Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR1. JÚNÍ1986
Svipmynd á sunnudegi/ Najibullah hershöfðingi
Uxinn — nýr
leppur í Kabul
Hvað boðar brottvikning Karmals?
BABRAK Karmal hefur verið sviptur stöðu framkvæmda-
stjóra kommúnistaflokksins í Afghanistan á sama tíma og
friðarviðræður hafa verið teknar upp að nýju og í fljótu
bragði gæti virzt að brottvikning hans eigi að auðvelda
Pakistönum að viðurkenna stjórnina í Kabúl. Á hinn bóginn
kann brottvikningin að tákna það eitt að Rússar hyggi á stórá-
tak tii að bæla niður andspyrnu skæruliða í eitt skipti fyrir
öll.
Útvarpið í Kabul sagði að Karm-
al, sem er 57 ára að aldri, hefði
beðizt lausnar „af heilsufarsástæð-
um“, en mundi halda áfram að
gegna valdalausu embætti forseta
Byltingarráðsins. Najibullah hers-
höfðingi, fv. yfírmaður leynilögregl-
unnar, var skipaður eftirmaður
hans.
í síðustu viku tilkynnti Najibullah
síðan að „samvirk forysta" væri
tekin við stjóminni; „þríeyki" hans,
Karmals og Sulan Ali Kisthmands
forsætisráðherra. Hann sagði að
Karmal væri ætlað að efla „stofnan-
ir ríkisvaldsins" með stuðningi
„þjóðlegra afla“, þ.e. heraflann,
skyldar stofnanir og ókommúnísk
samtök tengd Byltingarráðinu og
ríkisstjóminni.
Kishmand forsætisráðherra á að
fara með mál, sem varða ráðuneyti,
stjómsýslu og framkvæmd efha-
hagsstefnunnar. Sjálfur mun Naji-
bullah reyna að efla kommúnista-
flokkinn og stækka hann. Hann fór
lofsamlegum orðum um „merkt
hlutverk" Karmals í byltingu
kommúnista 1978, sennilega til að
þagga niður í stuðningsmönnum
hans.
Hvarf sjónum
Karmal hafði ekki sézt opinber-
lega í a.m.k. einn mánuð þegar
skýrt var frá brottvikningu hans.
Vafi hafði ríkt um stöðu hans síðan
sovézki kommúnistaleiðtoginn Mik-
hail S. Gorbachev sýndi honum þá
lítilsvirðingu að ræða ekki við hann
á 27. þingi sovézka kommúnista-
flokksins í Moskvu í febrúar (raunar
ræddi hann ekki heldur við leiðtoga
kommúnista í Kambódíu og Ang-
ola). Enginn vafi hefur leikið á því
að Rússar hafa verið óánægðir með
Karmal, aðallega vegna þess að
honum hefur ekki tekizt að mynda
stjóm á breiðari grundvelli.
Hinn 30. marz fór Karmal aftur
til Moskvu í „stutta" opinbera heim-
sókn, sem olli talsverðum vanga-
veltum um framtíð hans og heilsu-
far. Fréttir hermdu að hann væri
að leita sér lækninga vegna lungna-
sjúkdóms, eða jafnvel hvítblæðis.
Hann hefur oft þurft að fara til
Moskvu í læknisskoðun; sumir segja
vegna þess að hann hafí verið
keðjureykingamaður.
Sögusagnir um að Karmal væri
fallinn í ónáð í Kreml fengu byr
undir báða vængi þegar hann var
ekki viðstaddur hersýningu á átta
ára afmæli byltingar afghanskra
kommúnista í aprfl. Hann hafði
verið aðalræðumaður á byltingaraf-
mælinu einu ári áður, en nú hélt
landvamaráðherrann, Nazar Mo-
hammed hershöfðingi, aðalræðuna
og minntist ekki á Karmal.
Þetta kom þeim orðrómi á kreik
Karmal: Settur af.
að Mohammed hershöfðingi ætti að
taka við af Karmal. Aðrir vom þó
taldir koma til greina, einkum Kish-
mand forsætisráðherra, því að
Rússar gerðu mikið veður út af
opinberri heimsókn hans til Moskvu
um miðjan aprfl, og ritari miðstjóm-
arinnar, Nur Ahmad Nur.
Sama dag og Karmal mætti ekki
við hersýninguna gagnrýndi „Prav-
da“ hann af óvenjulegri hreinskilni
fyrir að hafa ekki komið á nógu
skjótum umbótum og skrifaði um
„mistök, sem hafa hindrað fram-
gang byltingarinnar". Karmal sneri
ekki aftur til Kabul fyrr en þremur
eða fjómm dögum áður en hann
sagði af sér.
„Drepinn 10 sinnum“
Stöðugt hafði dregið úr völdum
og áhrifum Karmals síðan Kreml-
verjar komu honum til valda eftir
innrásina um jólin 1979. Hann
hefur alitaf neitað því að Rússar
Símamynd/AP
Najibullah: hardsnúinn.
Amin: Myrtur.
hafi myrt fyrirrennara hans, Hafíz-
ullah Amin, og skýring hans á
innrásinni er sú að hún hafí átt að
koma í veg fyrir samsæri Banda-
ríkjamanna, Kfnveija og Pakistana
um að ráðast á Afghanistan 10
dögum eftir að hún var gerð.
Karmal hafði verið sendiherra í
Prag. KGB-maður, sem flúði 1982,
hélt því fram að hann hefði verið
starfsmaður KGB og afghanskir
leyniþjónustustarfsmenn, sem flúðu
skömmu síðar, tóku í sama streng.
Upphaflega var Karmal fram-
kvæmdastjóri kommúnistaflokks-
ins, forsætisráðherra og forseti.
Því var haldið fram að rússneskir
lífverðir hefðu komið í veg fyrir að
hann svipti sig lífi 1980. Tveimur
árum síðar var talið að hann hefði
særzt í skotbardaga. „Ég hef heyrt
að ég hafí verið drepinn 10 sinnum,"
sagði hann nýlega.
Hann lét af embætti forsætisráð-
herra 1981 og upp frá því var
Kishmand, sem tók við, álitinn
keppinautur hans. Talið er að
Karmal muni fljótlega láta af
embætti forseta, síðasta starfínu
sem hann gegnir, þótt mynduð hafí
verið „samvirk forysta“ þriggja
manna.
Skotbardag-i?
Kremlveijar réðu greinilega vali
eftirmanns Karmals, Najibullah
hershöfðingja. Hann hafði verið
hækkaður í tign og skipaður ritari
í stjómmálaráði kommúnistaflokks-
ins nokkrum mánuðum áður en
hann var valinn eftirmaður Karm-
als.
Valdataka Najibullah og raun-
veruleg brottvikning Karmals hafa
valdið mikilli spennu í kommúnista-
flokknum. Ekki eru horfur á að
henni ljúki í bráð og Najibullah
getur reynzt erfitt að festa sig í
sessi.
Skriðdrekar og herflutningabílar
voru á verði á mikilvægum stöðum
í Kabui og nágrenni þegar þing
flokksins stóð yfír. Harðar umræður
munu hafa farið fram á fundi
miðstjómarinnar og orðrómur er á
kreiki um að hálfbróðir Karmals
hafí beðið bana i skotbardaga á lóð
forsetahallarinnar.
Hjákona Karmals, Anahite
Ratabsade, mun hafa komið flug-
leiðis frá Sofía til að skipuleggja
mótmælaaðgerðir skólastúlkna,
sem fylgja Karmal að málum. Efnt
var til a.m.k. átta slíkra aðgerða í
Kabul og leynilögreglan varð að
dreifa þátttakendunum.
í síðustu aðgerðunum réðst leyni-
lögreglan með barsmíðum á skóla-
stúlkumar. Lögreglan fyllti tvo
strætisvagna af stúlkum, sem hróp-
uðu: „Dauði yfír Najibullah! Við
viljum Karmal! Burt með Rússa!
Við viljum islamska ríkisstjóm!"
Lögreglustjóri
Um Najibullah hershöfðingja er
fátt vitað annað en það að hann
var yfirmaður leynilögreglunnar,
Khad, þar til í lok síðasta árs og
þótti harður í hom að taka, misk-
unnarlaus og dugmikill. Þegar hann
tók við af Karmal lauk Kishmand
forsætisráðherra á hann miklu lofs-
orði og sagði að hann hefði breytt
Eyjaferðir í Stykkishólmi:
Skemmtiferða-
bátur til siglinga
á Breiðafirði
Stykkishólmi.
Til heimahafnar í Stykkis-
hólmi kom 25. maí glæsilegur
skemmtiferðabátur, sem notaður
verður í sumar í ferðamanna-
þjónustu. Báturinn heitir Brim-
rún og er eign Eyjaferða. Bátur-
inn kemur frá Hafnarfirði,
byggður af Birni Björgvinssyni,
skipasmíðameistara. í bátnum er
vandaður búnaður og allt til
fyrirmyndar.
Báturinn er yfirbyggður og tekur
21 farþega í sæti. Sætin em þægi-
leg og gluggar stórir svo farþegar
geta séð vel yfír svæðin sem farið
er um. í bátnum em tvær vélar af
gerðinni Volvo Penta, 165 hestöfl,
og getur hraði bátsins komist í 30
mflur á klukkustund. í bátnum em
3 björgunarbátar og annað sem að
öryggi lýtur.
Fréttaritara Mbl. bauðst að taka
þátt í sjóferð fram á sund með bátn-
um ásamt nokkmm öðmm og var
þessi ferð mjög ánægjuleg. Það var
kaldi og talsverður öldugangur en
það virtist ekki skipta neinu, bátur-
inn hélt sínu striki. Hann virðist
vera góður í sjó og hefír það mikla
kosti. Ég er ekki í vafa um það að
margir eiga eftir að nota sér þessa
þjónustu og verða ánægðir þegar
þeir koma til baka úr skemmtilegum
ferðum um eyjasund.
Pétur Ágústsson skipstjóri, einn
aðaleigandi þessa báts, fór nefnda
ferð með okkur og spurði ég hann
hvað hann hyggðist fyrir með starf-
rækslu hans. Hann sagði að ákveðið
væri að fara skipulegar ferðir um
helgar, þ.e. föstudag, laugardag og
sunnudag. Farþegum yrði gefínn
kostur á að kynnast náttúrafegurð
Breiðaijarðar og öllu þvi sem eyj-
amar hefðu upp á að bjóða og
einnig yrði reynt að 'fara um sögu-
fræga staði.
Pétur er fæddur og alinn upp í
eyjum BreiðaQaraðr og því enginn
svikinn af leiðsögu hans. Strax em
hópar famir að leita eftir að fá
bátinn leigðan í skoðunarferðir, en
hópferðir munu þeir félagar annast
eftir pöntunum. Þá má geta þess
að Pétur hefir haft forystu með að
endurbyggja Egilsenshús í Stykkis-
hólmi og kemur vel til greina að
nýta það í þjónustu ferðamanna og
eins má geta þess að Pétur og Einar
Bjamason höfðu í fyrra tvo hrað-
báta fyrir ferðamenn. Gaf það góða
raun og hér kemur svo viðbótin.
Um leið og fréttaritari þakka fyrir
ágæta ferð um sundin í dag biður
hann þessu fyrirtæki og ágætum
skemmtiferðabát allrar blessunar
og veit að hann á eftir að gefa
mörgum kost á æfíntýraferð um
Breiðaflörð. Ámi