Vísir - 15.01.1981, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 15. janúar 1981
vtsm
9
Uppstokkun og endurnýjun á
forystuliði Kommúnistaflokks
Kina (KFK) heldur enn áfram
nú rúmum fjórum árum eftir lát
formanns Maós.
Þegar Hua Guofeng (frb. Hva
Gvoföng) lét handtaka hina svo-
kölluðu fjórmenninga í krafti
embættis sins sem eftirmaður
Maós og yfirmaður leynilög-
reglunnar, kom hann af stað
pólitiskum breytingum sem
leiddu til algjörrar afneitunar á
menningarbyltingunni og aftur-
hvarfs til fyrir menningarbylt-
ingartima að mörgu leyti. Póli-
tiskir leiðtogar, sem þá voru
sviptir embættum sinum fyrir
„,borgaralegt” þetta og „borg-
aralegt” hitt, eru nú aftur
komnir i ábyrgðarstöður eftir
þvi sem heilsa og aldur hefur
leyft.
Hua Guofeng sfðasti formaður-
inn?
t
swW
Zhao Ziyang forsætisráðherra
Hu Yaobang, aðalritari
öörum sviðum, e.o. hann gerði
t.d. á tiltölulega nýafstöönu Al-
þýðuþingi.
Er pólitísk valdabar-
átta framundan?
Þó svo að Hua Guofeng sé nú
að hverfa i skuggann fyrir nýj-
um leiðtogum, þá er ekki þar
meö sagt að hann sé endanlega
horfinn úr kinverskum stjórn-
málum. Þvert á móti er Hua enn
töluvert vinsæll meðal alþýðu,
ekki bara fyrir að hafa sparkað
4-menningunum úr valdastöð-
um og rutt brautina þannig fyrir
núverandi andrúmslofti fram-
sóknar og frjálsræðis, heldur er
hann einnig vinsæll fy'rir hina
óvenjulegu eiginleika sina sem
stjórnmálamanns að reyna ekki
aö halda i völdin valdanna
vegna fram i rauðann dauðann.
Valdaharðlla I kfnverska
kommúnlstallokknum
Eftir þvi sem þessar breyt-
ingar gengu lengra fóru völd og
áhrif Hua sjálfs minnkandi. Æ
meira var fariðað tala um Deng
Xiaoping (frb. Döng Sjáping)
sem áhrifamesta mann Kina.
Þrátt fyrir það fór Huao enn
með æðstu embætti hers, rikis
og flokks.
Hua vikur úr valda-
stöðum.
Þetta breyttist siðastliðið
sumar þegar Hua Guofeng fór
einnig að missa formleg völd
sin. Það byrjaði með þvi að
hann sagði af sér forsætisráð-
herraembættinu og lét Zhao
Ziyang (frb. Dsá Dsujang), sem
mikla áherslu hefur lagt á sjálf-
stjórnun fyrirtækja og einka-
framtak, taka við. Við það tæki-
færi sagði Hua m.a. að þetta
væri til þess að hann fengi betra
næði til að beina kröftum sinum
að starfi sinu sem formaður
KFK.
Þá þegar var formannsem-
bættið þó i raun og veru ekki
lengur áhrifamesta embættið
innan flokksins, heldur höfðu
áhrif aðalritarans farið sivax-
andi eftir að það var tekið upp
að nýju. Er nú svo komið að
jafnvel er verið að tala alvar-
lega umaöieggja formannsem-
bættið alveg niður og gera þann-
ig Hu Yaobang (frb. Hú
Jábang), aðalritara flokksins,
formlega að æðsta manni hans.
Viröist svo sem það sé búið að
ákveða að láta þessa breytingu
ganga i gildi einhverntima i
upphafi ársins, hugsanlega
strax nú i janúar.
Hua: Siðasti formaður-
inn?
Þar meö virðist ferli Hua
Guofeng sem útvalins eftir-
manns Maós lokið. Kannski
hans verði siðar meir minnst
sem siðasta formannsins i Kina.
Annar möguleiki. mun óliklegri
þó, væri að Hua tæki aö sér
formannsembættið auk ritara-
starfanna.en þarsem þaöværii
raun og veru það sama og gefa
einu embætti tvö nöfn er það
hæpið.
Hua mun þó ekkihverfa alveg
úr sviðsljósinu þvi að liklega
mun hann sitia áfram, a.m.k.
enn um hrið, i fastanefnd miö-
stjórnarinnar.
Verði formanns embættið
þannig lagt niður, þá mun Deng
Xiaoping og fleiri einnig um leið
missa embætti sin sem varafor-
m»nn flokksis. Deng mun þó
greinilega ætla sér að halda
áfram að beita áhrifum sinum
innan flokks og rikis sem með-
limur i nýstofnaöri ráðgjafa-
nefnd.
Deng hefur samtekki i hyggju
að efla formleg völd sin á neinn
hátt á kostnað Huas. Gefur hann
þá skýringu aö það hafi að visu
verið lagt til að hann tæki aö sér
forsætisráðherra embættið, en
hann hafi ekki viljað það vegna
Ragnar Baldursson fréttaritari
Vísis í Tokió, sendir okkur fróö-
lega grein um átökin i kinverska
kommúnistaflokknum i ljósi
siöustu atburða. Sérstaklega er
forvitnilegt að lesa um hlut Hua
Guofeng formann flokksins.
andstöðu sinnar viö hvers konar
persónudýrkun óg hann teldi
einnig yngri menn hæfari til
slikra ábyrgðastarfa.
Hua og réttarhöldin
gegn fjórmenningun-
um.
Þessa áframhaldandi valda-
rýmun Hua Guofengs einmitt
núna er ekki hægt að slita úr
tengslum við réttarhöldin gegn
4menningunum. Eini núverandi
valdamaður i Kina sem ekki er
nefndur á nafn sem fórnarlamb
athafna 4 menninganna er
nefnilega Hua Guofeng. Ekki
nóg með þaö heldur hefur til
dæmis Jiang Qing (frb. Djang
Tsing) ekkja Maós, bent á þá
staðreynd, sem reyndar allir
vissu að Hua var yfirmaður
leynilögreglunnar 1976, og bar
þannig a.m.k. að hluta til
ábyrgö á þvi að mótmælaað-
gerðir i minningu Zhou Enlais
(Sjú Enlæs) og til stuðnings
Deng voru brotnar a bak aftur
og Deng vikið frá.
Nú er þessum mótmælaaö-
geröum lýst sem byltingarsinn-
uðum aögerðum fjöldans og 4-
menningarnir meðal annars
sakaðir I yfirstandandi réttar-
höldum fyrir að hafa bælt þær
niður. Þannig mætti jafnvel láta
sér detta þaö i hug að Hua yrði
aö minnsta kosti að bera vitni i
rettarhöldunum, en til aö forö-
ast það hafi hann samþykkt að
láta af formennsku.
Þvi má heldur ekki gleyma að
Hua hefur verið gagnrýndur
fyrir að hafa tafið fyrir þvi aö
Deng kæmist aftur i leiðtoga
tölu eftir aö 4-menningamir
höfðu veriö hreinsaðir út. f
fyrstu opinberu ræðu sinni á
þeim tima tengdi Hua baráttuna
gegn 4-menningunum gagnrýn-
isherferðinni á hendur „hægri
tilhneigingum,, þ.e. Deng (ath.
i siðari útgáfum þessarar ræðu
er viðkomandi hluta kippt úr).
Þetta á m.a. aö hafa seinkað
fyrir þvi að Deng kæmi aftur
fram opinberlega, en það gerö-
ist ekki fyrr en einu ári seinna.
Hitt þykir mér þó liklegra að
Hua hafi ekki treyst sér til að
A málverkasýningu 1977, sýnir þá áherslu sem þá var lögð á að
byggja upp Hua Guofeng sem leiðtoga. Blaðiö sem þau eru að lesa
er Dagblað alþýðunnar.
t árslok 1976 eftir að hafa tekiö að sér æðstu völd I rlki og flokk og
rekið fjórmenningana frá völdum voru vinsældir Hua Guofeng I há-
marki. Myndin er frá útifundi til stuðnings honum.
ganga svo langt í einu að gera
bæði upp viö 4-menningana og
endurreisa Deng samtimis.
Hann hafi þess i stað kostiö að
„deila og drottna”, þ.e. sundra
menningarbyltingarsinnum um
leið og hann tryggöi sér fylgi
stuðningsmanna Dengs. Allt
bendir til þess aö með þessari*
baráttuaðferöhafi Hua tekist að
koma i veg fyrir meiri háttar
innanlandsstrið.
Hua, laus við valda-
græðgi
Ég heldað það sé ekki hægt aö
segja annað en að Hua Guofeng
sé alveg einstakur i kinverskri
seinni tima stjórnmálasögu.
Hann varð svo til einvaldur um
tima eftir að hafa látið taka 4-
menningana höndum.
Út um allt land var tekið til að
skapa persónudýrkun i kringum
hann. En i stað þess að efla enn
völd sin og reyna að gerast ein-
ræðisherra þá gerðist hann
brautryðjandi fyrir ýmsum
pólitiskum breytingum og nýj-
ungum i kinverskri stjórnsýslu,
eins og til dæmis minnkuð völd
einstakra leiðtoga og aukin
samvinna þeirra i milli við
stefnumyndun.
Sem óhjákvæmileg afleiðing
þessara breytinga hefur Hua,
sem komst til mannvirðinga i
menningarbyltingunni, orðið að
láta að mestu af fyrri völdum
sinum, encfa hlutverki hans sem
brautryðjanda framangreindra
breytinga að mestu lokið.
Ef til vill má deila um það að
hversu miklu leyti Hua gerði sér
greinfyrirhvert þær breytingar
sem hann kom af stað myndu
leiða. Flestir „Kína sérfræöing-
ar” virðast álita aö Hua hafi
ekki gert sér grein fyrir að per-
sónuleg völd sin myndu minnka
svo skjótt og álita hann grund-
vallarlega andstæðan Deng i
ýmsum stefnumálum. Persónu-
lega finnst mér þó óliklegt ann-
aö en Hua hafi veriö sér meðvit-
aður um hvert stefndi.
Vist er svo að gjaman i ræð-
um og annars staöar leggur Hua
meiri áherslu á pólitiska með-
vitunden á launamisjöfnuö sem
þátt i efnahags- og þjóðfélags-
uppbyggingu i Kina. En væri
hann ósammála Deng i ein-
hverjum grundvallaratriðum
þá heföi hann örugglega ekki
lagt biessun sina yfir núverandi
stefnu I efnahagsmálum og á
Þess I stað hefur hann viður-
kennt galla sina og annmarka
fúslega og hógværlega og ávalt
verið tilbúinn aö leita ráða hjá
öörum.
Komi einhvern timann til
stórátaka á næstu árum, t.d.
eftir fráfall Deng Xiaopings
sem nú er 76 ára, eða sem af-
leiöing af mistökum i efnahags
(nú eða hernaðar-) málum, þá
gæti hugsast að Hua yrði enn á
ný að láta til sin taka til að
miðla málum.
Hu - Zhao, nýir pólar i
kinverskum stjórnmál-
um
Ekki er hægt að neita þvi að
allt frá þvi fyrirstofnun Alþýðu-
lýðveldisins Kina, hefur linu-
barátta verið nær stöðug og oft
hörð innan flokksins. Þó svo að
stórorrustur á þeim vettvangi á
borð við baráttuna gegn 4-
menningunum séu kannski ekki
alveg á næsta leiti, þá er engin
ástæða til að ætla annaö en aö
tveggja lina barátta haldi
áfram innan KFK.
Komið hefur fram að „kenn-
ingar Maós” (Hugsun Mao Ze-
dongs, eða maóismi öðru nafni)
eru ekki lengur taldar i gildi,
þær hafi átt við tfmabilið fyrir
byltingu. Samt sem áður fer
ekki hjá þvi að mannikomii' hug
kenning Maós um að tveggja
lina barátta innan flokksins sé
óhjákvæmilegt lögmál og hluti
af eiginleikum flokksins. Þessi
kenning var ein af höfuödeilu-
atriðum i millum Kinverja og
Albana fyrirekki svo löngu sið-
an. Þaö er þvi eðlilegt að menn
fara að velta þvi fyrir sér hver
þessi tveggja linu barátta veröi
nú þegar virðist búiö að af-
greiða menningarbyltingar-
sinna.
Ég held að þaö sé þá alls ekki
óviðeigandi að fylgjast með
þeim Hu Yaobang, ritara
flokksins og þekktum harðlinu
kommúnista, og Zhao Ziyang,
forsætisráðherra og kerfis-
manni, sem ekki viröist mikiö
skipta sér af kommúniskum
hugsjónum komist hann hjá þvi.
Satt er það aö báðir eru þeir ein-
dregnir andstæðingar menning-
arbyltingarinnar og forsvarar
nútimavæðingui Kina, en annar
er helsti fulltrúi flokksins og
kommúnismans þar meö á með-
an hinn persónugerir rikið og
hagsmuni þess. Það er grund-
vallaratriöi i sósialisku riki að
flokkurinn stjórni og leiði rikis-
báknið, en á sama tima er
ákveöin streita milli þessara
tveggja afla óhjákvæmileg. Við
þetta bætist að undanfarið hafa
verið gerðar miklar breytingar
á stjómskipulagi i Kina sem
hafa aukið sjálfstæði rikisins
gagnvart flokknum. Þetta gæti
mjög liklega leitt til skiptra
skoöana og deilna um aöferðir
og markmið,
Tokfo 1980.12.21.
Ragnar Baldursson