Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1948, Blaðsíða 5

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
289
KVEKARAR FENGU
FRIÐARVERÐLAUN NOBELS
MARGIR menn víðsvegar um heim
hafa sjálfsagt rekið upþ stór augu, er
það frjettist að KveKarar hefði fong-
ið friðarverðlaun Nobels að þessu
sinni. Og hjer á landi var spurt:
„Hvað hafa Kvekarar til þessa unn-
ið?“ Það var von að menn spyrðu,
því að hjer hafði ekkert um það
frjest, að Kvekarar hefði gengið bet-
ur fram í því en aðrir að starfa að
alheimsfriði.
Það var sjerstök deild innan fje-
lagsskapar Kvekara, sem fekk þessi
verðlaun. Nefnist hún „American
Friends Service Committee" og var
stofnuð í júní 1917 af dr. Rufus Jones,
sem nú gengur undir nafninu „besti
vinur mannkynsins."
Jones var 54 ára að aldri, er hann
stofnaði þetta bræðralag — einmitt
kominn á þann aldur, er menn fara
yfirleitt að taka sjer hvíld frá störf-
um, eða hætta að brjótast í nýum
framkvæmdum. Síðan eru nú 31 ár
og Jones er nú heiðursforseti bræðra-
lagsins.
Þegar fyrra heimsstríðið skall á,
neituðu Kvekarar algjörlega að gegna
herþjónustu. Þeir vildu ekki fyrir
neinn mun vega menn. En þeir voru
fúsir til þess að hætta lífi sínu og
eignum til þess að draga úr böli styrj-
aldarinnar. Rufus Jones fór þá til
Washington til þess að tala máli
þeirra við herstjórnina. Hann fekk
afsvar. Kvekarar urðu að gegna her-
þjónustu eins og aðrir borgarar.
Nokkrum dögum seinna kom Jones
aftur til Washington og vildi enn
freista þess að fá Kvekara undan-
þegna því að fara í herinn: „Vjer
bjóðumst til þess að vinna fyrir
stjómina hvert það verk, sem oss er
falið og vjer vitum með góðri sam-
vizku að getur orðið mannkyninu til
i)lessunar,“ sagði hann.
Aftur fekk hann hreint afsvar.
Hann gafst þó ekki upp og eftir að
hafa fengið neitun nokkrum sir.num
ennþá um sumarið, ljet hermálaráðu-
neytið að lokum undan, og fyrstu
sveitir „bræðranna“ voru sendar yfir
hafið.
Að stríðinu loknu (1918) heldu þær
enn kyrru fyrir í Norðurálfunni. Þær
hjálpuðu þá til þess að endurreisa
1666 frönsk þorp, sem höfðu verið
skotin í rústir í stríðinu. Þær leituðu
uppi fjölskyldur þýskra herfanga og
hjálpuðu þeim á allan hátt. Þær björg-
uðu miljónum barna í Þýskalandi frá
hungUrkvölum og jaínvel dauða. Þær
hjálpuðu pólskum flóttamönnum. Þær
fóru til hungurhjeraðanna í Rússlandi
og veittu hjálp. Þær unnu stórkost-
legt líknarstarf í Austurríki, Rúss-
landi, Póllandi og Serbíu. Og í borg-
arastyrjöldinni á Spáni leituðust þær
við að bæta úr neyðinni beggja megin
víglínunnar.
í nóvembermánuði 1938 hófu nas-
istar í Þýskalandi hcrferð sína gegn
Gyðingum. Heimili Gyðinga voru upp-
leyst, búðir rændar og þúsundir Gyð-
inga voru fluttar í fangabúðir. Þá brá
Jones við og fór til Berlínar ásamt
tveimur samverkamönnum sínum til
þess að reyna að hjálpa Gyðingum
og bæta kjör þeirra.
í margar vikur urðu þeir að bíða
í Berþn eftir því að ná tali af Gestapo. -
En er þeir gátu borið upp erindi sitt,
var þeim kuldalega tekið.
„Hvaða sönnun höfum við fyrir því
að þið sjeuð ekki njósnarar, út sendir
af Bandaríkjastjórn? Hefur ykkur
ekki verið mútað til þess að reyna að
koma á uppreisn gegn foringjanum?“
" » ■£ íh
Dr. Rufus Jones
spurði Gestapo foringinn af þjósti.
Þá las Jones fyrir hann skjal, þar
sem lýst var tilgangi og stefnuskrá
Bræðralags Kvekara. Þar stóð meðal
annars:
„Vjer fylgjum engri stjórnmála-
stefnu og höfum ekkert samband við
alheimsfjelög og höfum engan áhuga
fyrir áróðri í neinni mynd. Vjer kom-
um til Þýskalands í lok heimsstríðs-
ins og höfðum þar yfirstjórn með mat-
gjöfum handa þýskum börnum. Vjer
komum fyrstir til Vínarborgar eftir
stríðslokin, og vjer fluttum þangað
800 kýr og sáum öllum sjúkum börn-
um fyrir mjólk, og vjer útveguðum
kol handa sjúkrahúsunum.... Vjer
skellum ekki skuldinni á neina þjóð,
fyrir hið illa ástand, sem er í heim-
inum. Vjer dæmum ekki, vjer gagn-
rýnum ekki, en vjer spyrjum um það,
hvar vjer getum orðið að gagni og
linað böl og þjáningar.“
Þetta hreif.
„Það rættist úr Gestapomanninum.
og þegar vjer fórum var hahn svo
vingjamlegur að hjálpa oss í frakk-
ana. Fáum dögum seinna voru gefin
út fyrirmæli um það til allra þýskra
borga og staða, að vjer mættum ferð-
ast óhindraðir um alt,“ segir Jones.
Nú sem stendur starfar Bræðralag-