Morgunblaðið - 24.06.1990, Blaðsíða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ
ERLEIUT
INNLEIMT
Verð á sjávar-
afurðum hækk-
ar verulega
Verð á sjávarafurðum er nú um
11% hærra en að meðaltali á
síðasta ári og er að verða jafn-
hátt og þegar það varð hæst á
árinu 1987. Þórður Friðjónsson
forstjóri Þjóðhagsstofnunar segir
engin merki um að verðið fari
lækkandi á næstunni. Verðhækk-
anirnar stafa aðallega af skorti á
fiski, bæði erlendis og innanlands.
Þannig er verð á innlendum fisk-
mörkuðum 54% hærra nú að með-
altai en á sama tíma í fyrra.
Ríkisstjórn ræðir við BHMR
Ríkisstjórnin hefur óskað eftir
viðræðum við BHMR um fram-
kvæmd á endurskoðun launakerf-
is félaga samtakanna. Aðilar hitt-
ast á mánudag. Háskólamenntað-
ir ríkisstarfsmenn lögðu niður
vinnu á fimmtudag en sátu þess
í stað á fundum, auk þess sem
þeir efndu til kröfugöngu og úti-
fundar á Lækjartorgi til að mót-
mæla frestun á launahækkunum
til þeirra.
75 ára afmæli kosningaréttar
’íslenskar
konur minnt-
ust þess með
ýmsu móti
þann 19. júní,
að 75 ár voru
liðin frá því að
þær fengu
kosningarétt.
Milli 8.000 og
10.000 konur tóku þátt í hátíða-
höldum af þessu tilefni í miðbæ
Reykjavíkur.
ERLENT
Jarðskjálfti
í Iran
Öflugur jarðskálfti varð í
Kaspíahafí á miðvikudagskvöld
og mældist hann 7,3 á Richter.
Tólf stundum síðar fylgdi annar
skálfti sem mældist 6,5 á Richter.
Þúsundir Irana létu lífið í skálft-
unum.
Sajudis á móti tilslökunum
Samtök sjálfstæðissinna í Lit-
háen, Sajudis, hafa lagst gegn
hugmyndum um að fresta gildi-
stöku sjálfstæðisyflrlýsingarinnar
frá 11. mars. Ríkisstjórn landsins
hefur ákveðið að leggja til við
þingið í Vilnius að slíkar tilslakan-
ir verði gerðar en óvíst er hvort
þær verða samþykktar.
Lög EB landslögum æðri
Evrópudómstóllinn i Lúxem-
borg kvað upp þann úrskurð á
þriðjudag að á meðan réttað væri
í ágreiningsmálum þar sem lands-
lög og lög Evrópubandalagsins
greindi á skyldu EB-lögin ráða.
Viðræðum við PLO hætt
George Bush Bandaríkjafor-
seti frestaði á miðvikudag viðræð-
um við Frelsissamtök Palestínu
(PLO) sem staðið hafa í hálft
annað ár. Ástæðuna sagði hann
þá að Yasser Arafat leiðtogi sam-
Hlutabréf í Olís seljast upp
Hlutabréf í 50 milljóna króna
almennu hlutafjárútboði Olís hf.
seldust upp á tveimur dögum.
Gengi bréfanna hækkaði jafn-
framt úr 1,6 í 1,65.
Grænlandsþorskur til íslands
Fiskifræðingar spá stórri
göngu grænlandsþorsks á ísland-
smið á næsta ári, en þorskur af
árgangi 1984, sem kominn er frá
Grænlandi, hefur fundist í togara-
afla.
Meirihlutinn klofhar í Eyjum
Efsti maður á lista sjálfstæðis-
manna í Vestmannaeyjum, Sig-
urður Jónsson, hefur sagt skilið
við aðra fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins. Sigurður sóttist eftir
embætti bæjarstjóra, og síðan for-
seta bæjarstjórnar, en var hafnað
af flokkssystkynum sínum, og tók
þá þessa ákvörðun.
Stefnir í stöðvun
húsnæðislána
Húsnæðismálastjórn hefur sent
ríkisstjórninni bréf, þar sem segir
að tveggja milljarða ríkisfjárfram-
lag vanti til að standa undir áætl-
unum um húsnæðislán á næsta
ári. Þorsteinn Pálsson formaður
Sjálfstæðisflokksins hefur óskað
eftir því við forseta Sameinaðs
Alþingis að Ríkisendurskoðun
kanni ítarlega fjárhagsstöðu
byggingasjóða ríkisins.
Flugvélum hlekkist á
Tveimur flugvélum hlekktist á
í vikunni en í báðum tilfellum
sluppu flugmenn og farþegar
ómeiddir. Annari vélinni hlekktist
á í flugtaki á Varmárvelli í Mos-
fellssveit. Hin vélin brotlenti á
Öxnadalsheiði við Sesseljubúð.
Hæstiréttur ógildir dóm
Hæstiréttur hefur ógilt skila-
svikadóm sem sakadómur Kópa-
vogs kvað upp yflr Hermanni
Björgvinssyni, aðalmanni okur-
málsins svonefnda. Hæstiréttur
kopist að því að ákæra málsins
væri ekki studd nægilegum gögn-
um og því yrði að vísa málinu frá.
takanna hefði neitað að fordæma
strandhögg palestínskra skæru-
liða í ísrael nýlega.
Hættir Gorbatsjov sem
flokksleiðtogi?
Mikill styrr stendur nú um Mik-
haíl Gorbatsjov, forseta Sov-
étríkjanna, sem gaf til kynna á
miðvikudag að
hann ætti ekki
langa setu eftir
sem leiðtogi
kommúnista-
flokksins.
Borís Jeltsín,
forseti Rúss-
lands, sagðist
einnig hafa ráðlagt Gorbatsjov að
einskorða sig við forsetaembættið
í Sovétríkjunum sem væri ærinn
starfi.
Samþykkja
efhahagssamrunann
Þing beggja þýsku ríkjanna
hafa samþykkt samning um efna-
hagssamruna sem hrint verður í
framkvæmd 1. júlí. Þá verður
vestur-þýska markið gjaldmiðill
Austur-Þýskalands. Jafnframt
samþykktu þingin ályktun þar
sem vesturlandamæri Póllands
eru viðurkennd.
Stærsta útgerdarfélag Kan-
ada snýr sér að hænsnarækt
Washington. Frá ívari Guðmundssyni, iréttaritara Morgunblaðsins.
UMSVIFAMESTA útgerðarfélag
Norður-Ameríku, National Sea
Products í Kanada, hefúr ákveðið
að snúa sér að hænsnarækt og
mun markaðssetning fyrirtækisins
miðast við að fiðurféð verði matre-
itt í örbylgjuofhum. Ástæða þessa
er sögð vera aflaleysi og afleiðing-
ar þess sem forstöðumenn fyrir-
tækisins telja vera óþarflega
nauma skömmtun veiðleyfa á fiski-
miðum Kanada.
Félagið ætlar að halda áfram
framleiðslu fiskborgara sem hófst í
fyrra og þykir hafa gefist frekar
vel. Þessi framleiðsla verður hafin
hjá fjölmörgum fyrirtækjum í Nova
Scotia og verður hún seld undir vöru-
merki National Sea. Gert er ráð fyr-
ir að sala fiskborgara á þessu ári
skili um einni og hálfri milljón
Bandaríkjadala til fyrirtækisins en
það er aðeins dropi í hafíð þar sem
velta National Sea var rúmar sex
hundruð milljónir dala á síðasta ári.
Síðasta ár reyndist fyrirtækinu
erfítt. Tapið varð um 32 milljónir
dala og var forstjóranum, Gordon
Cummings, sagt upp auk þess sem
fjölda fískvinnslustöðva á Nýfundna-
landi var lokað.
Útgerðarmenn halda því fram að
óáran þessa megi fyrst og fremst
rekja til naumrar og oft óþarfrar
skömmtunar á veiðiheimildum. Mun
þetta einkum eiga við þorsk og ýsu
en aflaheimiidimar hafa víða verið
þrengdar um allt að helming. For-
stjóri National Sea gerði þetta atriði
að umtalsefni á aðalfundi fyrirtækis-
ins nú í vikunni. Sagði hann að afla-
takmarkanir á ýsu og þorski á
síðustu tveimur árum hefðu verið
ákveðnar í samræmi við útreikninga
vísindamanna. Niðurstöður þeirra
stönguðust hins vegar á við reynslu
sjómanna er fullyrtu að meiri fiskur
væri í sjónum nú en oft áður.
Henry Demonde, sem nýverið tók
við stöðu framkvæmdastjóra Nat-
ional Sea Products sagði á aðalfund-
inum að hagur félagsins hefði heldur
batnað á fyrsta fjórðungi þessa árs.
Afkoman yrði betri á þessu ári en í
fyrra þó svo enn teldist reksturinn
erfiður. Benti hann á að það væri
fyrirtækinu hagkvæmara að selja
fullbúna matvöru en óunnið hráefni
og nefndi sem dæmi að á þennan
hátt mætti fjórfalda verð fískpunds-
ins.
Reuter
Polozhkov ber sigur úr býtum
Harðlínumaðurinn ívan Polozhkov var í gær kjörinn aðalritari nýja
kommúnistaflokksins í Rússlandi. Hann fékk 1.396 atkvæði í síðari
umferð kosninganna en mótframbjóðandinn, Oleg Lobov, sem er hæg-
fara umbótasinni og styður Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseta, fékk 1.060
atkvæði. Á myndinni greiðir Gorbatsjov atkvæði í kosningunum, sem
fram fóru á fulltrúafundi rússneskra kommúnista.
Rúmenía:
Er Ion Diescu fasisti í
kommúnistaklæðum?
ION ILIESCU, sem Securitate,
öryggislögregla Rúmeníu,
sagði þegar árið 1983 að væri
líklegasti arftaki Nikolais Ce-
ausescus, sór embættiseið Rúm-
eníuforseta við hátíðlega athöfn
í Búkarest í vikunni. Hann tók
þá formlega við starfi sem um
85% þjóðarinnar kusu hann til
fyrir rúmum mánuði. Hafði
hann þá gegnt því til bráða-
birgða siðan i uppreisninni í
desember. Nú er haft fyrir satt
að Iliescu og hans menn hafi
ekki aðeins hrifsað uppreisn
þjóðarinnar gegn einræðisher-
ranum í sínar hendur heldur
staðið fyrir henni frá upphafi.
Ceausescu er sagður hafa spurt
stjórnmálaráð sitt 17. desember
hvort það vildi að hann segði
af sér og Iliescu tæki við. Ráðið
var hliðhollt leiðtoganum sem
endranær — en Iliescu komst
til valda þrátt fyrir það.
Iliescu er
sextugur.
Foreldrar
hans voru
kommúnistar
og sjáifur gekk
hann til liðs við flokkinn fjórtán
ára gamall. Hann lagði stund á
vatnsorkuverkfræði í Búkarest og
Moskvu og átti bjarta framtíð
fyrir sér í flokknum þar til hann
maldaði í móinn gegn menningar-
byltingartilraun Ceausescus 1971
og var í hegningarskyni sendur
sem flokksritari til Timisoara og
Iasi. Hann var skipaður vatna-
málastjóri átta árum seinna en
missti starfíð og féll í ónáð 1984
fyrir að gagnrýna skipaskurð Ce-
ausescus milli Dónár og Svarta-
hafsins. Hann tók þá við stjórn
forlags sem gefur út bækur um
tæknileg efni og starfaði þar fram
í desember.
Einn af viðmælendum Morgun-
blaðsins í Búkarest í febrúar taldi
ólíklegt að Iliescu hefði haft tengsl
við rétta aðila á síðustu árum til
að geta staðið fyrir valdatöku í
landinu. Síðan hefur þó komið í
ljós að Sovétmenn höfðu meiri
afskipti af byltingunum í Austur-
Evrópu á síðasta ári en virtist í
upphafi. Iliescu hafði tengsl við
Sovétríkin. Hann stundaði nám í
Moskvu á sínum tíma. Hefur hann
haldið góðu sambandi um við rétta
aðila síðan eins og Zdenek Mlynar
frá Tékkóslóvakíu en Sovétmenn
eru sagðir hafa ætlað að koma
honum í forsetastól í Tékkóslóv-
akíu. Mlynar var skólafélagi Gorb-
atsjovs og samstarfsmaður Dubc-
eks 1968 en flúði til Austurríkis
eftir að hann skrifaði undir
„Charta 77“. Andkommúnistar
náðu yfirhöndinni í byltingunni í
Tékkóslóvakíu.
Byltingin í Rúmeníu hófst í
Timisoara í desember þegar séra
Laszlos Tökes var ofsóttur.
Starfsmenn so-
vésku öryggis-
lögreglunnar,
KGB, höfðu
verið þar í
nokkra daga
þegar mótmæl-
in brutust út samkvæmt heimild-
um franska vikublaðsins Le Po-
int. Vitað var með nokkurra daga
fyrirvara að Tökes yrði handtek-
inn 16. eða 17. desember.
Austur-evrópskar fréttastofur
fullyrtu að gífurlegur fjöldi hefði
fallið í átökum hersins við almenn-
ing. Gleypt var við fréttunum um
heim allan og rúmenskir stúdent-
ar risu upp gegn þessum ósköp-
um. Iliescu og hans menn voru
tilbúnir að hrifsa völdin en þurftu
að beita öryggissveitum og
kænskubrögðum áður en þeir
náðu þeim í sínar hendur. Margir
fullyrða að Iliescu hafí oftar en
einu sinni ráðfært sig við Gorb-
atsjov á þessum örlagatímum.
Andófskonan Doina Cornea segist
Ion Iliescu var í sambandi við
Gorbatsjov í byltingunni.
vita með vissu að hann hafi talað
við Sovétleiðtoga í síma 22. og
26. desember.
Iliescu skipaði Petre Roman
áfram forsætisráðherra landsins.
Roman er 43ja ára, glæsilegur á
velli, alinn upp í forréttindum
„nómenklátúra“-fjölskyldu. Hann
er fijálslyndari en Iliescu og frétt-
ir um spennu milli þeirra tveggja
hafa heyrst. Roman var við hlið
Iliescus svo til frá upphafi bylting-
arinnar. Hann er þó ekki álitinn
harðsvíraður kommúnisti heldur
talinn tækifærissinni sem gæti
þjónað þjóð sinni vel ef hann nýtti
það sem hann hefur séð og lært
á Vesturlöndum.
Ólíklegt er að Gorbatsjov hafi
verið hafður með í ráðum þegar
stjórn Iliescus fékk nátjiumenn til
að ganga í skrokk á andstæðing-
um sínum í Búkarest fyrir rúmri
viku. Aðgerðirnar minntu helst á
aðferðir fasista og virtir blaða-
menn eins og William Pfaff, sem
skrifar reglulega í International
Herald Tribune, velta nú fyrir sér
hvort Iliescu sé fasisti.
BAKSVIÐ
eftir Önnu Bjamadóttur