Morgunblaðið - 12.04.1995, Blaðsíða 29

28 MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1995 29

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SKIPBROT
S AMEININ G AR
ENN EIN tilraunin til að sanieina vinstri öflin hefur
mistekizt. Er það ein athyglisverðasta niðurstaðan
í þingkosningunum. ítrekaðar tilraunir hafa verið gerðar
til sameiningar síðustu áratugina, en niðurstaðan hefur
ætíð verið sú sanja. Nýir vinstri flokkar hafa náð árangri
í skamman tíma en síðan lognast út af. Þeir hafa stund-
um náð fáeinum mönnum á þing og jafnvel átt aðild að
ríkisstjórn. En sameiningarhugsjón vinstri manna hefur
jafnan beðið skipbrot.
Raunir manna á vinstri kantinum má rekja allt til
þess er kommúnistar klufu Alþýðuflokkinn (1930) og
síðar klofnings Héðins Valdimarssonar (1938). Klofning-
ur Héðins var afdrifaríkur því í kjölfarið var Sameiningar-
flokkur alþýðu-Sósíalistaflokkurinn stofnaður. Þar er
komin fyrirmyndin að klofningsstarfseminni og hug-
myndinni um sameiningu vinstri manna.
Á sjötta áratugnum fæddust tvær vinstri hreyfingar,
Þjóðvarnarflokkurinn (1953) og Alþýðubandalagið
(1956), sem var samfylking kommúnista og fylgismanna
fyrrverandi formanns Alþýðuflokksins, Hannibals Valdi-
marssonar. Öll þessi öfl sameinuðust síðar í Alþýðubanda-
laginu. Að fáeinum árum liðnum stofnaði Hannibal Sam-
tök frjálslyndra og vinstri manna, sem buðu fram í kosn-
ingunum 1971 og 1974, en í síðari kosningunum höfðu
Hannibal Valdimarsson og Björn Jónsson, nánasti sam-
starfsmaður hans, raunar yfirgefið samtökin. Þessu til
viðbótar komu fram ýmis róttæk vinstri framboð á átt-
unda áratugnum, Kommúnistasamtökin - marxistarnir -
lenínistarnir, Fylkingin, baráttusamtök sósíalista og
Fylking byltingarsinnaðra kommúnista. Ekkert þessara
flokksbrota hafði erindi sem erfiði.
Enn einn flokkurinn var stofnaður til að sameina
jafnaðarmenn 1983, en það var Bandalag jafnaðar-
manna, og enn eina ferðina var sú leið valin til samein-
ingar að kljúfa Alþýðuflokkinn. Leiðtogi hins nýja flokks
var Vilmundur Gylfason, fyrrum þingmaður og ráðherra
Alþýðuflokksins. Flokkur hans náði nokkrum árangri í
upphafi. Samtök um kvennalista buðu fram fyrst 1983,
en þótt þau skilgreini sig til vinstri voru þau stofnuð á
öðrum forsendum. Sundrungin á vinstri vængnum jókst
samt enn með stofnun Kvennalistans.
Þessi skrautlegi ferill kom ekki í veg fyrir enn einn
klofninginn í Alþýðuflokknum. Jóhanna Sigurðardóttir,
fyrrverandi varaformaður flokksins og félagsmálaráð-
herra í sjö ár, stofnaði Þjóðvaka í nafni sameiningar
jafnaðarmanna. Hún hafnaði tilboði formanns Alþýðu-
bandalagsins um samfylkingu, enda býr hún að þeirri
reynslu fyrri flokkssystkina sinna, að allt frá dögum
Kommúnistaflokks íslands hefur samfylking verið leið
sósíalista til að sölsa undir sig pólitískar lendur. Eftir
hryggbrotið leitaði Alþýðubandalagið til óháðra um kosn-
ingasamstarf og átti það að vera mótvægi við Þjóðvaka.
Óháðir, þessir nýju bandamenn Alþýðubandalagsins,
hafa ekki verið skilgreindir pólitískt að öðru leyti en
því, að þeir séu sameiningarsinnaðir vinstri menn.
Kjósendur hafa nú með eftirminnilegum hætti hafnað
nýjustu sameiningartilrauninni. Fullyrðamá, að Þjóðvaka
bíða sömu örlög og annarra klofningsframboða. Sagan
sýnir hins vegar, að áfram munu koma fram vinstri fram-
boð, sem hafa þann yfirlýsta tilgang að sameina vinstri
menn í einum samhentum flokki. Slík framboð kunna
að ná árangri um sinn í skjóli litríkra leiðtoga. Hins
vegar mætti ætla skv. framansögðu að í skapgerð og
lunderni pólitískra áhugamanna á vinstri kantinum sé
eitthvað, sem gerir að verkum, að þeir eiga erfitt með
að starfa með öðrum, einkum ef blæbrigðamunur er á
pólitískri afstöðu þeirra. Þeir rekast einfaldlega illa í
flokki. Málamiðlanir virðast kasta rýrð á „hugsjónina“.
Ringulreiðin á vinstri kantinum mun því halda áfram.
* Morgunblaðið/Þorkell
SIGHVATUR Björgvinsson, Jón Baldvin Hannibalsson, Davíð Oddsson og Friðrik Sophusson áttu sinn fyrsta fund um áframhaldandi stjórnarsamstarf.
Bjartsýniá
að hægt verði
aðnásaman
um málefni
Bjartsýni ríkir á það hjá forystumönnum stjómar-
flokkanna að þeir geti náð saman um málefni.
--,-------------------31-----------------
Olafur Þ. Stephensen, Omar Friðriksson og
Guðmundur Sv. Hermannsson fylgdust með
viðræðum um endumýjað stjómarsamstarf.
AÐDRAGANDI FORSETAKOSNINGA í BANDARÍKJUNUM
Þrautreynd stríðshetja
gerir enn eina atlögn
Reuter
BOB Dole veifar til fólks á fundi í New Hampshire í fyrradag, skömmu eftir að hann lýsti yfir framboði
sínu til forseta en það gerði hann í heimaríki sínu, Kansas. Vinstra megin er eiginkonan, Elizabeth Dole.
FORYSTUMENN stjórnar-
flokkanna hyggjast gefa sér
viku til tíu daga til að láta
á það reyna hvort þeim tak-
ist að ná saman um áframhaldandi
ríkisstjórnarsamstarf. Á fundi þeirra
í gær var farið yfir þau mál, sem
brýnast væri að ræða, og hefst nú
undirbúningur næsta fundar, sem
verður öðru hvoru megin við páska-
helgina.
Ríkisstjórnin hittist á sínum fyrsta
fundi eftir kosningar í Ráðherrabú-
staðnum í gærmorgun. Að ríkisstjórn-
arfundi og hádegisverði loknum sett-
ust Davíð Oddsson forsætisráðherra,
og Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra niður til viðræðna ásamt
þeim Friðrik Sophussyni fjármálaráð-
herra og Sighvati Björgvinssyni heil-
brigðis- og trygginga- og iðnaðar- og
viðskiptaráðherra.
Ráðherrarnir ákváðu á fundi sínum,
sem varð fremur stuttur, að hefja
formlegar viðræður ekki fyrr en eftir
nokkra daga, og nota tímann fram
að því í málefnavinnu. Davíð Oddsson
forsætisráðherra sagði eftir fundinn
að farið hefði verið yfir það hvaða
vandamál flokkarnir þyrftu að komast
að niðurstöðu um áðúr en tekin yrði
ákvörðun um framhaldið. Þetta snerti
bæði málefni og tæknilega hluti og
mat á þeim möguleikum sem stjórnar-
flokkarnir hefðu með 32 þingsæti til
að koma málum sínum fram á Alþingi.
Rætt um málefnin á undan
ráðherraembættum x
Davíð sagði að til sögunnar hefðu
verið nefnd fiskveiðistjórnunarmál,
GATT og landbúnaðarmál, ríkisfjár-
mál og Evrópumái, auk annarra minni
þátta. c.
Jafnframt munu ráðherrarnir hafa
rætt um mál, þar sem áherslur flokk-
anna liggja saman, en þeir þurfa að
koma sér saman um útfærslu, til
dæmis jöfnun kosningaréttar og að
draga úr jaðarskattheimtu.
Rætt var um starfsskiptingu innan
ríkisstjórnar og hlutföll milli flokka,
en engu slegið föstu, samkvæmt upp-
lýsingum Morgunblaðsins. Ætlunin
mun vera að athuga fyrst hvort flokk-
arnir geta náð saman málefnalega,
áður en tekist verður á um ráðuneyti
og fjölda ráðherra.
Möguleika á samstarfi við
Kvennalista haldið opnum
Ráðherrar beggja flokka létu í það
skína á fundinum í gær, samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins, að
hægt væri að tryggja stuðning allra
þingmanna við stjórnina, ef málefna-
samstaða næðist. í Alþýðuflokknum
telja menn sig þannig hafa tryggt að
Guðmundur Árni Stefánsson, sem
hefur verið talinn einna andvígastur
áframhaldandi stjórnarsamstarfí af
ýmsum ástæðum, muni ekki leggjast
gegn því. Af hálfu sjálfstæðismanna
er rætt um að þeir hafí ef eitthvað
er bætt við sig þingmönnum, sem stutt
geta stjórnina heils hugar.
Engu að síður eru ákveðnar áhyggj-
ur í liði beggja af því að stjórnarmeiri-
hlutinn verði of naumur, og telja báð-
ir að af þeirri ástæðu sé rétt að halda
opnum þeim möguleika að Kvennalist-
inn kæmi inn í ríkisstjórnina. Á fundi
ráðherranna í gær var hins vegar
ákveðið að setja það mál í salt.
Næstu skref verða væntanlega þau
að ráðherrar stjórnarflokkanna,
ásamt aðstoðarmönnum sínum, leggi
niður áherslur í hveijum málaflokki
um sig, geri lista yfir líkleg ágrein-
ingsefni, sem síðan verður gengið í
að reyna að ná saman um, og þau
mál sem brýnast sé að taka á í upp-
hafi kjörtímabils.
Kosningabaráttan ætti
ekki að spilla fyrir
Almennt var ekki búist við að
stjórnarflokkarnir héldu velli í kosn-
ingunum og í kosningabaráttunni
voru talsverð átök á milli þeirra. Engu
að síður var ekki annað að heyra á
bæði sjálfstæðismönnum og krötum í
gær að fullur vilji væri til að reyna
til þrautar að starfa saman áfram.
Þingmenn úr báðum flokkum sögðu
i samtölum við Morgunblaðið að eðli-
legt væri að menn reyndu að skapa
sér sérstöðu í kosningabaráttu, en það
ætti ekki að þurfa að spilla samstarfs-
grundvellinum nú.
„Það var mjög góður andi á ríkis-
stjórnarfundinum í [gær]morgun,“
sagði Davíð Oddsson í samtali við
Morgunblaðið. „Reyndar lét ég bóka
á síðasta fundi ríkisstjórnarinnar fyrir
kosningar að ég óskaði eftir því að
ráðherrar byggju sig undir að ég
myndi biðjast lausnar á fundinum í
dag eins og mál þá horfði. En síðan
hafa mál skipast öðruvísi. Ég held að
það hafí komið okkur nokkuð á óvart
en menn héldu í þá von að slíkt gæti
gerst.
Það vilja auðvitað verða átök í kosn-
ingabaráttu og því er ef til vill betra
að flýta okkur hægt fyrstu dagana,
meðan menn eru að jafna sig; að láta
gruggið setjast í glasinu ef svo mætti
taka til orða, svo menn séu ekki að
láta einhver kannski tiltölulega
ómerkileg særindi trufla hugsunina."
Hægt að ná saman í
mikilvægustu málunum
Jón Baldvin Hannibalsson sagði að
ágreiningur milli flokkanna í kosn-
ingabaráttunni hefði verið þess eðlis,
að flokkarnir hefðu verið að leggja
áherslu á sín baráttumál, en það ætti
ekki að koma í veg fyrir að þeir gætu
nú náð saman í mikilvægustu málun-
um. Þannig hefði Alþýðuflokkurinn
verið með ákveðnar tillögur í landbún-
aðarmálum, og ekki væri nýtt að hann
greindi á við aðra í því efni. Hins
vegar væri mat manna á stöðu bænda
nú þannig, að það lægi fyrir að til
aðgerða yrði að grípa í landbúnaðar-
málunum.
Jón sagði að varðandi fiskveiði-
stjórnun, væri hún ekki ágreiningsefni
milli stjórnarflokkanna sem slíkra.
Gagnrýnin, sem beinst hefði að nokkr-
um þáttum fiskveiðistjórnunarkerfís-
ins væri þvert á móti víðtæk og höfð
uppi í öllum flokkum. Þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins á Vestfjörðum hefðu
kveðið fastast að orði. Það mál þyrfti
því augljóslega að taka til heildarend-
urskoðunar.
Hvað Evrópumálin varðaði, sagði
Jón Baldvin stöðuna þá að Alþýðu-
flokkurinn hefði einn flokka þá stefnu
að undirbúa bæri umsókn og sækja
um aðild að Evrópusambandinu eins
fljótt og unnt væri. Hins vegar hefðu
alþýðuflokksmenn tekið fram í kosn-
ingabarátturmi að þeir myndu ekki
setja öðrum stjórnmálaflokkum úr-
slitakosti í þessu efni. „Það þýðir ekki
að við séum fallnir frá þessari stefnu,"
segir Jón Baldvin. „Við myndum ein-
faldlega Ieggja áherslu á að ríkis-
stjórnin féllist á að halda undirbún-
ingsvinnu áfram á sínum vegum, og
eins og fyrri ríkisstjórn hafði reyndar
samþykkt, í samstarfi við fulltrúa at-
vinnulífs og vinnumarkaðar, þannig
að ef tilefni gefst til í Ijósi atburða á
eða eftir ríkjaráðstefnu Evrópusam-
bandsins, séum við undirbúnir til að
taka afstöðu. Ég lít svo á að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé eini flokkurinn
sem ekki hefur útilokað þennan kost
fýrirfram.“
Bjöm Bjarnason, formaður utanrík-
ismálanefndar Alþingis, hefur sagt
að Jóni Baldvin beri að víkja úr utan-
ríkisráðherrastól vegna þess að hann
sé með stefnu í Evrópumálum, sem
eigi minnihlutafylgi á Alþingi. Jón
Baldvin segir um þetta að þijú þunga-
vigtarráðuneyti séu í ríkisstjórninni;
forsætis-, fjármála- og utanríkisráðu-
neytið. I núverandi ríkisstjórn fari
Sjálfstæðisflokkurinn með forsætis-
og fjármálaráðuneytið og sé það skyn-
samlegt, enda þurfí þeir ráðherrar,
sem fara með yfirstjórn efnahags- og
ríkisfjármála, að hafa fullan trúnað
sín á milli. „Við höfum ekki gert neina
kröfu um fjármálaráðuneytið, og að
því óbreyttu segir það sig sjálft að
samstarfsflokkur Sjálfstæðisflokksins
geri tilkall til að fara með utanríkis-
ráðuneytið," segir Jón Baldvin.
Halldór reyndi að koma á
fjögurra flokka viðræðum
Á þingflokksfundi Sjálfstæðis-
flokksins á mánudag mun hafa komið
fram óánægja vegna frétta um að
Halldór Ásgrímsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, hefði átt fund með
Jóni Baldvin Hannibalssyni, þrátt fyr-
ir yfírlýsingar um að hann ætlaði
ekki að skipta sér af viðræðum um
stjórnarmyndun núverandi stjórnar-
flokka.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins hafði Halldór rætt við bæði
Alþýðubandalagið og Kvennalistann
um að reyna stjórnarmyndun þessara
þriggja flokka, ásamt Alþýðuflokkn-
um, áður en hann fór til fundar við
Jón Baldvin. Báðir hinir fiokkarnir
samþykktu að hann reyndi að fá Al-
þýðuflokkinn til viðræðna.
Á fundinum með Halldóri mun Jón
Baldvin hins vegar hafa sagt að hann
hygðist láta reyna á stjórnarmyndun
með Sjálfstæðisflokknum áður en aðr-
ir kostir yrðu skoðaðir, og látið í ljósi
ákveðnar efasemdir um vinstra sam-
starf, ekki síst að vinna með Alþýðu-
bandalaginu. Olli afstaða Jóns Bald-
vins talsverðum vonbrigðum hjá hin-
um flokkunum þremur, sem höfðu
vonað að hægt væri að ná krötum til
viðræðna, þótt stjórnin hefði haldið
meirihluta, líkt og árið 1991, er flokk-
ar vinstri stjórnarinnar héldu 32 þing-
mönnum eftir kosningarnar, en Jón
Baldvin kaus fremur viðræður við
Davíð Oddsson.
Fáir kostir fyrir
Sjálfstæðisflokkinn?
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins hefur ekkert samband verið
á milli forystu Sjálfstæðisflokksins og
forystumanna og Framsóknarflokks-
ins eða Alþýðubandalagsins, en þetta
eru þeir tveir flokkar sem sjálfstæðis-
menn gætu myndað með tveggja
flokka stjórn.
Framsóknarmenn, sem rætt er við,
telja flokk sinn í ákveðinni pattstöðu
vegna þess að á meðan Alþýðuflokk-
urinn sé í formlegum viðræðum við
Sjálfstæðisflokkinn, sé ekki hægt að
ræða um annan kost, sem gæti verið
tilbúinn ef slitnaði upp úr milli stjórn-
arflokkanna. Hins vegar benda fram-
sóknarmenn á að þeir myndu ekki
stökkva til og fara í skyndiviðræður
við Sjálfstæðisflokkinn, ef eftir því
yrði leitað, heldur taka sér góðan
tíma.
Nokkuð skiptar skoðanir eru innan
Framsóknarflokksins um það hvort
starfa bæri með Sjálfstæðisflokki,
gæfist kostur á því, eða reyna aftur
að mynda fjögurra flokka vinstri
stjórn.
Á þingflokksfundi Alþýðubanda-
lagsins í gær var samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins rætt um að
reyna bæri að mynda vinstri stjórn
ef slitnaði upp úr núverandi viðræðum
stjórnarflokkanna. í þingflokknum
eru einnig talsvert margir á því að
ekki sé útilokað að Alþýðubandalagið
gæti náð saman við Sjálfstæðisflokk-
inn í stjórnarmyndunarviðræðum ef
til þess kæmi. Hins vegar telja marg-
ir þingmenn flokksins áð slíkt gæti
aldrei orðið fyrr en reynt hefði verið
til þrautar að mynda vinstri stjórn.
Miðað við þessa afstöðu Framsókn-
ar- og Alþýðubandalagsmanna er ekki
víst að staða Sjálfstæðisflokksins sé
mjög rúm, ef í það færi að upp úr
viðræðunum við krata slitnaði.
Prófkjörsbarátta repú-
blikana fyrir forseta-
kosningarnar á næsta ári
er að hefjast og á mánu-
dag lýsti Bob Dole, leið-
togi repúblikana í öld-
ungadeildinni, yfír fram-
boði sínu, í grein Krist-
jáns Jónssonar kemur
fram að Dole hefur mikla
reynslu en mörgum þykir
hann of gamall, hann er
rúmlega sjötugur
ERLENDUM
VETTVANGI
HANN er um 188 sentimetr-
ar að hæð, svipmikill og
dimmraddaður, ótrúlegur
vinnuþjarkur, fluggreind-
ur og vel að sér, stríðshetja sem oft
hefur sýnt mikið siðferðisþrek um
ævina. Sumum þykir hann einfald-
lega önugur, oft er hann fádæma
beinskeyttur í ummælum um and-
stæðingana, stundum hnyttinn en
oftar eitraður. Nú vill hann verða
forseti Bandaríkjanna. Bob Dole,
leiðtogi repúblikana í öldungadeild-
inni, á samkvæmt könnunum mikla
möguleika á að verða frambjóðandi
flokks síns í kosningunum á næsta
ári og fella Bill Clinton forseta.
Bob Dole ætlaði sér að verða lækn-
ir. Sá draumur varð að engu fyrir
hálfri öld er hann var 21 árs gamall
liðsforingi í bandaríska hernum í
Pódalnum á Norður-Ítalíu. Skot úr
þýskri sprengjuvörpu reif af honum
hluta hægri axlarinnar. Unga glæsi-
mennið kom heim á börum, lamað
upp að hálsi.
Tvisvar var honum ekki hugað líf.
Hægri handleggurinn, sem tekist
hafði með einhveijum hætti að tjasla
saman, er tveim þumlungum styttri
en sá vinstri.
Með því að beita sjálfan sig járn-
aga og leggja á sig ægilegar þjáning-
ar í meðferðinni tókst Dole á þrem
árum að læra að ganga á ný. Hægri
handleggurinn er visinn og hann á
erfitt með beita hinum að fullu, sagt
er að enn fínni hann oft fyrir sárs-
auka í hægri handleggnum.
Dole á dóttur með fyrri konu sinni.
Hann lauk lögfræðinámi en vinnu-
gleðin olli því að 24 ára hjónaband
endaði með skilnaði. 1975 giftist
hann aftur, í þetta sinn Elizabeth
Dole, sem var ráðherra í mörg ár og
er nú forseti bandaríska Rauða kross-
ins.
Margar tilraunir
Ráðamenn repúblikana í Kansas
voru fljótir að átta sig á því að Dole
væri efnilegur stjórnmálamaður.
Hann var kjörinn á ríkisþing Kansas
1951, á þingið í Washington 1961.
Dole varð fljótt áhrifamikill þingmað-
ur og var varaforsetaefni Fords árið
1976 er repúblikanar töpuðu naum-
lega fyrir Carter og Mondale.
Síðan hefur hann tvisvar reynt að
verða forsetaframbjóðandi flokks
síns en lotið í lægra haldi, fyrst 1980
fyrir Ronald Reagan, siðan 1988 er
George Bush fór með sigur af hólmi.
Eftir seinni ósigurinn var hann í
fyrstu á því að gefa embættið upp á
bátinn, taldi aldurinn útiloka að hann
fengi oftar tækifæri.
Hann segist hafa skipt um skoðun
er hann tók þátt í hátiðarhöldum í
Evrópu í fyrra í tilefni þess að 50 ár
voru liðin frá innrás bandamanna í
Normandie. „Mér fannst að ef til vill
væri þörf á enn einni atlögu, nauðsyn-
legt að gegna kallinu einu sinni enn
og þjóna Bandaríkjunum." Nánir að-
stoðarmenn hans viðurkenna að fleira
komi til, ekki síst að Dole er nú helsti
leiðtogi repúblikana sem eru sókn-
djarfir eftir yfírburða sigur í þing-
kosningum í fyrra - og ríkjandi for-
seti er lítt sigurstranglegur.
„Ósvikinn Kansasmaður“
Dole ákvað að lýsa formlega yfir
framboði sínu í gresjuríkinu Kansas
þar sem hann fæddist og ólst upp,
þar er litið á hann sem hetju. Hann
vildi minna á upprunann, þröng kjör
á kreppuárunum, foreldrarnir urðu
um hríð að leigja út efri hæð hússins
og flytja í kjallarann til að komast af.
íbúar Russell, smábæjarins þar
sem hann fæddist, búa við steikjandi
hita á sumrin, brunagadd á veturna
og stöðugan rokrass. Þeir segja að
veðurfarið herði fólk og fullyrða að
andi landnemanna sé enn við lýði á
þessum slóðum.
Hvernig lýsa þeir Dole, hveijir eru
kostir hans? „Hann er ósvikinn Kans-
asmaður.“ Engum er hægt að hrósa
meira, með þessu eiga þeir við að
hann sé snjall, hreinn og beinn, ein-
beittur, og láti hvorki auðæfi né há-
leitt hugsjónaglamur hafa of mikil
áhrif á sig. Og þetta segja þeir um
mann sem hefur verið hálfa ævina á
þingi í Washington, er sérfræðingur
í öllum klækjabrögðum þingsalanna
og ætti að vera einn helsti skotspónn
þeirra mörgu sem kenna valdamönn-
um í Washington um allar meinsemd-
ir þjóðfélagsins.
Maður málamiðlana
Sagt er að Dole sé ávallt reiðubú-
inn til málamiðlana. Hann eyðir ekki
miklum tíma í að velta fyrir sér
ýmsum róttækum hugmyndum
manna á borð við Newt Gingrich,
forseta fulltrúadeildarinnar, sem seg-
ist vilja endurreisa fjölskyldugildin.
Þótt Dole taki undir helstu slagorðin
og heiti því nú að fækka ráðuneytum
til að sporna gegn útþenslu hins opin-
bera, er ekki víst að hugur fylgi ávallt
máli.
Dole á það til að tala hlýlega um
ríkisafskipti, slíkar áherslur hljóma
ekki vel í eyrum eitilharðra íhalds-
manna sem tortryggja hann þess
vegna. Han hélt ræðu í New Hamps-
hire í janúar og minnti þá viðstadda
á að hann hefði notið laga sem stjórn-
völd settu eftir stríð um stuðning við
uppgjafahermenn. „Hið opinbera
gerir ýmislegt gott,“ sagði hann.
Sumum repúblikönum fínnst að með
þessu sanni Dole að hann sé pólitísk
eftirlegukind og skilji ekki fijáls-
hyggjuþanka Reagan-áranna.
Dole fer auk þess gjarnan undan
í flæmingi þegar önnur og oft tilfinn-
ingaþrungnari mál ber á góma, eins
og bann við fóstureyðingum.
Árið 1985 beitti hann sér af alefli
í öldungadeildinni til að tryggja Re-
agan meirihluta fyrir niðurskurði á
ríkisútgjöldum til að minnka fjár-
lagahallann og fékk tillögurnar sam-
þykktar með eins atkvæðis mun. „Ef
þetta er ekki framtíðarsýn veit ég
ekki hvað framtíðarsýn er,“ segir
Dole um baráttu sína gegn hallanum
sem talinn var geta grafið undan
efnahag landsins. Sigurinn reyndist
að visu haldlaus; þegar þingmenn í
fulltrúadeildinni sýndu mótþróa gaf
Reagan tillögurnar upp á bátinn.
Dole vill sjá árangur, honum fínnst
orðagjálfur og hugsjónafleipur einsk-
is virði. Hann spyr hvað framtíðarsýn
sé. „Er það að fá sem flestar hug-
myndir? Eða leggja fram skynsam-
lega, trúverðuga framkvæmdaáætl-
un sem ekki mun skjóta bandarísku
þjóðinni skelk í bringu?"
Beiskur einfari?
Dole minnir á þau orð Clintons að
vinnubrögð í Washington hafi komið
honum á óvart. Dole segist gjör-
þekkja stjórnmálalífið í höfuðborg-
inni. Hann hefur fylgst með störfum
margra forseta gegnum tíðina og er
ekki í neinum vafa um að hann sé
a.m.k. jafn hæfur og þeir - ef ekki
hæfari.
Hann er oft talinn vera kaldlyndur
og beiskur einfari. Þjáningar á yngri
árum hafi markað hann, Dole hafi
aldrei náð sér andlega eftir stríðið
þótt hann sé líkamlega vel á sig kom-
inn miðað við aðstæður. Stuðnings-
menn hans segja hann núna vera
orðinn „ mildari, mýkri“ en gagnrýn-
endur eru fullir efasemda.
Yngri keppinautur
Nái Dole, sem verður 72 ára í
sumar, takmarki sínu og sveiji eiðinn
í janúar 1997 verður hann elsti for-
seti í allri sögu Bandaríkjanna.
Helsti keppinauturinn um útnefn-
inguna, Phil Gramm, er hálfgert
unglamb miðað við Dole, aðeins rúm-
lega fimmtugur. ímyndarsérfræðing-
ar Dole viðurkenna að aldursmun-
urinn sé greinilegur á sjónvarpsskj-
ánum þótt þeirra maður noti sér vel
íbúð sem hann á í Suður-Flórída, sé
ávallt sólbrúnn og tiltölulega hraust-
legur. Öðru hveiju þykir röddin veik-
ari en hún hefur verið, hann verður
stundum að hafa sig allan við til að
heyra spurningar úr sal en að öðru
leyti eru ellimörkin fá.
Hins ber einnig að gæta að það
eru fyrst og fremst aldraðir kjósend-
ur sem hafa áhyggjur af aldri fram-
bjóðenda, þeir þekkja vel öll vand-
kvæðin sem hrörnandi heilsa hefur í
för með sér. '
Dole gekkst undir uppskurð vegna
krabbameins í blöðruhálskirtli fyrir
fáeinum árum en segist hafa náð sér
að fullu. Hvort honum tekst að sann-
færa kjósendur um að hann hafi þrek
til að gegna mestu valdastöðu heim.s
er svo annað mál.