Morgunblaðið - 12.04.1992, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. APRIL 1992
Fyrrum einvaldur Panama
sekur fundinn um kókaínsmygl
og íj árglæfrastarfsemi
Umgjörð málsins
og aðdragandi vekja eftir sem
áður efasemdir
Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins.
í Panama. Þeir segja einnig að
Noriega hefði átt að vera undan-
þeginn málsókn vegna þess að hann
var þjóðhöfðingi. Sjálfur segist
Noriega vera stríðsfangi og því sé
ekki hægt að rétta yfir honum eins
og ótíndum glæpamanni.
Þá bannaði dómarinn verjendum
að leggja frapi gögn um að Nori-
ega hafi unnið með CIA og banda-
ríska varnarmálaráðuneytinu þeg-
ar sumir glæpanna voru framdir.
Og að síðustu er atriði, sem vörnin
hefur lagt áherslu á. Lögfræðingar
Noriegas segja að stjórnvöld hafi
brotið rétt skjólstæðings og verj-
anda hans með því að hlera samtöl
þeirra og láta í hendur saksóknara.
Að síðustu hafa verjendurnir kvart-
að undan því að innistæður Norieg-
as á bönkum skuli hafa verið fryst-
ar. Vegna þess hafí hann ekki get-
að varið sig sem skyldi.
Bandamaður og fjandi
Fjórum dögum fyrir jól árið 1989
réðust Bandaríkjamenn inn í Pan-
ama með 24 þúsund manna her.
Rúmlega þrjú hundruð manns létu
lífið. Meira en þúsund manns særð-
ust. Mótstaða var lítil sem engin.
Noriega leitaði hælis í sendiráði
Páfagarðs og í fimmtán daga létu
íbúar greipar sópa um verslanir.
Þá gekk hann út í fullum herklæð-
um og gaf sig Bandaríkjamönnum
á hönd.
Það var ekki lengra síðan en
1986 að Noriega hafði verið hátt
metinn bandamaður Bandaríkja-
hers, samstarfsmaður bandarísku
fíkniefnalögreglunnar (DEA) á
laun og veitt bandarísku leyniþjón-
ustunni, CIA, upplýsingar. (Vörnin
heldur því fram að Noriega hafi
fengið 11 milljónir dollara frá hern-
um og CIA, en bandarísk yfirvöld
hafa gengist við því að hafa greitt
honum 320 þúsund dollara). Hann
Vetjendurnir sögðu að
hann hefði verið „okkar
bandamaður í barátt-
unni gegn eiturlyfjum".
Að sögn saksóknara var
hann „spillt lögga“ í einkennisbún-
ingi hershöfðingja og seldi sig
Medellín-hringnum frá Kólumbíu
gegn því að horfa fram hjá kókaíns-
mygli um land sitt. Kviðdómurinn
lét sannfærast af rökum saksókn-
ara. Hvort tveggja má til sanns
vegar færa um Manuel Antonio
Noriega, fyrrum leiðtoga Panama.
En það voru orð saksóknara sem
vógu þyngra þegar kviðdómarar í
Miami í Flórída kváðu upp úrskuð
sinn á fimmtudag: sekur. Það hefur
verið gagnrýnt að bandarísk dóm-
svöld byggðu mál sitt á vitnisburði
dæmdra glæpamanna og segja
gagnrýnendur einnig að það bijóti
í bága við alþjóðalög og sáttmála
að hrífsa erlendan leiðtoga alþjóð-
lega viðurkennds ríkis úr höfuðborg
sinni með vopnavaldi til að draga
hann fyrir dóm. Einnig er spurt
hvað framtíðin beri í skauti sér ef
Bandaríkjamenn ætla að teygja
lögsögu sína um heim allan til að
hafa hendur í hári glæpamanna.
Eftir sjö mánaða réttarhöld var
Noriega sekur fundinn um átta af
tíu ákæruatriðum um eiturlyfjamis-
ferli og fjárglæfrastarfsemi. Hann
á yfir höfði sér allt að 120 ára
fangelsisdóm, en verður sennilega
dæmdur til að sitja inni í 20 til 40
ár. Noriega er 58 ára gamall og
20 ára dómur jafngildir því nánast
ævifangelsi. Dómur verður kveðinn
upp '8. júlí.
George Bush Bandaríkjaforseti
sagði á fimmtudag að sakfellingin
markaði „stórsigur gegn eiturlyfja-
kóngunum". Veijandi Noriegas,
Frank Rubino, bað leiðtoga heims-
ins að vara sig: „Ef þeir eru ekki
reiðubúnir til að kijúpa einu sinni
á dag og beina höfði í átt til Was-
hington og lofsyngja Bush gætu
þeir einnig lent í sömu stöðu og
Noriega hershöfðingi.“
Óendurgoldin eftirvænting
Réttarhöldin yfir Noriega stóðu
í sjö mánuði. Aður en þau hófust

Noriega verður áfram bak við lás
ríkti nokkur eftirvænting og var
búist við því að Noriega myndi
reyna að koma saksóknurum í
vandræði með því að hóta upp-
Ijóstrunum um samstarf sitt við
Bandaríkjamenn, sem stóð allt til
ársins 1986, eða á sama tíma og
glæpirnir, sem hann var sakaður
um, voru framdir. Þessar upp-
ljóstranir komu hins vegar aldrei
fram og báru veijendur því við að
bandarísk yfírvöld hefðu neitað að
afhenda gögn, sem hefðu að sögn
sýnt fram á að Noriega veitti
Bandaríkjamönnum ómetanlega
aðstoð.
Alls kallaði saksóknari 46 vitni.
Meðal þeirra voru fyrrum lífvörður
Noriegas, sem sagðist hafa látið
yfirmann sinn hafa mútufé frá
eiturlyfjasmyglurum' og Carlos
Iæhder Rivas, einn fyrrum for-
sprakka Medellín-hringsins, sem
bar því vitni að hafa greitt Noriega
milljonir dollara fyrir að hafa bæki-
stöðvar í Panama. Meðal vitnanna
voru 20 dæmdir eiturlyfjasalar,
sem höfðu gert samning við yfir-
völd í þeirri von að dómar þeirra
yrðu mildaðir gegn vitnisburði.
Um tíma leit út fyrir að kviðdóm-
urinn myndi ekki komast að niður-
stöðu vegna þess að einn kviðdóm-
aranna var á öndverðum meiði við
hina. Ef svo hefði farið hefðu
réttarhöldin sjálfkrafa orðið ómerk.
En William Hoeveler dómari skip-
aði kviðdóminum að reyna betur
og 36 klukkustundum eftir að hann
settist á rökstóla lá úrskurðurinn
fyrir.
Áfrýjun
Verjendur Noriegas segjast ætla
að áfrýja málinu. Þeir hafa ýmsar
röksemdir til að byggja áfrýjun
málsins á. Verjendurnir hafa frá
upphafi haldið því fram að Noriega
hafi verið handtekinn ólöglega í
ólöglegri innrás Bandaríkjahers inn
njósnaði um Fidel Castro, leiðtoga
Kúbu, og aðstoðaði við skipulagn-
ingu sóknar kontra-skæruliða á
hendur sandinistum í Nicaragua.
Árið 1986 hætti hann hins vegar
að vera jafn samvinnuþýður og
áður í stuðningi við kontrana. Á
sama tíma var Iran-kontra-
hneykslið að komast í hámæli og
stjórn Rejigans vildi hafa sem
hreinastaif skjöld. Því var klippt á
naflastrenginn, sem tengdi Noriega
viðWashington.
Árið 1987 fór að syrta í álinn
fyrir alvöru hjá hershöfðingjanum
og meiðreiðarsveinum hans. Oeirðir
brutust út í júní þegar herforingi
undir stjórn Noriegas sakaði hann
um þátt í pólitísku morði og kosn-
ingasvikum og voru brotnar á bak
aftur með hörku. í febrúar 1988
skáru kviðdómar í Flórída úr um
að ákæra bæri Noriega fyrir aðild
að samsæri um að smygla eiturlyfj-
um til Bandaríkjanna og þiggja 4,6
milljarða dollara í mútur frá eitur-
lyfjahringnum Medellín í Kólumbíu
fyrir að horfa framhjá smygli um
Panama.
Síðar í sama mánuði reyndi for-
seti Panama, Eric Arturo Delvalle,
að svipta Noriega embætti yfir-
manns panamíska varnarliðsins
(PDF). Hluti þingsins fjarlægði
Delvalle úr embætti sama kvöld og
setti bandamann Noriegas, Solís
Palma, í hans stað.
Stjórn Ronalds Reagans Banda-
ríkjaforseta veitti Delvalle friðhelgi
og leit áfram á hann sem forseta.
Stjórn Palma var sögð hafa komist
til valda með ólögleguin hætti og
því neitað um viðurkenningu. Hins
vegar er rétt að geta þess að Del-
valle varð einnig forseti fyrir at-
beina Noriegas.
Efnahagsþvinganir
í kjölfarið sigldu efnahagsþving-
anir. Fjármunir Panama í lög-
sagnarumdæmi Bandaríkjamanna
voru frystir, kippt á efnahagsað-
stoð og greiðslur fyrir afnot af
Panamaskurðinum lagðar inn á
verðtryggðan reikning. Afleiðing-
arnar létu ekki á sér standa, enda
er Bandaríkjadollari gjaldmiðill
Panama og þarlendir bankar vanir
að geyma ijármagn sitt í banda-
rískum bönkum. Það brast á fjár-
magnsflótti, sem nam rúmlega 24
milljörðum dollara. Þjóðarfram-
leiðsla féll um 17 prósent á einu
ári og atvinnuleysi hækkaði upp í
25 prósent. Bandaríkjamenn héldu
áfram að beita þrýstingi, en það
var aðeins eitt annað ríki, sem neit-
aði að viðurkenna stjórn Palmas,
E1 Salvador. í maí 1989 voru haldn-
ar forsetakosningar. Útsendarar
Noriegas börðu á frambjóðendum
stjórnarandstöðunnar og kjörnefnd
gerði úrslitin ógild. Samtök Amer-
íkuríkja (OAS) fordæmdu þessa
atburði og skipuðu nefnd til að
þrýsta á stjórnvöld í Panama að
taka upp lýðræðisleg vinnubrögð.
Lengra vildu samtökin ekki ganga.
Noriega hélt áfram að ögra
Bandaríkjamönnum og spennan
milli ríkjanna jókst að sama skapi.
15. desember lýsti Noriega yfir því
að stríðsástand ríkti milli Panarria
og Bandaríkjanna og þingið gerði
hannn að „æðsta leiðtoga" lýðveld-
isins. Daginn eftir skutu hermenn
úr Panamaher bandarískan her-
mann til bana, særðu annan og
misþyrmdu þeim þriðja við vegar-
tálma og hótuðu eiginkonu eins
þeirra nauðgun í yfirheyrslu. Eftir
þetta átti sér stað atvik þar sem
bandarískur hermaður særðu pa-
namískan lögregluþjón skotsári.
Innrás réttlætt
Bush gaf fjórar ástæður fyrir
innrásinni. Hann vildi gæta öryggis
bandarískra ríkisborgara í Panama,
aðstoða við að koma lýðræði á að
nýju, standa vörð um sáttmálann
um Panamaskurðinn og koma Nori-
ega í hendur réttvísinni.
Flestir alþjóðasáttmálar hafa
skýr ákvæði um íhlutun eins ríkis
í málefni annars. Stofnskrá Sam-
taka Ameríkuríkja kveður á um að
„ekkert ríki, eða hópur ríkja, hafi
fyrir nokkrar sakir rétt til íhlutunar
í hvorki innanríkis- né utanríkis-
málum nokkurs annars ríkis, hvort
sem það er með óbeinum eða bein-
um hætti.“ í Ríó-sáttmálanum um
öryggi á vesturhveli jarðar skuld-
binda aðildarríki sig til að beita
hvort annað ekki valdi. Stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna leggur blátt
bann við hernaðaríhlutun og mælir
fyrir um jafnræði fullvalda ríkja.
(í alþjóðalögum telst ríki full-
valda ef það getur tryggt landa-
mæri sín, hefur fullt vald innan
þeirra og stendur við alþjóðlegar
skuldbindingar. Panama uppfyllti í
þessi skilyrði. Áhyggjur Bush af
Panamaskurðinum voru sennilega
óþarfi því að tekjur Panamabúa af I
honum eru meiri en svo að þeir
geti leyft sér að loka honum. Hins
vegar átti Panamabúi að taka við
yfirumsjón skurðarins af Banda-
ríkjamanni áramótin eftir innrás-