Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1962, Blaðsíða 2

ÆMvf Slik
SVIP-
MVND

STUTTU eftir að Jóhannes
páfi XXIII hafði tekið
víð æðsta embætti kaþólsku kirkj-
unnar, flutti hann ávarp til nem-
enda prestaskóla Vatikansins. — í
þessu ávarpi mæiti hann fram með
anda auðmýktar og lítillætis, og
komst þannig að orði: „Auðmýkt
krefst oft þagnar. Auðmýkt er ekki
mérki um veikleika, heldur sýnir
hún sterkan persónuleika og göfug-
leika, og vissan hæfileika í því að
fóstra friðsöm viðskipti manna á
milli“.
Hér talaði meistarinn, sem hafði haft
reynslu í þessum málum og tamið sér
sjálfur þessar dyggðir, sem nú orðið
virðast því miður vera álitnar úreltar
og ekki samræmilegar hugmyndum nú-
tímamanna.
Uppruni og æviferill Jóhannesar páfa
láta okkur ekki í neinum vafa um þá
staðreynd. Allt í lífi hans, framkomu og
viðskiptum við umheiminn, ber vott um
hispursleysi og yfirlætisleysL
Eins og flestum er kunnugt fædd-
ist hann í fátækri bóndafjölskyldu í
smábænum Sotto il Monte á Norður-
ítalíu, í húsi, köldu og ónotalegu, sem
var vel til þess fallið að geta af sér
byltingamenn. En andinn í Roncalli-
fjölskyldunni var allt annar. Jóhannes
páfi segir sjálfur um fæðingarheimili
sitt: „Við vorum fátæk en hamingju-
söm. Við gerðum okkur ekki grein fyr-
ir því, að okkur vantaði eitthvað. Fjöl-
skylda mín var umfram allt auðug að
himneskum gjöfum. Frá fæðingunni
önduðum við að okkur andrúmslofti
gæzku, lítillætis og ráðvendni".
Angelo Roncalli, en það er nafn Jó-
hannesar páfa, var þriðja barnið af 13
og fyrsti drengurinn. Nokkrum klukku-
tímum eftir fæðingu drengsins yfirgaf
móðirin fæðingarrúmið og gekk með
eiginmanni sínum til kirkjunnar til
þess að láta skíra drenginn. En sóknar-
presturinn var í öðrum bæ, og héldust
foreldrarnir við í prestshúsinu þangað
til hann ko«i aftur undir kvöldlagi, og
á meðan stormur hristi gömlu kirkjuna
var drengnum haldið undir skírn.
Angelo hagaði sér eins og önnur
þóndabörn. Þegar hann var orðinn sex
ára gamall fór hann gangandi í skóla,
sem var í nokkra kílómetra fjarlægð
frá Sotto il Monte. í fórum sínum hafði
hann stykki af brauði úr maískorni til
miðdegisverðar, og til þess að hlífa
skónum sínum sem lengst gekk hann
berfættur alla leið til skólans. Fyrstu
ár hans í skólanum jafnast ekki við
það snið, sem finnst oft í ævisögum
mikilla manna. Hann var góðgjarn
drengur en bar ekki af í náminu. Hann
var eðlilegur drengur en löngunin til
lærdóms kom seinna. Þar eð hann ólst
upp í stórri fjölskyldu var hann ekki
skemmdur með of miklu eftirlæti. For-
eldrar létu öllum börnum í té jafnmikla
ást og umhyggju. Börnin fóru að vinna
snemma, einkum á bóndabænum, en
þau lærðu að vera sjálfstæð á unga
aldri.
Þegar Angelo Roncalli fór í presta-
skólann var hann sterkur og heilsúgóð-
ur ungur maður, tilbúinn til að vinna
og sigra. Og seinna, þegar hann var orð-
inn prestur, biskup og kardináli, var
hann samt hinn sami eðlilegi, vingjarn-
legi og hispurslausi maður.
B óndasonurinn, sem hafði hækk-
að í tign og náð ábyrgðarstöðum stig af
stigi, gat í einlægni sagt: „Ég hef aldrei
hugsað mér eða ætlað mér annað en að
verða sveitaprestur“. 1 raun og veru
hafði almenningur ekki tekið sérstak-
lega eftir honum, og aldrei minnzt sér-
staklega á hann, áður en hann var val-
inn til páfaembættisins, þótt hann hefði
margra ára diplómatiska þjónustu að
baki sér á erfiðum stöðum, svo sem í
Búlgaríu, Tyrklandi, Grikklandi og
Frakklandi. En brátt skynjuðú menn
góðvild og gæzku páfans, sem er grund-
völluð 1 auðmýkt hans.
Samkvæmt settum siðum Vatikansins
eiga kaþólskir menn að knékrjúpa þeg-
ar þeir hitta páfann og fara frá honum.
Jóhannes páfi takmarkaði það sem
mest. Þjónn hans, sem hafði þjónað
honum í mörg ár, var svo gagntekinn
af lotningu, þegar Roncalli karináli
gerðist páfi, að hann knékraup í hvert
skipti, sem hann var kallaður til páf-
ans, og getur slíkt verið nokkuð oft.
,.Ef þú heldur svona áfram“, sagði páf-
inn, „ætla ég að fá mér annan þjón,
láttu sem þú værir enn í Feneyjum“.
S á siður hefur alltaf verið í Vati-
kanina, að páfinn borðaði einn. En Jó-
hannes gat aldrei sætt sig við það. Þeg-
at hann var patríárki í Feneyjum hafði
hann alltaf „opið hús“, því að það getur
verið, Sagði hann, að einhver sé svang-
ur eða þarf að skrifta. Hann reyndi að
borða einn í heila viku en að hans eigin
sögn leið honum ekki vel. „Ég leitaði í
Biblíunni, hvort einhver segði þar, að
ég ætti að borða einn. Ég fann ekkert,
svo ég hætti bara við það, og núna líð-
ur mér betur“.
Eftir formlega viðtöku páfaembættis-
ins sat hann yfir borðum með systur
sinni og þremur bræðrum, sem
búa enn í Sotto il Monte, ásamt
18 frændum og frænkum og öðr-
um ættingjum. Systir páfans hafði kom-
ið með stóran forða af heimatilbúnum
pylsum handa bróðurnum, páfanum.
„Maður veit ekki, hvaða mat hann fær
hérna", sagði hún. Bræðurnir þrír voru
með stórar töskur, fullar af matvælum
að heiman: „Okkur var sagt, að matur-
inn hér sé ekki eins góður og hjá okk-
ur“, sögðu þeir.
D
1. áfinn þolir illa formlegar reglur
þegar kominn er kaffitími. Að drekka
fcolla af kaffi eða glas af víni í samfé-
lagi við aðra er að hans dómi tækifæri
til þess að koma boði Guðs í fram-
kvæmd að elska hvern annan.
Einn dag kom hann frá viðtali við
stórhöfðingja og fann veggfóðrara við
vinnu í herbergi sínu. Hann greip strax
tækifærið til þess að bjóða mönnunum
til miðdegisverðar með sér.
Einnig á öðrum sviðum hefur gætt
hispursleysis og yfirlætisleysis páfans.
Einn af aðstoðarmönnum hans spurði
hann einu sinni að því, á hvaða tímum
hann vildi, að ferðafólki yrði bannað að
fara upp á þak Péturskirkjunnar, þegar
hann langaði að ganga um í görðum
Vatikansins. Jóhannes páfi svaraði:
„Hafið þakið opið, þegar ég er úti. Ég
lofa að hneyksla ekki ferðafólkið“.
Þótt runninn sé úr alþýðustétt hefur
Angelo Roncalli unnið hylli og vináttu
allra, bæði fátækra og auðugra, mennt-
aðra og ómenntaðra. í viðleytni hans
að samlagast öllum hefur hann valið sér
þetta slagorð: „Ég hef alltaf leitað að
því sem sameinar, ekki að því sem að-
skilur“.
]V?eðan hann var sendifulltrúi
páfans í Búlgaríu frá 1925 til 1935 vann
hann hjörtu bæði kaþólskra sem orto-
doksa, en þetta land hefur alltaf verið
virki hinna síðarnefndu, sem í mörg ár
höfðu verið heldur fjandsamir kaþólsku
kirkjunni. En auðmýkt hans og ein-
lægni opnuðu dyrnar fyrir honum
löngu áður, en lýsti lítillæti sínu í
skilnaðarræðu sinni við burtförina frá
Búlgaríu: „Ég hef gert lítið fyrir ykk-
ur. Ég brást í mörgu vegna galla minna,
og þótt ég hafi forðazt að móðga ein-
hvern, þá bið ég ykkur að fyrirgefa
mér eins og góðir bræður gera. Ég er
maður eins og þið“.
Hið sama má segja um dvöl hans I
Tyrklandi og Grikklandi.
Eftir síðari heimsstyrjöldina var Ron-
calli sendur til Parísar sem sendifull-
trúi Píusar XII, og var það erfitt emb-
ætti, sem krafðist mikillar diplomatiskr-
ar kunnáttu og hygginda.
S umir af hinum æðstu stjórnmála-
mönnum Frakklands hafa verið andvíg-
ir kirkjunni, en Roncalli kardínála tókst
að gera þá að kunningjum og vinum
sínum, sem höfðu gaman af að líta inn
til hans, spjalla við hann um daginn og
veginn og jafnvel leita ráða hjá honum.
Auriol forseti, trúlaus sósíalisti, var
mikill vinur hans. Þegar Pius XII út-
nefndi Roncalli kardinála gagðist
Auriol vilja sjálfur rétta honum hinn
svokallaða rauða hatt, en það hefur
verið frá fornu fari siður í kaþólskum
löndum, að konungur, forseti eða stjórn-
andi landsins rétti hinum útnefnda
kardinálahattinn, á meðan hinn síðar-
nefndi krýpur frammi fyrir stjórnanda
landsins. Auriol forseti var heyrður
segja við þetta tækifæri: „Þér krjúpið
fyrir mér, yðar hágöfgi, en það erum
vér, sem ættum að krjúpa fyrir yður“.
Þegar Edouard Herriot, gamall and-
kaþólskur stjórnmálamaður, lá fyrir
dauðanum, vildi hann fá blessun þeirr-
ar kirkju, sem vinur hans Roncalli
þjónaði.
Jóhannes páfi hefur stundað sjálfur
það, sem hann hefur prédikað. Hann
sagði einu sinni, að páfi ætti að vera
„vitur og hóglyndur stjórnandi, heilag-
ur maður, sem leiðir aðra til heilag-
leika, og að það megi ekki hugsa sér
hann sem pólitískan eða vísindalegan
páfa, heldur væri það hlutverk páfans
að vera „góður hirðir“.
Með réttu má segja, að Jóhannes
XXIII hefur reynt að vera það síðan
hann settist á Pétursstólinn.
Séra Hacking.
Utgefandl: H.f. Arvakur, ReykjavUt.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
SigurBur Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Auglýsingar: Ami GarSar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðaistræti 6. Simi 22480.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
28. tölublað 1962