Morgunblaðið - 26.01.1986, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JANÚAR1986
B 19
Myndir og texti:
Þorkell Þorkelsson
Á laugardagskvöldinu höfðu menn ofan af hvor öðrum með spila-
mennsku og Hafnarfjarðarbröndurum.
Stefnan tekin á áttavitaæfingunni.
að eru ekki
allir sem
myndu leggja
það á sig að
fara á fjöll um
hávetur, en þó
fer þeim stöð-
ugt fjölgandi sem ánægju hafa
af slíkum ferðum. I þessum sí-
fellt stækkandi hópi eru margir
félagar hjálpar- og björgunar-
sveita. Eftirfarandi frásögn er
frá æfinga- og skemmtiferð
Hjálparsveitar skáta i Garðabæ.
Klukkan sjö að kvöldi föstudags-
ins 19. janúar síðastUðinn, þegar
aUflestir voru rétt búnir að ljúka
sinni reglubundnu vinnuviku, var
unnið af kappi í einu húsi við
Bæjarbraut í Garðabæ. Fyrr-
nefnt hús er bústaður hjálpar-
sveitar skáta. Þar voru 20 menn
og konur að undirbúa ferð í
TindafjöU.
Rámar raddir bflvélanna tóku að
ræskja sig klukkan rúmlega átta,
tveir jeppar og einn fólksbfll héldu
af stað. Þremur klukkustundum síð-
ar voru bflamir komnir upp í Fljóts-
hlíð, þar var fólksbfllinn skilinn eftir
en jeppamir héldu áfram eftir
vegarslóða sem liggur áleiðis i
Tindaijöll. Ferðin sóttist heldur
seint þar sem vegarslóði þessi
reyndist erfiður yfirferðar. Þar kom
að ekki var talið vert að reyna að
komast lengra á bflunum. Þeim var
því lagt og vélsleðar teknir í notkun.
Vel gekk að afferma bflana og fetja
fólk og farangur upp í skála sem
stendur í um 800 m hæð og er
neðstur þriggja skála sem standa á
Tindfjallasvæðinu. Klukkan hálf
fjögur aðfaranótt laugardagsins var
allur mannskapurinn kominn upp í
Tindfjallasel, en svo heitir fyrr-
nefndur skáli.
Seint var risið úr rekkju á laugar-
deginum enda seint farið að sofa
kvöldið áður. Þegar mannskapurinn
loksins komst á ról rétt fyrir hádegi
var veðurútlit fremur slæmt og
áform um uppgöngu á jökulinn vom
því látin niðúr falla. Þess í stað var
skipulögð ratæfing fyrir hópinn
enda veðurskilyrði hin ákjósanleg-
ustu til að reyna áttavitakunnátt-
una, þar sem nokkur skafrenningur
var og þoka. Þegar menn höfðu
fengið sig fuilsadda af áttavitaæf-
ingunum tóku ýmiskonar skíðaæf-
ingar Við, s.s. að hanga aftan í vél-
sleða á gönguskíðum. Það reyndist
mörgum erfitt enda hraðinn oft
mikill og skíðabúnaðurinn óhentug-
ur til slíkrar iðju. Eftir því sem leið
á daginn versnaði veðrið nokkuð
og héldu menn sig því nálægt skál-
anum ef menn treystu sér þá á
annað borð til að fara út. Kvöldið
leið við spilamennsku og með Hafn-
arijarðarbröndurum. Þegar morg-
unhanamir vöknuðu daginn eftir
var komið hið fegursta veður. Tveir
þeir árrisulústu fóru þegar að tygja
sig af stað til uppgöngu á jökulinn
og fengu þeir einn vélsleðamann úr
hópnum til þess að feija sig áleiðis.
Þegar þeir sem seinni voru á fætur
voru að verða tilbúnir til atlögu við
jökulinn skall á mjög þétt þoka.
Mörgum fannst það súrt epli að bíta
í að verða að hætta við uppgönguna
svo skyndilega, enda hafði veðurút-
litið verið svo gott andartaki áður.-
Mennimir sem lögðu á jökulinn fyrr
um morguninn vom komnir hátt í
hlíðar hans þegar þokan skall á.
Þegar þar var komið sögu kom
þjálfun og dómgreind í góðar þarfir.
Rétt áður en þokan skall á miðuðu
þeir sig út á korti eftir nærliggjandi
kennileitum en gengu því næst til
baka í þoku og kafaldsbyl blint eftir
áttavita. Fljótlega eftir að þeir fé-
lagar höfðu ákveðið að snúa við
náðist talstöðvasamband við þá frá
skálanum. Þeir tilkynntu hvemig
komið væri og töldu að þeim myndi
seinka nokkuð af þeim sökum. Var
ákveðið að senda vélsleða á móti
þeim til að flýta fyrir för þeirra ef
ske kynni að veður versnaði. Vél-
sleðinn og göngumennimir mættust
síðan við dal sem heitir Skíðadalur
og liggur í um 1000 m hæð.
Um klukkan fimm vom allir
komnir í skála tilbúnir til heim-
ferðar ánægðir með ferðina þó
veðurguðimir hefðu spillt henni að
nokkm leyti.
Svipmynd á Sunnudegi/Winnie Mandela
Með tvíburunum.
Hún lætur ekki deigan
síga í baráttu fyrir
mannréttindum svertingja
BARATTUKONAN Winnie Mandela hefur verið venju fremur í
sviðsljósinu að undanförnu; hún þverneitar að beygja sig fyrir
kúgunaraðgerðum suður-afriskra stjómvalda og ein og sér hefur
hún boðið byrginn stjórnvöldum hvitra manna og löggjöf þeirra
með því að hlýðnast ekki lagagrein þar sem kveðið er á um bann
við því að hún fari frá heimili
koma fram opinberlega.
Winnie Mandela hefur nokkmm
sinnum verið handtekin nú síðustu
vikumar. Eitt sinn gerðist það,
að lögregla mddist inn á heimili
hennar í Soweta og tók hana á
brott með sér um hríð. Nokkm
síðar var hún handtekin á leið til
heimilis síns eftir að hafa staðið
fyrir mótmælafundi um kynþátta-
aðskilnaðarstefnu stjómvalda.
Skömmu fyrir jóiin var hún flutt
með valdi frá heimili sínu og farið
með hana til hótels í úthverfi Jó-
hannesarborgar.
Winnie Mandela er fimmtíu og
eins árs. Oftast er þess getið, að
hún sé kona blökkumannaleið-
togans Nelsons Mandela, sem sitji
í lífstíðarfangelsi. En húner
mannréttindaleiðtogi sem stendur
þó fyrir sínu og þarf ekki að beita
fyrir sig nafni eiginmanns síns.
Einbeitni hennar og andstaða við
stefnu stjómarinnar er til komin
af hennar eigin styrk og hugrekki.
Framan af hefur það þó án efa
orðið henni til kynningar og jafn-
vel framdráttar, að hún var gift
manni sem í hfanda lífi er orðinn
eins konar goðsögn í augum millj-
óna svartra suður-afrískra ung-
menna.
Winnie Mandela fæddist í smá-
bænum Bizana í Transkei árið
1934. Faðir hennar var kennari
þar. Seinna varð hann ráðherra í
Transkei-stjóminni sem flest er-
lend ríki neituðu að viðurkenna.
Winnie Mandela valdi sér sjálf-
stæða braut. Foiystuhæfileikar
hennar komu snemma í ljós. Hún
stundaði nám í Jan Hofmeyr-
skólanum og lauk námi í félags-
ráðgjöf, fyrst svertingja þar í
landi. Hún tók mikinn þátt í fé-
lagslífi skólans og var óhrædd að
tjá andúð sína á apartheid-stefn-
unni.
Árið 1958 giftist hún Nelson
Mandela, sem þá hafði getið sér
orð fyrir eindregna og afdráttar-
lausa afstöðu til þessa máls.
Winnie var handtekin fyrir að
taka þátt í mótmælaaðgerðum
skömmu síðar. Hún var sýknuð
af ákæm um lögbrot. En árið
1962 var hún sett í bann og þá
samkvæmt þessum sömu lögum.
Þessi lög miðuðu við að takmarka
ferðafrelsi hennar og henni var
meinaður aðgangur að skólum og
bönnuð þátttaka í fundum. Suð-
ur-Afríkustjóm kallar það „fund"
ef fleiri en tveir koma saman.
Winnie varð þannig fyrir stöð-
ugri áreitni vegna gildandi kyn-
sínu, að ekki sé nú minnst á að
Á brúðkaupsdaginn: Nelson og
Winnie Mandela.
þáttalaga á ámnum 1962 til 1975.
Maður hennar var settur í fangelsi
árið 1962 og það þýddi auðvitað
að ofan á annað bættist að hún
varð að sjá um sig á eigin spýtur
og uppeldi tvíburadætranna Zen-
ani og Zindziwa. En þó að útlitið
væri ekki beint glæsilegt; eigin-
maður hennar í lífstíðarfangelsi,
henni var sýnd áreitni og flest
gert til að leggja stein í götu
hennar — meðal annars var hún
svipt atvinnu sinni — gafst hún
aldrei upp og bugaðist ekki. Hún
var handtekin nokkmm sinnum
og árið 1969 var hún kærð sam-
kvæmt sérstökum hiyðjuverka-
lögum og sat í einangrun í sautján
mánuði.
Winnie Mandela er fögur kona
og hefur mikla persónutöfra, að
sögn þeirra sem með henni hafa
fylgst. Hún er áhrifarík ræðu-
manneskja og tekst á einfaldan
og skýran hátt að ná til áheyrenda
sinna. Málflutningur hennar er
ekki æsikenndur, en málefnalegur
og mjög skeleggur.
Sjálf segir hún um áratugina
síðustu: „Eg hef búið við eilíf
bönn og skert frelsi síðustu tutt-
ugu og fjögur árin .. . þetta eiga
að vera beztu ár ævinnar en þau
vom tekin frá mér.“
Þegar bannið á hana rann út
1975 var hún að nafninu til fijáls
manneskja. En sú dýrð stóð ekki
lengi. Hún gerði sér grein fyrir
að um þær mundir var ólga mikil
í landinu og hún tók þátt í að
styðja við bakið á svörtum bræðr-
um sínum af alhug. Um mitt ár
1976 logaði Soweto í óeirðum,
eftir að svertingjar þar höfðu gert
uppreisnartilraun. Winnie Mand-
ela beitti sér um það leyti fyrir
að stofna sérstök samtök svert-
ingjakvenna og hún lét starf for-
eldrafélags svertingjabama til sín
taka.
Yfirvöld bragðu við hart. Hún
var sett í bann rétt eina ferðina
enn. Hún var flutt til Brandfort
og bannað að fara út fyrir borg-
ina. í átta ár var hún búsett þar.
Hún naut óumdeildrar virðingar
svertingja og hún aflaði sér að-
dáunar erlendra gesta. Smám
saman varð það sjálfsagður liður
á dagskrá heimsókna erlendra
blaðamanna og stjómmálamanna
að sækja Winnie Mandela heim í
Brandfort.
Þáttaskil urðu í ágúst á síðasta
ári þegar ráðist var að heimili
hennar í Brandfort og kveikt í
því. Þeir sem vom að verki náðust
ekki að sögn lögreglunnar. Winnie
ásakaði lögregluna um að hafa
staðið að baki árásinni. Hún sagði
að það væri sýnilega ekki nóg
fyrir stjómvöld að skerða frelsi
hennar, heldur væri nú ætlunin
að beita hana líkamlegri áreitni.
Hún sneri til gamla heimilis
síns í Soweto, þvert ofan í lög og
reglur. Hún hóf að ávarpa fundi,
þar sem krafist var réttinda svert-
ingjum til handa. Hún hitti frétta-
menn og var almennt hin aðsóps-
mesta.
Ekki er vafí á því að stjómvöld
hikuðu óvenju lengi að gera eitt-
hvað í málinu, vegna þeirrar
frægðar sem Winnie Mandela
nýtur á alþjóðavettvangi. En þann
15. desember var ákveðið að láta
til skarar skríða. Sex hvítir menn
höfðu beðið bana er þeir stigu á
jarðsprengjur og mikil bræði kom
upp meðal hvítra manna. Þeir
skeyttu því hins vegar litlu þótt
fjöldamargir svertingjar hefðu
verið drepnir af lögreglu mánuð-
ina á undan.
En stjómvöld ákváðu að við svo
búið mætti ekki lengur standa.
Þeim fannst óþolandi sú athygli
sem Winnie Mandela vakti hvar-
vetna og að erlend blöð slógu upp
viðtölum við hana, þar sem hún
lýsti því glaðbeitt yfir að sigurinn
hlyti að vera í nánd.
Winnie Mandela er þó ekki á
því að hætta baráttunni. Hvem
enda sem mál hennar fær mun
verða fylgst með því innan Suð-
ur-Afríku og utan.
(Heimildir: Observer o.fl.)
Samantekt: Jóhanna
Kristjónsdóttir