Tíminn - 29.08.1973, Blaðsíða 9

Miðvikudagmro29. .ágú&t 197at
TÍMKVN
v*/' \'
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurínn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,-
i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f
■ ' ■ -
Hafréttarmálin
Hafsbotnsnefnd Sameinuðu þjóðanna, sem
hefur unnið að þvi þrjú undanfarin ár að undir-
búa ný hafréttarlög, hélt lokafund sinn i Genf
siðastl. laugardag, og verður nefndarálit henn-
ar eitt aðalmálið á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna, sem hefst 19. þ.m. Það má telja
nokkuð öruggt, að þingið muni ákveða, að haf-
réttarráðstefnan komi saman i Santiagó i Chile
á næsta ári, en svo getur hins vegar farið, að
ráðstefnan hefjist þar ekki fyrr en i júli, en gert
hafði verið ráð fyrir, að hún hæfist þar i april.
Um þetta rikti nokkur meiningarmunur, þegar
fundum hafsbotnsnefndarinnar lauk.
Yfirleitt er það álitið, að hafréttarráðstefnan
muni ekki ljúka störfum i Santiagó, heldur geti
þurft 1 - 2 fundi til viðbótar, sem yrðu þá
haldnir á árunum 1975 og 1976. Það væri ekki
óeðlilegt miðað við fyrri reynslu, þott ráð-
stefnan stæði i 2-3 ár, þegar tillit er tekið til
þess, hve margþætt og flókin mál hennar eru,
og hve marga ólika hagsmuni þarf að sætta, ef
samkomulag á að nást.
Vegna þess, að ekki er búizt við endanlegri
niðurstöðu i Santiagó, hefur komið til orða, að
ráðstefnan samþykki þar eins konar stefnu-
yfirlýsingu, sem yrðu mótandi fyrir siðari störf
hennar. Ef til kæmi, myndi það verða eitt aðal-
efni slíkrar yfirlýsingar, að lýsa fylgi við 200
milna efnahagslögsögu.
Þótt störfum hafbotnsnefndarinnar hafi
miðað hægt, hefur það einkennt þau, að fylgið
við 200 milna efnahagslögsögu hefur sifellt
aukizt. Frá fundi nefndarinnar sem haldinn
var i Genf i fyrra, hafði t.d. orðið sú breyting,
að riki eins og Noregur, Kanada, Nýja-Sjáland
og Ástralia hafa bætzt i hóp 200 milna rikja, en
segja má, að þau hafi verið að færast i þessa
átt i fyrra. Nú er vitað um nokkur riki, sem
virðast örugglega á þessari leið. Þess vegna
bendir allt til, að 200 mílurnar sigri á ráðstefn-
unni, en það getur hins vegar tekið sinn tima.
Þar stendur m.a. i veginum, að 200 milna rikin
eru sjálf ekki nægilega sammála. Sum þeirra
vilja fá meira en 200 milur, eða landgrunnið,
sem er utan við 200 milurnar. Fyrir ráðstefn-
una i Santiago verður reynt að samræma þessi
sjónarmið.
Ef nægileg samstaða næst með rikjunum,
sem vilja 200 milna efnahagslögsögu, verður
sókn þeirra ekki stöðvuð. Þau þurfa ekki annað
en að segja, að þau muni taka sér 200 milna
efnahagslögsögu, ef ráðstefnan fer út um þúfur
vegna andstöðu vissra stórvelda og fylgifiska
þeirra. Þá verða 200 milurnar alþjóðalög,
hvort eð er.
1 þessu sambandi er það mjög athugandi,
hvort Island á ekki að setja fljótlega lög um 200
milna efnahagslögsögu, enda þott þau kæmu
ekki strax til framkvæmda. Slikt gæti haft
jákvæð áhrif á þróunina. Augljóst er, að ut-
færsla islenzku fiskeiðilögsögunnar i 50 mil-
ur, hefur viða haft mikil áhrif, t.d. i Noregi og
Kanada. Hún hefur lika orðið þróunarrikjunum
i Afriku og Asiu tvimælalaus hvatning. En 50
milurnar eru aðeins áfangi, en ekki sjálft loka-
markið.
T. D. Allman, The Guardian:
Bourguiba forseti vill
einn öllu ráða íTúnis
Ungir menn líta á hann sem tákn löngu liðins tíma
og margir kvíða framvindu stjórnmálanna
BOURGUIBA hefir verið
rikisleiðtogi lengur en dæmi
finnast um i Arabalöndum og
hefir á margan hátt unnið til
þess lofs, sem á hann er borið.
Tunis fékk sjálfstæði 1956 og
Tunis Bouguiba — eins og for-
setinn vill sjálfur segja —
hefir lagt niður arfgengan
konungdóm og breytt eignar-
aðild að landi og tekju-
skiptingu í verulegum
atriðum. Fjöíkvæni hefir
einnig verið lagt niður, koniir
eru hættar að ganga með
blæju og Frakkar hafa verið
hraktir úr herstöðvum sinum.
Takmarkaðar auðlindir lands-
ins hafa verið nýttar skipulega
og með góðum árangri, og i
landinu hefir rikt meiri kyrrð
en dæmi finnast um annars
staðar við sunnan- og austan-
verðar strendur Miðjarðar-
hafs.
Bourguiba gerist nú
gamlaður og dáðir þær, sem
hann hefir drýgt, eru ekki eins
mikilvægar í augum margra
landsmanna og hitt, hver ör-
lög þjóðarinnar verði eftir að
valdaskeiði hans lýkur.
Sjálfur hefir Bourguiba
brugðizt við þessum
áhyggjum landsmanna um
framtiðina á þann veg, sem
þeir eiga bágt með að láta sér
lynda. Hann hefir einfaldlega
ákveðið að framlengja valda-
skeið sitt um óákveðinn tíma.
, l
FORSETINN likir sér við
Tito, de Gaulle, Franco og
Kemal Ataturk. Hann hefir
látið uppi, að hann muni á
næsta ári óska eftir að honum
verði leyft að gegna forseta-
störfum fjórða fimmára kjör-
timabilið i röð, en vafasamt
er, hvort það samræmist
stjórnarskrá landsins. For-
setinn hefir einnig skipt um
skoðun á öðru efni og segist
vilja fá útnefningu sem forseti
til lifstiðar, „sem virðingar-
vott þakklátrar þjóðar”. Bæði
erlendir og innlendir menn
láta i ljós i einkaviðtölum
harm sinn yfir „auknum ein-
kennum mikilmennsku-
brjálæðis” hjá Bourguiba.
Hvort sem um er að ræða
mikilmennskubr jálæði eða
ómengaða eigingirni ástundar
rikisstjórnin persónudýrkun,
sem forsetinn er þakklátur
fyrir, en mörgum lands-
mönnum leiðist. Aðalgata sér-
hverrar borgar er nefnd Habib
Bouguiba-stræti. Stóra nýja
moskan i Monastir, fæðingar-
stað forsetans, hefir verið
skirð i höfuðið á honum og eins
ein af stærstu borgunum i
Tunis.
STJÓRNIN ræður yfir
blöðum, útvarpi og sjónvarpi
og þar er nákvæmlega lýst öll-
um daglegum athöfnum for-
setans, þar á meðal heilsu-
bótargöngum hans um út-
borgir Túnis.
Húsnæðisskortur er i land-
inu en Bourguiba hefir til um-
ráða fimm bústaði. Myndir af
honum hanga samkvæmt
opinberum skipunum i
stjórnarskrifstofum, for-
stofum gistihúsa og jafnvel i
tyrknesku böðunum, sem hafa
verið miðstöðvar hollustu-
hátta og félagslifs i Túnis
siðan á dögum Rómaveldis.
Bourguiba beitir valdi sinu
með afar sérstæðum hætti og
það ræður mjög miklu um
áhrifavald og töku allra
ákvarðana i Túnis. Þeir tveir
einstaklingar, sem næst ganga
forsetanum að valdi, eru
Bourguiba
forseti Túnis
Wasilla Bouguiba kona hans
og Hedi Nouira forsætisráð-
herra.
Samkvæmt skráðum
heimildum i sumum sendi-
ráðum i Túnis iðkar forseta-
frúin fjármálastarfsemi sem
„ylli þjóðarhneyksli, ef upp-
vist yrði um hana opinber-
lega”. Hún hefir að undan-
förnu átt i harðri keppni við
stjúpson sinn um hylli for-
setans, en forsætisráðherrann
er sagður hæfur stjórnandi en
alger ónytjungur i stjórn-
málum, og eiga frama sinn
einungis undir náð forsetans.
FLESTIR telja það megin-
vandann að Bourguiba sé
búinn að vera svo lengi leið-
togi Túnis, að hann hefi blátt
áfram gleymt þvi, að valdið
spillir að lokum jafnvel beztu
mönnum. Hann hefir náð
heilsu að nýju, horfir von-
glöðum augum til væntan-
legra forsetakosninga og
boðar ýmis skynsamleg
stefnuatriði, sem til framfara
horfa, allt frá ákvæðum gegn
braski með jarðeignir yfir i
takmörkun á fjáraustri i
trúarhátiðir. En forsetinn
virðist hafa gleymt að aukin
einræðishneigð hans hefir
drepið frumkvæði heima-
manna i hverri byggð i dróma
og hindrað eflingu nýrrar for-
ustu.
Flestir Túnisbúar virðast
enn vilja lofa Bourguiba að
renna sitt skeið á enda. Ætt-
flokkar eru áhrifamiklir,
klikudráttar eftir byggðar-
lögum gætir i rikum mæli og
nauðsyn á sterkri forustu er
þvi almennt viðurkennd.
Rikisstjórnin hefir séð svo
um, að flestir telja hag sinum
bezt borgið með óbreyttu
ástandi og vilja þvi helzt ekki
eiga neitt á hættu. Herinn
hefir minni stjórnmálaáhuga
en gerist i Arabarikjum,
stjórnarandstaðan er óskipu-
lögð og ekkert virðist geta
orðið Bourguiba hættulegt
nema alvarleg efnahags-
kreppa.
TVtSÝNNA er um
horfurnar þegar lengra er
litið. Flestir innlendir áhuga-
menn um stjórnmál lita svo á,
að gjáin milli hinnar opinberu
tignunar og hins almenna
veruleika geti valdið óvið-
ráðanlegum vandræðum ef
Bourguiba lætur útnefna sig
forseta til æviloka og lifir i
fimm til tiu ár. önnur hætta,
sem litið lætur yfir sér, virðist
þó enn alvarlegri. Þrir fimmtu
þjóðarinnar eru 25 ára eða
yngri og i augum þess fólks er
hinn sjötugi forseti ekki annað
en tákn löngu liðins tima, eða
sjálfstæðisbaráttunnar.
Þegar forsetinn framlengir
þessa fortið um óákveðinn
tima er hann að grafa undan
þeirri virðingu og viður-
kenningu á stjórnarskrá og
jafnrétti, sem hann barðist
forðum fyrir að skapa. Jafn-
framt er hann að minnka
möguleikana á þvi, að þjóðin
minnist hans i framtiðinni
sem mikilmennis, en það er
honum kærara en allt annað.
AUGNAÞJÓNUSTA og
undirgefni aukast mjög i öllu
opinberu lifi i Túnis. Dug-
miklum og vinsælum leið-
togum hefir verið rutt úr vegi
eins og Bahi Ladgham fyrr-
verandi forsætisráðherra og
Ahmed Mestiri, sem einnig
hefir gegnt ráðherraembætti,
en þótti nokkuð sjálfstæður i
skoðunum. Forsetinn kvað
Ladgham fyrrverandi for-
sætisráðherra hafa reynt „að
setja sig I minn sess”. Em-
bættismaður einn i Túnis sagði
fyrir skömmu i þessu sam-
bandi: „Hér i landi er aðeins
einn glæpur ófyrirgefanlegur,
en það er að vera óháður for-
setanum i stjórnmálum”.
Bourguiba forseti var lengi
vel dyggur fylgjandi stjórnar-
skrár, en upp úr 1969 virtist
hann varla telja aðra en
sjálfan sig færa um að fara
með völd. Hann átti þá við
heilsubrest að striða og
Ahmed Ben Salah áætlunar-
og fjármálaráðherra lagði
fram róttæka stefnu, sem
margir dreifbýlismenn voru
andstæðir. Þegar óánægjan
magnaðist, afneitaði forsetinn
allri ábyrgð á hinni mis-
heppnuðu stefnu og rak ráð-
herrann, sem siðar var
hnepptur i fangelsi.
ÞETTA kom þó ekki i veg
fyrir, að flokksþing Stjórnar-
skrársósialistaflokksins, —
flokks íorsetans — gerði árið
1971 ýmsár ályktanir, sem for-
setinn var mótfallinn. Flokks-
þingið kaus einnig miðstjórn,
sem laut forustu manna, sem
ekki áttu allt sitt undir ibúum
forsetahallarinnar. Forsetinn
hefir siðan snúizt kerfisbundið
gegn hinum dhlýðnu. Hann
hefir neitað að kalla mið-
stjórnina saman til fundar, en
henni er ætlað að fara með
æðsta vald i rikinu, enda ekki
leyfður nema einn flokkur.
Forsetinn hefir enn hert
valdatök sin á þessu ári. Lög-
legum leiðum til ágreinings
hefir verið lokað og þeim þing-
mönnum sem hafa gagnrýnt
forsetann, hefir verið vikið af
þingi. Bourguiba hefir einnig
lagt fram tillögur um breyt-
ingar á stjórnarskránni, en
samkvæmt þeim getur hann
sjálfur tilnefnt eftirmann sinn
sem forseta og rofið þjóð-
þingið, ef það gagnrýnir
stjórnarathafnir hans.
ANDSTAÐAN gegn for-
setanum i þessum málum er
svo almenn — þótt hljóðlát og
Framhald á bls. 19
Þ.Þ.