Þjóðviljinn - 06.03.1987, Blaðsíða 7

Skæruliðar skammt frá Kabúl: Við munum slátra þessum svínum.
Afganistan
Zahir Shah, fyrrum konungur: Verður
kallað á hann í sáttasemjarastarf?
Þjóðarsátt miðar hægt
Kabúlstjórnin leggur sigfram um aðfjölga bandamönnum sínum. - Hluti skœruherja leggur niður vopn.- Fer
helmingur sovéska hersins í haust? - Margt í lausu lofti
Nadsjibulla tekur á móti ættarhöfðingjum: Sá sem ekki er á móti okkur er með
okkur.
Foringjar helstu skæru-
herja í Afganistan neita sem
fyrr að taka tilboði Kabúl-
stjórnarinnar um vopnahlé
og þjóðarsátt. En viðleitni
leiðtoga Kabúlstjórnarinn-
ar, Nadsjibulla, hefur samt
borið nokkurn árangur,
enda mikil stríðsþreyta í
landinu. Jafnvel er um það
rætt að útlægur konungur
Afgana, Zahir Shah, komi
heim og gegni einskonar
málamiðlunarhlutverki.
í nýlegu viðtali við vestur-
þýska vikublaðið Spiegel segir
Nadsjibulla að í sáttaskyni hafi
um 7000 pólitískir fangar verið
látnir lausir, meðal þeirra margir
sem höfðu fengið 15-20 ára dóma
fyrir þátttöku í vopnaðri baráttu
gegn stjórninni. Hann heldur því
og fram að um 30 þúsund útlagar,
um 60 þúsund fyrrverandi skær-
uliðar hafi snúið til Afganistan á
síðustu vikum og sæst við stjórn-
ina. Kabul New Times segir að
um 400 vopnaðir hópar hafi frá
áramótum lagt niður vopn, enda
þótt talsmenn helstu andspyrnu-
hreyfinganna, sem hafa bæki-
stöðvar í Pakistan neiti með öllu
að semja við „svínin" í Kabúl og
Rússa.
Alvarleg tilraun
Nokkrir tugir þúsunda eru ekki
mikill hluti þeirra fjögurra milj-
óna flóttamanna sem ieitað hafa
til grannlandanna undan ó-
friðnum, en heimkoma þeirra
segir þó vissa sögu. Erlendum
sendimönnum og fréttamönnum
í Kabúl ber altént saman um að
Nadsjibullah leggi sig mjög fram
um að afla fylgis við þjóðarsátt og
komi það fram í stóru og smáu.
Ungir menn eru ekki lengur
þvingaðir til herþjónustu með á-
hlaupum lögreglu, útgöngubann í
Kabúl hefur verið stytt í fjórar
stundir á n óttu, stjórnarherinn
reynir fyrir sitt leyti að halda
vopnahléið sem boðað var ein-
hliða og leggur ekki til atlögu
nema skæruliðar sæki fram. í stað
byltingarvígorða á húsum og út-
varpsræðum kemur landsföður-
legur tónn um að eigi skuli út-
hella meiru afgönsku blóði, um
„sjálfstætt Afganistan utan hern-
aðarblakka“ og tilvísanir í friðar-
boð íslams um að „komi stríð upp
l á milli múslíma þá skuli þeir sætt-
ast“.
Sáttanefndir
Nadsjibullah hefur lagt sig
mjög fram um að vinna hylli
öldunga ýmissa ættbálka í þessu
landi margra þjóða og haft nokk-
urt erindi af því erfiði. Komið
hefur verið á fót hundruðum
sáttanefnda, sem starfa í einstök-
um þorpum og hafa guðsmenn
jafnt sem félagar í ríkjandi
kommúnistaflokki, óháðir menn
og fyrrverandi skæruliðar tekið
þátt í starfi þeirra. Þessar nefndir
vinna að málum eins og uppgjöf
saka, leiðréttingum á lögum um
skiptingu jarðnæðis og vatns og
svo að því að skilað sé aftur
eigum þeirra sem heim snúa.
Nadsjibullah lætur þess getið í
fyrrnefndu viðtali að í stjórn hans
séu nú fjórir ráðherrar úr fyrri
borgaralegum stjórnum og 36
flokksleysingjar. Said Amanudd-
in Amin er varaforsætisráðherra
og hefur m.a. tekið að sér
hagsmuni einkarekstrarmanna.
Hann lætur í ljós við Spiegel þá
ósk að Zahir Shah, fyrrum kon-
ungur, snúi aftur úr útlegð og
„taki þátt í að linna þjáningar síns
fólks“. Má vera að hann geti
tekið að sér hlutverk forseta - en
það embætti er laust síðan Ba-
brak Karmal var steypt frá völd-
um.
Innan 18 mánaða?
Þeir sem binda nokkrar vonir
við konunginn útlæga telja, að
ekki muni af veita að maður sem
nokkurrar virðingar nýtur reyni
að koma í veg fyrir að afganskt
samfélag leysist upp í blóðhefnd
að sovéskum her förnum. Það
eykur möguleika konungs á að
gegna einhverju slíku hlutverki
að hann átti sjálfur vinsamleg
samskipti við hinn volduga so-
véska nágranna.
Diplómatar í Kabúl búast við
því að veruleg hreyfing sé að
komast á það að flytja sovéskan
her frá landinu. Spiegel hefur það
eftir sovéskum stjórnarerindreka
að „okkar ungu menn verða farn-
ir héðan eftir í mesta lagi 18 mán-
uði. Við höfum greitt nógu þung-
bært gjald fyrir okkar mistök með
um það bil tíu þúsund föllnum."
Framvinda þess máls ræðst af
því, hvernig „þjóðarsáttinni“
vegnar á næstunni og svo á þeim
viðræðum um Afganistan sem nú
halda áfram í Genf að frumkvæði
Sameinuðu þjóðanna. Ýmsir
sendimenn Austur-Evrópuríkja í
Kabúl telja líklegt að í haust verði
stigið stórt skref í þessa átt með
heimsendingu 50 þúsund so-
véskra hermanna, eða um helm-
ings liðsins. Nadsjibullah gerir
hvorki að játa eða neita því að
slík áform séu uppi.
Haft er fyrir satt, að ekki séu
allir í flokki hans, Lýðræðislega
alþýðuflokknum, jafn hrifnir af
því að sovéski herinn sé ef til vill á
förum. Margir oddvitar þess
flokks óttast hefnd andstæðing-
anna þegar hinir sovésku „vern-
darar" þeirrar eru á brott. Og
ekki að ástæðulausu: Spiegel hef-
ur það eftir Mohamed Belal Nair-
am, einum helsta foringja and-
ófsherjanna, að menn sínir muni
aldrei semja við kommúnistana í
Kabúl og fari Rússar muni þrjátíu
þúsundir vina þeirra í höfuð-
staðnum skomir á háls.
Stríðið hefur kostað miklar
fórnir og tortímingu, þúsundir
þorpa eru í rústum, meira en
miljón hekturum akurlendis hef-
ur verið eytt og eins og þar segir:
sviðin jörð er ekki góður jarðveg-
ur fyrir sættir.
Erfið saga
Og andófsforingjarnir í Pakist-
an eru ósáttfúsir og liðsmenn
þeirra í landinu sjálfu hafa nýlega
fengið bandarískar Stingereld-
flaugar, sem gera þeim kleift að
skjóta niður sovéskar þyrlur
fyrirhafnarlítið. Og Afgönum er
reyndar margt annað betur gefið
- ef sagan er skoðuð - en að lifa í
friði. Vald stjórnarinnar, sem sat
á hverjum tíma, náði kannski
ekki nema til höfuðborgarinnar
og nokkurra helstu borga ann-
arra, en út um héruð ríktu höfð-
ingjar sem ráku stöðugar skærur
innbyrðis. Sameiginlegur óvinur
- m.ö.o. Sovétmenn - hefur að
vísu lagt sitt til að sameina af-
ganskar þjóðir og þjóðarbrot. En
enn er grunnt á því góða milli
margra skæruliðaflokka innbyrð-
is og það hefur reynst erfitt fyrir
pólitíska foringja þeirra að ná
samstöðu um sameiginlegar að-
gerðir, um skiptingu þeirrar
vopnaaðstoðar sem berst frá
Bandaríkjunum og svo margt
annað.
Satt besi að segja eru ótal mál
óleyst í Afganistan þótt sovéski
herinn verði á brott. Sambúð-
armál þjóða og þjóðarbrota.
Eignarhald á landi og vatni, sem
byltingarstjórnir liðinna ára hafa
skipt upp: á að skila þeim
eignum, því forræði til fyrri óð-
alsherra? Staða kvenna sem að
nokkru hefur batnað undir Ka-
búlstjórn, en gæti versnað aftur
ef trúarhöfðingjar fá að ráða því
sem þeir vilja.
Nadsjibullah hefur og ekki gert
grein fyrir því með ótvíræðum
hætti, hve langt hann er fús til að
ganga í sinni „þjóðarsátt“. Hann
gefur Spiegel t.a.m. ekki skýr
svör um það, hvort sú nýja
stjórnarskrá sem nú er til um-
ræðu, muni gera ráð fyrir fleri
flokkum en hans eigin, Lýðræðis-
lega alþýðuflokknum. Annað
óvissuatriði er blátt áfram tengt
Sovétmönnum: Þótt þeir verði á
brott með her sinn er ólíklegt að
þeir afsali sér möguleikum til á-
hrifa í þessu grannríki - og hvern-
ig ætla þeir að tryggja sér þau
eftir það sem á undan er gengið?
ÁB tók saman
Föstudagur 6. mars 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7