Tíminn - 01.11.1972, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 1. nóvember 1972
TÍMINN
7
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-:|:|:
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,::::
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Tímáns)
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni. Ritstjórnarskrif-:;:;
stofur í Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18:106.:;
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðsluslmi 12323 — auglýs :::;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Askriftargjaltf;;
_2?5 krónur á mánuði innan iands, i lausasölu 15 krónur ein';;
takið. Blaðaprent h.f.
Áfall þjóðarbúsins
Ef leysa á efnahagsvandann á grundvelli
áframhaldandi verðstöðvunar þarf 800 milljón
króna fjáröflun rikissjóðs bara til að halda
áfram núgildandi niðurgreiðslum.
Þær verðlagshækkanir, sem óhjákvæmileg-
ar kynnu að verða á næsta ári svo sem vegna
verðhækkana erlendis á innfluttum vörum,
yrði svo að greiða niður til viðbótar, ef halda
ætti visitölunni fastri i 117 stigum. Til þeirra
þyrfti einnig að sjálfsögðu fjáröflum.
En slik fjáröflun með óbeinum sköttum til
áframhaldandi niðurgreiðslna er ekki til neins,
ef fjáröflunin sjálf fer beint inn i visitöluna.
Það var aðeins fyrir þessari hlið málsins,
sem Ólafur Jóhannesson, forsætisráðherra,
gerði grein fyrir, er hann sagði, að persónulega
vildi hann mæta efnahagsvandanum á grund-
velli áframhaldandi verðstöðvunar út næsta
ár.
Rætur efnahagsvandans liggja i stórfelldum
aflabresti og tilkostnaðarhækkunum við fram-
leiðsluna m.a. vegna gengisbreytinga erlendis.
Forsætisráðherra sagði i stefnuræðu sinni á
Alþingi, að hann teldi samt of snemmt að gera
upp þann vanda i heild og taka lokaákvarðanir
um það, hvernig honum skuli mætt. Myndin
þyrfti að skýrast og menn að gera sér fulla
grein fyrir stærð vandamálsins.
En ef leysa á vandann á grundvelli áfram-
haldandi verðstöðvunar verða menn að gera
sér ljóst, að ef ekki á að sleppa öllu lausu og
halda áfram þeim niðurgreiðslum sem nú eru i
gildi skv. bráðabirgðalögunum frá i sumar,
þarf viðbótarfjáröflun fyrir rikissjóð upp á 800
milljónir.
önnur vandamál, sem til úrlausnar koma,
þegar menn hafa gert sér fullkomlega grein
fyrir þvi hver vandi atvinnulifsins er, hafa ekki
enn verið gerð upp og þvi ekki vitað nú, hve
mikils fjár þarf að afla til lausnar þeim. Afla
vonir geta glæðzt og miklar vonir eru bundnar
við þau nýju skip, sem brátt munu koma i
gagnið.
Þegar valkostanefndin skilar áliti sinu eftir
nokkra daga mun þessi mynd væntanlega
skýrast nokkuð og þá verður einnig ljósar, um
hvaða kosti og leiðir er að velja.
Ástæðan til þess að forsætisráðherra gerði á
Alþingi i fyrri viku grein fyrir persónulegu áliti
sinu á því að hann teldi skynsamlegast að
mæta efnahagsvandanum á grundvelli áfram-
haldandi verðstöðvunar er sú, að ekki er unnt
að fara þá leið nema um hana náist samkomu-
lag við verkalýðshreyfinguna og þá er rétt að
menn geri sér ljóst i tima, að aðeins til að halda
áfram núgildandi niðurgreiðslum þarf 800
milljóna króna viðbótarfjáröflun til rikissjóðs.
Hver fjáröflun til lausnar öðrum þáttum
heildarvandans þarf að vera er ekki vitað enn,
en allir verða að gera sér grein fyrir þvi, að
þegar þjóðartekjur fara minnkandi hlýtur að
verða minna til skiptanna en ella og við afla-
brest og gengisbreytingar erlendis fær enginn
rikisstjórn á íslandi ráðið.
— TK.
DAVID L0SHAK, Daily Telegraph:
Kenya bar af grann-
ríkjunum í Afríku
Snilli Kenyatta forseta veldur þar mestu, en margt
getur farið úr skorðum þegar hans missir við
Jomo Kcnyatta forseti.
Nairobi, 19. okt. 1972.
HÁTIÐ er i undirbúningi hér
i Nairobi og fánar blakta með-
fram öllum götum borgarinn-
ar. Myndir af Jomo Kenyatta
landsföður og óumdeilanleg-
um leiðtoga hins sjálfstæða
Kenyarikis blasa hvarvetna
við. Hið svipmikla, alvarlega
og virðulega andlit forsetans
horfir beint við augum, hvort
sem litið er inn í skrifstofur,
gistihús, verzlanir eða banka.
Kenyamenn hafa meiri
ástæðu til að fagna en aðrar
þjóðir i Austur-Afriku-banda-
laginu. Stöðugleikinn er dýr-
legur saman borið við grann-
rikið Uganda og velmegun
rikjandi í samanburði við ör-
birgðina i Tanzaniu. Hátiðin
er haldin i tilefni af Kenyatta-
deginum á morgun, en þá eru
tuttugu ár liðin sfðan Bretar
hnepptu Kenyatta i fangelsi,
sem meintan forustumann
Mau Mau. Drottnandi nær-
vera Kenyatta sjálfs sýnist
þjóðinni samgrónari og meira
ómissandi en nokkru sinni
fyrr. Kenyamönnum virðist
nálega óhugsandi að komast
af án hans, likt og Frökkum
fannst um de Gaulle áður en
hann féll frá.
ILL nauðsyn rekur þó
stjórnmálamennina til að
brjóta heilann meira um hið
„óhugsandi” en nokkuð ann-
að. Sá orðrómur er nú á kreiki,
að hinn virti leiðtogi muni loks
viðurkenna opinberlega i
hátiðaræðu sinni á morgun, að
hann sé ekki ódauðlegur, og
gefa jafnframt til kynna,
hvaða hugmyndir hann geri
sér um eftirkomendur sina.
En slikur orðrómur hefir af
og til verið á sveimi á undan-
gengnum árum. Sennilega er
hann úr lausu lofti gripinn i
þetta sinn, eins og jafnan
áður.
Kenyatta forseti er kominn
fast að áttræðu, en fátt bendir
þó til, að honum sé farið að
förlast, hvort heldur er and-
lega eða likamlega. Enn hefir
hann ærnu hlutverki að gegna.
Tom Mboya, færasti sam-
starfsmaður forsetans, var
myrtur fyrir þremur árum og
þá skall hurð nærri hælum, að
óviðráðanlegar ættbálkadeil-
ur blossuðu upp. Forsetanum
tókst að firra þjóðina þeim
vandræðum og sýndi sérstaka
snilli við að leiða hana úr
háskanum. Enn hefir hann ær-
ið verk að vinna við að treysta
grunninn og efla eininguna.
UMRÆÐUR um arftaka
Kenyatta eru að sumu leyti
innantómar, þar sem augljóst
er, að enginn getur i raun og
sannleika fetað i fótspor hans.
I framtiðinni hlýtur forseta-
embættið að verða annars
eðlis en það er nú. I stjórnar-
skránni er gert ráð fyrir kosn-
ingu nýs leiðtoga, en hver svo
sem hann verður, þá hlýtur
hann að neyðast til að biðja og
sannfæra, en getur ekki skipað
fyrir eins og Kenyatta hefir
gert. Hann verður fremur að
semja en að valdbjóða, beita
áhrifum og miðla málum,
en getur ekki treyst á myndug
leika meðskapaðra persónu-
töfra.
Þarna er einmitt komið að
þvi, sem veldur að likindum
verulegum erfiðleikum i
Kenya i framtiðinni. Vald
Kenyatta hefir verið það við-
tækt og mikið, að það hefir
ósjálfrátt orðið til þess að
geyma erfið viðfangsefni i
eins konar frysti. Ráðherrar
hans og embættismenn hafa
virt vald hans mikils og reynt
að forðast, að svo liti út sem
þeir væru að bera brigður á
það. Af þessum sökum hafa
ýmsar umbætur i félags- og
stjórnmálum oft verið van-
ræktar eða látnar dragast
óhæfilega lengi.
HÉR við bætist, að rikis-
stjórnin hefir bælt niður þá
gagnrýni, sem fram hefir
komið. Búið er að visu að láta
Oginga Odinga lausan, en
hann var leiðtogi andstöðu-
flokks Kenyatta og hafði verið
i fangelsi i 18 mánuði. En
flokkur Oginga Odinga er
bannaður og i Kenya er i raun
og veru ekki nema einn flokk-
ur leyfður.
Sem betur fer er flokkur
Kenyatta enginn eintrjáping-
ur. Umræður i þinginu eru
fjörugar og ráðherrar geta
siður en svo treyst á fyrir-
hafnarlitið samþykki sinna
mála. Telja verður rikjandi
einsflokks kerfi til gildis, að
kyrrð og festa rikir i þjóð-
málunum. Hinu ber þó ekki að
neita, að þúsundir kjósenda
er meinað að fylgja sinum
raunverulegu skoðunum eftir
við kjörborðið.
ÞETTA getur aldrei
verið alls kostar heilbrigt
og ef til vill enn siður
þegar þess er gætt, að samtök
i stjórnmálum og byggðarlög-
um eiga að verulegu leyti ræt-
ur að rekja til ættbálkaskipt-
ingar. Ættbálkarigs gætir i
rikum mæli i Kenya, enda þótt
þeir landsmenn sem aðhyllast
nútima hugsunarhátt, tregðist
við að viðurkenna það.
Kikuyu-ættbálurinn er yfir-
gnæfandi i stjórn landsins.
Annar stærsti ættbálkurinn
heitir Luo, og þeim, sem hon-
um tilheyra, finst þeir beittir
verulegu misrétti. Efalaust er
oft gert meira úr þessu en efni
standa til, en vafalitið hefir sá
orðrómur nokkuð til sins mál,
að æðstu stöður og metorð falli
annað hvort i skaut gæðingum
rikisstjórnarinnar vegna
spillingar, sem er allútbreidd,
eða mönnum af Kikuyu-ætt-
bálkinum blátt áfram vegna
ættartengsla.
LANGVARANDI efnahags-
vandi virðist ala á gremjunni,
sem mismununin veldur.
Sósialismi er rikjandi I
Tanzaniu undir forustu Nyer-
ere forseta. Kenyamenn
viðurkenna hinsvegar kapital-
isma kinnroðalaust, en játa
þó, að rikinu beri skylda til að
draga úr ójafnræði og beita
samræmdri stefnu.
Nairobi er geðþekk nútima-
borg en flestir skýjakljúfarnir
þar eru reistir fyrir erlent
fjármagn, en það ber aftur
vott um, að rikið nýtur trausts
erlendis. Bretar hafa mikilla
hagsmuna að gæta i Kenya og
koma mörg stórfyrirtæki þar
við sögu allt ofan frá ICI og
Unilever. Kaffið er hætt aðvera
aðal gjaldeyrislindin og ferða-
mannastraumurinn er tekinn
við þvi hlutverki. Árið sem
leið komu 100 þúsund ferða-
menn frá Bretlandi einu til
þess að skoða dýralifið i þjóð-
görðunum, sem hvergi eiga
sinn lika.
Þessi velgengni hefir aftur á
móti valdið þvi, að borgir hafa
stækkað örar en góðu hófi
gegnir. Þetta kemur einna
skýrast i ljós i Nairobi, rétt ut-
an við hinar troðnu ferða-
mannaslóðir. Ibúar borgar-
innar eru um 200 þúsund og
fast að þriðjungur þeirra býr i
ömurlegum fátækrahverfum
og atvinnuleysið er komið upp
i 20 af hundraði. Opinber og
yfirlýst andúð Kenyatta hefir
ekki einu sinni hrokkið til að
fjarlægja betlarana eða vænd-
iskonurnar af götunum.
Þetta gefur til kynna, að
myndugleiki og persónutöfrar
geti verið til góðs svo langt
sem þeir ná, en fái þó ekki
ráðið bót á raunverulegum
grundvallarvanda.