Lesbók Morgunblaðsins - 21.07.1963, Blaðsíða 2

JMliBBlk
SVIP-
MVND

H.ABIB BOURGÍBA, for-
seti Túnis, er einn af at-
hyglisverðustu, umdeildustu og
flóknustu leiðtogum frelsisbarátt-
unnar í Norður-Afríku. Hann stend-
ur nú á sextugu og á að baki sér
sérkennilegan og margbrotinn ævi-
feril. Honum hefur oft verið borið
á brýn, að hann væri tvöfaldur í
roðinu — og óneitanlega er ýmis-
legt sem styður þá staðhæfingu.
Hann er í senn ofstækisfullur og
örlagatrúar, fimur pólitískur samn-
ingamaður og ósveigjanlegur and-
stæðingur. Bæði skapgerð hans og
lífsferill einkennast af andstæðum
og þversögnum.
Bourgíba er fæddur í Múhameðstrú,
en mótaður á esturlöndum. Hann er
nokkurs konar persónugervingur frelsis-
baráttunnar í Norður-Afríku, en tók
embættispróf í lögum í Paris. Hann tal-
ar frönsku betur en arabísku. Hann
getur þulið langa kafla úr verkum Moli-
éres og annarra franskra skálda utan-
bókar, en þekking hans á Kóraninum
er næsta takmörkuð. Hann hefur setið
í fangelsum Frakka samtals 12 ár, en
hefur sjálfur verið kvæntur franskri
konu og á son, sem er franskur ríkis-
borgari.
E nn í dag setur „tvöfeldnin“ svip
sinn á pólitískt líf Bourgíba og við-
horf hans til málefna dagsins. Hann ját-
ast „Magreb"—• áætluninni eða réttra
sagt draumnum um sameinaða N-Af-
ríku — en lítur á Alsír sem ógnun við
Túnis. Eftir samsæri og banatilræði við
hann fyrir hálfu öðru ári sleit hann
stjórnmálasambandi við nágrannaríkið,
sem veitti tilræðismönnunum hæli. Hann
er opinberlega meðmæltur hugmynd-
inni um einingu Arabaríkjanna, en hon-
um stendur beygixr af Egyptum, og á
sama tíma og Alsír gerir sér dælt við
Sovétríkin og Kúbu, leitar Bourgíba
stuðnings hjá Bandaríkjunum og Frakk
landi. Hann var um skeið á æskuánxm
sínum harður kommúnisti, en hefur síð-
an brennimerkt kommúnismann, og
valdhafarnir í Moskvu hafa ekki gleymt
því, að þegar þjóðbyltingin í Ungverja-
iandi brauzt út, var það utanríkisráð-
herra Bourgíba sem skeleggast and-
mælti og fordæmdi hernaðaríhlutun
Sovétríkjanna.
Bourgíba fæddist fyrir 60 árum,
og faðir hans var liðsforingi í heima-
varnaliði Túnis, sem þá var franskt
verndarsvæði. Faðirinn lézt þegar sonur
inn var fimm ára gamall og yngstur af
átta börnum. Upp frá því var hann alinn
upp af elzta bróður sínum. Á unga
aldri fékk hann berkla og var hætt kom-
inn, en fékk fulla bót, ekki sízt fyrir
tilverknað bróðurins, sem var læknir.
Tvítugur að aldri kom hann til Parísar
til að ljúka námi sínu í lögfræði, en
hann eyddi miklum tíma í Comédie
Francaise og öðrum leikhúsum, þar
sem hann teygaði verk hinna klassísku
höfunda, og hefur það sett sterkan svip
bæði á lífsviðhorf hans og málfar. —
Tveimur árum síðar kvæntist hann ungri
franskri stúlku, Matlxilde Lorraiu — og
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

ABIB BOURGÍBA
entist það hjónaband allt fram til apríl-
mánaðar 1962, en þá gekk hann að eiga
systur félagsmálaráðherrans í ríkis-
stjórn sinni.
Meðan Bourgíba dvaldist í París var
hann mjög vinstrisinnaður og um stutt
skeið félagi í kommúnistaflokknum, en
brátt varð hann gagntekinn af þeim
sjálfstæðis- og frelsishugsjónum heima í
ættlandinu, sem fætt höfðu af sér þjóð-
ernissinna-hreyfingu, þó sú hreyfing
væri ekki nægilega byltingarsinnuð að
dómi Bourgíba.
E ftir að Bourgíba kom aftur heim
til Túnis kastaði hann sér út í frelsis-
baráttuna jafnframt því sem hann hóf
málfærslustörf og gaf út blað um skeið.
Hann stofnaði ásamt hópi skoðana-
bræðra sinna nýjan flokk, sem varð
keppinautur hins gamla Destour-þjóð-
ernisflokks og nefndist Neo-Destour.
Hann varð framkvæmdastjóri þessa
flokks árið 1934 og árið eftir var hann
i íyrsta sinn fangelsaður af Frökkum.
Árin næstu á eftir sveimaði hann lát-
laust inn og út úr fangelsum og fanga-
búðum. Endrum og eins var hann að
því kominn að láta í minni pokann
vegna mjög harkalegrar meðferðar
Frakka, en hann missti aldrei sjónar
á hinu mikla marki sínu og gleymdi
aldrei hvaða pólitískum raunsæisbrögð-
un hann yrði að beita til að ná því.
Þegar seinni heimsstyrjöld brauzt út,
sat hann í fangelsi í Frakklandi og varð
að horfast í augu við það, að dauðarefs-
ing væri sennilegasta hlutskipti hans.
Um þetta leyti — árið 1942 — samdi
hann í klefa sinum nokkurs konar póli-
tiska erfðaskrá, þar sem m.a. segir:
„Þýzkaland vinnur ekki styrjöldina.
Þess vegna verður stefna okkar að vera
sem hér segir: Gefið áhangendum okkar
skipun um að ná sambandi við frönsku
gaullistana á mína ábyrgð og, ef þörf
krefur, í mínu nafni. Við verðum að
samræma starfsemi okkar starfsemi
þeirra, vonir okkar eru bundnar við
gaullismann og spurningin um sjálfstæði
clckar verður að bíða fram yfir stríðs-
lok. Stuðningur okkar við bandamenn
verður að vera skilyrðislaus. ... “
Eigi að síður var hann leystur úr
haldi fyrir tilstilli Þjóðverja og varð
eins konar „heiðursfangi" í Róm, þar
sem lagt var mjög hart að honum að
mynda túnisíska útlaga- og frelsisstjórn,
en hann þvertók fyrir það, og eftir að
hann komst aftur til Túnis árið 1944
hvatti hann aftur fylgjendur sína til
stuðnings við Frakka.
Upp frá því var barátta hans fyrir
sjálfstæði landsins háð gegn andstöðu
Frakka, almennum efasemdum Túnis-
búa sjálfra og vaxandi tortryggni bæði
Alsírbúa — jafnvel þótt hann veitti
alsírskum uppreisnarmönnum hæli og
vopn — og Egypta, sem réttilega óttuð-
xxst vestræna stjórnmálastefnu hans,
Þrátt fyrir Bizerta-erfiðleikana sumar-
ið 1961, þegar hersveitir Frakka og Tún-
isbúa börðust, og þrátt fyrir persónuleg-
an kala milli Bourgíba og de Gaulles
(þeir eru alltof áþekkir!), þá hefur
Bourgíba (sem oft er meiri gaullisti en
de Gaulle sjálfur) aldrei horfið frá því
meginsjónarmiði sem hefur mótað, mót-
ar og mun móta stefnu hans: Túnis
á einn raunverulegan vin: Frakkland —
og Túnis á eina rétta leið: vestur á
bóginn.
Árið 1950, þegar Mendés-France var
forsætisráðherra Frakka, hlaut Túnis
sjálfstæði, ekki sízt fyrir tilverknað ráð-
herrans Christians Fouchets, sem síðar
varð sendiherra Frakka í Kaupmanna-
höfn. Síðan hefur stefna Bourgíba mót-
azt af þeirri viðleitni að tryggja sjálf-
stæði og virðingu landsins út á við og
koma á umbóta- og nútímaskipulagi inn
á við, m.a. með því að útrýma fjöl-
kvæni, koma á nýrri löggjöf um hjóna-
skilnaði, grundvalla nútímaskólakerfi
og endurskipuleggja bæði launþegasam-
tökin og landbúnaðinn.
Margt er enn ógert, en furðulega
miklu hefur verið komið í verk. Bour-
gíba hefur sjálfur sagt, að markmið hans
sé að breyta landi sínu eftir norrænni
fyrirmynd, en það muni taka tíu eða
tuttugu ár. Hann kom til Danmerkur
í opinbera heimsókn í síðasta mánuði,
og þar var það mál manna, að hann
væri kannski sá þjóðhöfðingi nútímans,
sem gerði sér skýrasta grein fyrir yfir-
burðum lýðræðisins á Norðurlöndum.
Bourgíba á marga fjandmenn, bæði
heima fyrir og ekki síður í nágranna-
löndunum. Hann getur verið hrokafull-
ur og sjálfbirgingslegur eins og de
Gaulle, óútreiknanlegur og reikull eins
og Ben Bella, ofstækisfullur og áróðurs-
kenndur eins og Nasser — en hann getur
í mikilvægum atriðum skírskotað til
raunhæfra afkasta og árangurs.
Hann er sá af leiðtogum hinna nýju
ríkja, sem bezt hefur skilið, að frelsið
felur ekki í sér forréttindi, heldur
skyldur.
Hagalagðar

KOMINN SUNNUDAGUR.
í marz 1922 hélt Stúdentafélag
Reykjavíkur trúmálaviku, þar sem 6
helztu trúarleiðtogar höfuðstaðarins
fluttu framsöguerindi um trú- og
kinkjumál, en almennar umræður
urðu á eftir. í þeim tóku þátt 16
ræðumenn, en almenningur fylgdist
með af áhuga. Síðasti ræðumaður
trúmálavikunnar var sr. Bjarni Jóns-
son. Hann hóf mál sitt á þessa leið:
Trúmálavikan er á enda. Búið er að
birta mannfjöldanum mismunandi
skoðanir. En um 12-leytið leit ég á
klukkuna og þá datt mér í hug: Það
er kominn sunnudagur. — Já, sunnu-
dagur. Á deginum, sem nú rennur
upp, verður ekki aðeins talað um skoð
anir, það verður starfað. Kirkjuklukk
urnar kalla, og í hinum ýmsu lönd-
um fagna menn heilögum stundum í
musterum Drottins, lofsöngurinn
hljómar á mörgum tungum. Þrátt
fyrir allt heldur kirkja Krists áfram
að starfa.
Utgefandi: Hi Arvakur, Reykjavllc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Slgurður Bjarnason íré Vieur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðalstræti 6. Sími 22480.
23. tölublað 1963