram á að verða
sendar út á land eða inn í óbyggðir til
nokkurra ára dvalar eða ævilangt.
Minni
kommúnisma,
meiri neyzlu
En hin nýja stjórn getur við hin
sérstöku skilyrði fátækrar, vanþróaðr-
ar 900 milljóna bændaþjóðar hvorki
þegar í stað tekið stefnuna á velferðar-
ríkið né gefið á bátinn ávinninga
menningarbyltingarinnar, hina svo-
nefndu nýju hluti, en þar á meðal er að
opna skólana fyrir alla, tengja saman
kenningu og framkvæmd, koma á jöfn-
uði milli borga og sveita, Iáta
landbúnaðinn sitja í fyrirrúmi og veita
almenna læknisþjónustu.
Svolítið minni kommúnisma og
dálitið meiri neyzlu — samkvæmt
þessari formúlu munu Hua og sam-
starfsmenn hans úr skóla Chou En-lais
og Teng Hsiao-pings reyna að halda
áfram eflingu efnahagslífsins með
venjulegum hraða og jafnvel aðeins
betur. Siðustu fimmtán árin hefur
iðnaðarframleiðslan aukizt árlega um
10 af hundraði, en í landbúnaði hefur
afkastaaukningin verið milli 2 og 4 af
hundraði. En íbúafjöldinn eykst einnig
árlega um 2 af hundraði. Að vísu
sveltur enginn lengur en enn verður
Kina að flytja inn 4—5 milljónir tonna
af korni á hverju ári. Vergar þjóðar-
tekjur eru andvirði um 600 milljarða
þýzkra marka eða um helmingur á við
hinar vestur-þýzku. Amerískir sér-
fræðingar telja það í alla staði hugsan-
legt, að Kína geti hafa náð núverandi
þróunarstigi Bandaríkjanna um árið
2000. En það táknar einnig aukin sam-
skipti við vestrið, vaxandi innflutning
nýtízku véla og tækni, vélvæðingu
landbúnaðarins, betri menntun og
meiri samkeppni.
Hliðaráhrifin væru óhjákvæmileg:
atvinnulíf með aukinni verkaskiptingu
krefst tilkomu sérmenntaðra tækni-
fræðinga, nýrrar stéttar, eykur muninn
á stórborgum og sveitum og dregur úr
byltingaráhuga. Allar þessar af-
leiðingar vildu þeir Maó og hinir rót-
tæku forðast með kenningum sínum
um þjóðfélag jafnaðarins, hins hug-
myndafræðilega hreinleika og hinnar
réttskiptu fátæktar, þjóðfélags sem
byggi aðeins að sinu og væri sadt með
sig sjálft. Það fer eftir því hvernig Hua
tekst að jafna þessar andsta'ður milli
kommúnisma og neyzlu og jafnframt
að gæta arfleifðar Maós, sem ha'fi-
leikar hans sem stjórnmálamanns
verða metnir síðar meir.
— svá — þýddi úr „Die Zeit“