Morgunblaðið - 16.03.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 LAUGARDAGUR 16. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN
ÞINGKOSNINGAR verða í Portú-
gal á morgun og gangi spár eftir
mun Sósíaldemókrataflokkurinn,
sem er hægriflokkur, velta ríkis-
stjórn sósíalista eða jafnaðarmanna
úr sessi. Efnahagsmálin eru mesta
hitamálið í kosningunum en Portú-
galar hafa vaknað upp við þann
vonda draum, að þeir eru dragast
aftur úr öðrum Evrópusambands-
þjóðum og sjá jafnvel fram á enn
meiri þrengingar þegar Austur-
Evrópuríkin ganga í sambandið.
Sósíalistar biðu mikinn ósigur í
sveitarstjórnarkosningunum í
Portúgal í desember sl. og ríkis-
stjórnin ákvað þá að boða til kosn-
inga þótt enn lifði eitt ár af kjör-
tímabilinu. Nýlegar skoðanakann-
anir benda til, að sósíaldemókratar
muni fá 5 til 10% meira fylgi en sós-
íalistar en ekki er þó víst, að það
hrökkvi til að þeir fái hreinan meiri-
hluta.
Í öllum kosningum síðan Portú-
gal gekk í Evrópusambandið 1986
hefur Evrópuaðlögunin verið ofar-
lega á baugi en þrátt fyrir stuðning,
sem nemur hundruðum milljarða
ísl. kr., er landið enn á botninum á
mörgum mikilvægum sviðum. Al-
menn lífskjör hafa þó batnað mikið.
Meðalárstekjur í Portúgal voru 56%
af ESB-meðaltalinu 1986 en eru
75% nú. Með tilkomu evrunnar varð
það hins vegar miklu ljósara en áð-
ur, að meðalárstekjurnar eru þær
lægstu innan ESB eða um 957.000
ísl. kr.
Framleiðni á hvern vinnandi
mann hefur aðeins aukist um 3% á
16 árum og er nú ekki aðeins sú
minnsta innan ESB, heldur minni
en í Slóveníu, Ung-
verjalandi og Tékk-
landi. Það kemur því
ekki á óvart, að erlend
fjárfesting skuli hafa
minnkað mikið í
Portúgal á síðasta ári
en aukist að sama
skapi í Austur-Evrópu
þar sem vinnuaflið er
ekki aðeins vel mennt-
að, heldur líka ódýrt
enn sem komið er. Í
ESB-ríkjunum hafa
um 60% þegnanna not-
ið framhaldsmenntun-
ar en í Portúgal aðeins
20%.
Ástandið í samgöngu- og mennta-
málum er slæmt; í heilbrigðiskerf-
inu bíða 90.000 manns eftir upp-
skurði og óafgreidd mál hrannast
upp hjá dómstólunum. Ofan á þetta
bætist síðan skriffinnskan hjá hinu
opinbera en það getur tekið langan
tíma að verða sér úti um einföld
skjöl.
Boða róttækar ráðstafanir
Brýnasta verkefni næstu stjórnar
verður að fást við vaxandi fjárlaga-
halla en hann var 2,2% af lands-
framleiðslu á síðasta ári en ekki
1,1% eins og að hafði verið stefnt.
Sósíaldemókratar, PSD, vilja ráðast
gegn þessum vanda og lítilli fram-
leiðni með róttækum ráðstöfunum,
meðal annars með því að lækka
skatta á fyrirtækjum úr 28% í 20%
og hæsta þrepið í almennum tekju-
skatti úr 40% í 35%. Tillaga sósíal-
ista er aftur sú, að skatturinn verði
lækkaður í 25% á þeim fyrirtækjum,
sem geta sýnt fram á
framleiðniaukningu.
Samanlögð laun
ríkisstarfsmanna í
Portúgal eru á við um
1,5% af allri þjóðar-
framleiðslunni og er
hlutfallið hvergi ann-
ars staðar í Evrópu-
sambandinu jafn hátt.
Jose Manuel Durao
Barroso, leiðtogi
PSD, vill að í hvert
sinn sem lagt sé til að
bæta við starfi hjá rík-
inu verði að fá per-
sónulega heimild til
þess hjá fjármálaráð-
herra. Einnig vill hann að skatt-
heimta verði hert mjög og ráðnar
þúsundir nýrra eftirlitsmanna á því
sviði úr röðum hæfra, nýútskrifaðra
háskólamanna.
Menntun og aukinn
sveigjanleiki
Frammámenn í portúgölsku at-
vinnulífi eru ekki á einu máli um til-
lögur sósíaldemókrata þótt nokkur
meirihluti telji þær vera spor í rétta
átt. Það, sem þeir vilja gera til að
auka framleiðni í landinu, er að auka
sveigjanleikann á vinnumarkaði og
tryggja meiri samkeppni á orku- og
fjarskiptamarkaði. Það sé unnt að
gera á skömmum tíma en til langs
tíma litið muni menntunarstigið
skera úr um lífskjör þjóðarinnar.
Þeir, sem helst takast á í kosning-
unum, eru þeir Eduardo Ferro
Rodrigues, nýr leiðtogi sósíalista,
og Jose Durao Barroso, leiðtogi
sósíaldemókrata. Sakar sá fyrr-
nefndi þann síðarnefnda um að boða
stefnu í anda Margaret Thatcher en
Barroso segir að nú sé annaðhvort
„að duga eða drepast“. Ekki eru
þeir leiðtogarnir sagðir miklir
ræðumenn og hvorugur hefur þá
persónutöfra, sem þarf til að hrífa
fólk með sér.
Um 8,5 milljónir manna eru á
kjörskrá í Portúgal og þriðji stærsti
flokkurinn miðað við kosningarnar
1999 er Sameinaða lýðræðisfylking-
in. Samanstendur hún af kommún-
istum og græningjum. Í fjórða sæti
er Þjóðarflokkurinn og loks Vinstri-
hreyfingin.
Stjórnarandstöðunni í Portúgal spáð sigri á ríkisstjórn sósíalista í kosningunum á morgun
Lítil framleiðni eitt af
helstu vandamálunum

 !"#
,-./01234

523.
67-.
8-059,:;64&'''

  $ !%
!" !
&
'"
!'!(
& 
)*%!
 ,
 )*+

"!"
!
-./0..
-12-
023
120
1243
5-/5..
6.2-7
520
8426
429

  ! :5/...!/!   ,; !
-.20! "#


 

$ ,
<

%


-0-
%
=
&'()> 
%
*
*+$? 
  % 

+(, 
 +, 
  
+,(')@
"
'  -4


' +'   

+'),    
 
  

"6.%
+',@A!

%= 
 
%-:41
B ! ' 

,
"
"

  ! <
 C
*$%* 

-. /012"
344
'
"
%
5
% 6 #

%

'
' %%-:::
7
  %
 & '


! DEEE/F
E /
G
%
"
)@+
" !

)@A+
!$?
  )HA>+7
,
I
&

  
7
!!#
@
# )-3+
>!
 < )5+
7 #  8
9:#


 9#:

;
% %
% <
%%   ; $=: %


8  

:
%9
# # 
$%9  #

$%%
%   ## #
Lissabon. AP, AFP.
Ferro Rodrigues
Á SOVÉTTÍMANUM var Georgía
sumarleyfisparadís. Frá því að
kommúnisminn leið undir lok verð-
ur hag landsmanna einna helst líkt
við dvöl í helvíti. Aðskilnaðarsinnar
sigruðu stjórnarherinn í tveimur
héruðum með þeim afleiðingum að
þau eru nú í raun sjálfstæð. Höf-
uðborgin var lögð í rúst í valdaráni.
Og nú virðist sem getuleysi stjórn-
valda hafi breytt Pankisi-fjalllend-
inu í griðastað fyrir hryðjuverka-
menn. Ráðamenn í Washington og
Moskvu eru áhyggjufullir.
Sú skelfilega staða, sem skapast
hefur í öryggismálum Georgíu, er
nú við að ná suðumarki. Banda-
ríkjamenn hyggjast þjálfa her-
deildir í Georgíu og fá þeim vopn í
hendur til að stjórnvöld geti látið til
skarar skríða gegn hryðjuverka-
ógninni í landinu. Rússar lýstu yfir
því í liðinni viku að þeir myndu
styðja afskipti Bandaríkjamanna
en í Moskvu eru margir uggandi
sökum þess að Bandaríkjamenn
hyggist láta til sín taka á hern-
aðarsviðinu á suðurlandamærum
Rússlands. Kákasus-svæðið hefur
löngum verið viðkvæmt og upp-
spretta mikilla erfiðleika fyrir
Rússa.
Shevardnadze í kröppum dansi
Edúard Shevardnadze, forseti
Georgíu, var utanríkisráðherra
Sovétríkjanna í tíð Míkhaíls S.
Gorbatsjovs og átti sem slíkur sinn
þátt í því að binda enda á kalda
stríðið. Síðustu tíu árin hefur hann
hins vegar reynt að forða Georgíu
frá því að verða algjöru stjórnleysi
að bráð. Shevardnadze er orðinn 74
ára og hann hefur nú þegar staðið
af sér tvö banatilræði. Hann kveðst
ákveðinn í að berjast áfram en
þreytumerkjunum fjölgar.
Shevardnadze kennir Moskvu-
valdinu um það ófremdarástand
sem skapast hefur á Pankisi-
fjallasvæðinu sem liggur upp að
Tsjetsjníu þar sem Rússar hafa háð
blóðugt stríð við aðskilnaðarsinna.
Tugþúsundir manna hafa flúið
átökin yfir landamærin frá árinu
1999 og halda nú til í Pankisi.
Skorturinn er skelfilegur og algjört
stjórnleysi ríkir.
Óbreyttir borgarar í Georgíu eru
sammála um að ófriðurinn í Tsje-
tsjníu bitni illilega á þeim. En þeir
gagnrýna líka forsetann og segja að
honum hafi ekki tekist að tryggja
öryggi þeirra eins og mannrán, fá-
tækt og átök annars staðar í land-
inu beri glögglega vitni um.
Rússar eru engir sérstakir aðdá-
endur Shevardnadzes. Þeir hafa
andúð á tilraunum hans til að
vingast við Vesturlönd sem m.a.
birtast í því að hann reynir eftir
fremsta megni að hundsa ráðamenn
í Kreml. Rússneskir embættismenn
hafa vænt hann um að hundsa með
öllu ástandið í Pankisi-fjalllendinu í
þeim tilgangi að gera Rússum erf-
iðara um vik í báráttu þeirra við
tsjetsníska skæruliða.
Ráðamenn í Rússlandi halda því
fram að þeir eigi í höggi við ísl-
amska hryðjuverkamenn í Tsjetsj-
níu, sem tengist al-Qaeda-
samtökum Osama bin Ladens. Það
sé því reginfirra að þar fari hug-
sjónamenn í frelsisstríði kúgaðrar
þjóðar. Bandaríkjamenn skýrðu ný-
verið frá því að uppreisnarmenn
tengdir al-Qaeda hefðu komið sér
upp búðum í Pankisi-fjalllendinu.
Stjórnleysi í Abkhasíu
og Suður-Ossetíu
Stjórnarherinn í Georgíu hefur
ekki megnað að bregðast við þess-
um vanda. Og það sama á við um
aðskilnaðarsinna, sem nú ráða ríkj-
um í Abkhasíu-héraði og í Suður-
Ossetíu. Þessi svæði eru nú stjórn-
laus og á valdi stigamanna.
Shevardnadze lét að því liggja í
liðinni viku að allsherjar hrun rík-
isvaldsins kynni að vera skammt
undan í Georgíu. Sagði hann banda-
ríska embættismenn hafa á því full-
an skilning að þjóð, sem ekki hefði
burði til að verja sig, gæti glatað
fullveldi sínu. Því kvaðst hann hafa
ákveðið að ganga til liðs við Banda-
ríkin á sviði öryggis- og hermála.
Að Pankisi slepptu er ástandið
einna alvarlegast í Abkhasíu-
héraði. Þetta frjósama og fallega
svæði við Svartahafið breyttist í
blóðugan vígvöll á árunum 1992–
1993. Þá náðu aðskilnaðarsinnar,
sem sennilega nutu stuðnings rúss-
neska hersins, að verjast árásum
georgíska stjórnarhersins, sem fór
með hernaði gegn þeim til að
tryggja einingu ríkisins. Frá þeim
tíma hefur Abkhasía í raun notið
sjálfstæðis þó svo bardagar blossi
upp öðru hvoru. Í austurhlutanum
er síðan að finna Suður-Ossetíu en
þar náðu uppreisnarmenn að
hrekja stjórnarherinn á flótta á ár-
unum 1991 og 1992. Abkhasía og
Suður-Ossetía eiga bæði landamæri
að Rússlandi og aðskilnaðarsinnar
hafa leitað eftir góðum samskiptum
við ráðamenn í Moskvu. Í liðinni
viku var því haldið fram í neðri
deild þings Rússlands að við-
urkenna bæri sjálfstæði þessara
héraða. Var þar um að ræða við-
brögð þingheims við þeirri ákvörð-
un Shevardnadze að hleypa banda-
rískum hernaðarráðgjöfum inn í
Georgíu.
Shevardnadze hafnar algjörlega
þeim möguleika að Abkhasía og
Suður-Ossetía fái sjálfstæði. Hann
segir að þjóðir þessar eigi að lifa í
friði og spekt með Georgíumönn-
um.
Pólitískt tómarúm
Shevardnadze var leiðtogi sov-
éska kommúnistaflokksins í
Stjórnleysi, til-
ræði og mannrán
AP
Edúard Shevardnadze Georgíuforseti segir fullveldi landsins ógnað.
Algjört ófremdarástand hefur skapast í
Georgíu í Kákasus-fjöllum og nú hefur for-
seti landsins, Edúard Shevardnadze, ákveð-
ið að leita liðsinnis Bandaríkjamanna.
Tblisi. Associated Press.