Tíminn - 26.04.1977, Blaðsíða 11

Þriöjudagur 26. april 1977
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aöalstræti 7. slmi 26500 — afgreiösluslmi 12323 —
augiýsingaslmi 19523. Veröllausasölu kr. 60.00. Askriftar-
gjaid kr. 1.100.00 á mánuöi.
Blaöaprenth.f.
Svar Erlends
Einarssonar
Erlendur Einarsson forstjóri Sambands isl.
samvinnufélaga hefur nýlega svarað fyrirspurn,
sem Mbl. beindi til hans i tilefni af þingsályktun-
artillögu Eyjólfs K. Jónssonar um afurðalánamál
landbúnaðarins. í upphafi svarsins vekur Er-
lendur Einarsson athygli á, að hér sé raunveru-
lega um tvö mál að ræða. Annars vegar séu af-
urðalánin, sem veitt eru út á birgðir búvara og
greiðast upp eftir þvi, sem vörurnar seljist, og
hins vegar svonefnd rekstrarlán út á sauðfjáraf-
urðir, enlita má á þau sem fyrirframgreiðslu upp
i afurðir, sem til falla i sláturtið, en rekstrarlánin
greiðast upp með afurðalánunum. Til að skýra
nánara, hvernig svonefnd rekstrarlán verða til,
nefnir Erlendur Einarsson eftirfarandi dæmi:
„Bóndi, sem kaupir áburð á tún sitt nú i vor,
heyjar túnið i sumar og gefur búfénu heyið ásamt
kjarnfóðri veturinn 1977/1978. 1 maí 1978 fæðast
lömbin fyrst, en afurðir þeirra eiga að greiða all-
an rekstrarkostnaðinn við sauðf járbúskapinn og
þá koma aftur áburðarkaup og heyöflun til næsta
vetrar. í sept./okt. ’78 er dilkunum slátrað og
verið er að selja afurðirnar til hausts 1979. Þann-
ig liða nær tvö ár frá þvi byrjað er að eyða veru-
legu fjármagni i rekstrarkostnað, sem er marg-
þættur, þar til afurðaverðið skilar sér endan-
lega.”
Þessi rekstrarlánaþörf verður aðallega til á
timabilinu frá 1. janúar til 31. ágúst, en á þessum
tima jukust t.d. skuldir viðskiptamanna sam-
bandskaupfélaganna um4.100 millj. á siðastl. ári.
Þessi skuld lækkar svo, þegar haustafurðalánin
koma til skila og staðan verður oft jákvæð um
áramót.
í framhaldi af þessu farast Erlendi Einarssyni
svo orð um umrædda tillögu Eyjólfs Konráðs
Jónssonar:
„Þingsályktunartillaga Eyjólfs Konráðs Jóns-
sonar gerir ráð fyrir þvi, að bændur taki sjálfir
rekstrarlánin og þá væntanlega gert ráð fyrir þvi,
að þau verði tekin úr bankakerfinu og nægi til
þess að brúa bilið frá marz til nóvemberloka. Er
þá væntanlega gert ráð fyrir þvi að bændur stað-
greiði rekstrarkostnað búa sinna.
Frá sjónarhóli samvinnuhreyfingarinnar yrði
það mjög hagstætt ef bændum yrði, með fyrir-
greiðslu úr bankakerfinu, gert kleift að stað-
greiða kostnaðinn við búreksturinn. Slikt myndi
leysa stóran fjárhagsvanda samvinnufélaganna
og losa þau við þá klemmu, sem þau hafa lent i
vegna rekstrarlána til bænda.
En þessi mál eru kannski ekki svo einföld i
framkvæmd. Fyrsta spumingin verður sú, hvort
bankakerfið sé reiðubúið að taka að sér að leysa
rekstrarlánin, sem myndi þýða margföldun lán-
anna frá þvi sem nú er. önnur spurning er trygg-
ing til viðskiptabankanna. Þriðja spurningin er
stóraukinn kostnaður fyrir bændur vegna breytts
fyrirkomulags. Lánafyrirgreiðsla kaupfélaganna
til bænda hefur verið ódýr, að henni hefur verið
timasparnaður fyrir bændur, þeir hafa verið i
flestum tilfellum leystir undan þvi að sitja i bið-
stofum til lánsútvegunar og þeir hafa ekki þurft
að greiða neinn lántökukostnað eða provision.
Fjórða spumingin hlýtur þó að vega mest. Vilja
bændur sjálfir gera á þessu breytingu, treysta á
að bankakerfið leysi rekstrarlánin en kaupfélögin
hætti að lána út á haustinnlegg? ”

!!:!!(11
n

ÞAÐ ER viöar en i
kommúnistalöndunum, sem
málflutningi Carters Banda-
rikjaforseta um mannréttindi
er misjafnlega tekiö. Þaö gild-
ir m.a. um flest lönd Suöur-
Ameriku, en lýöræöislega
kjörnar stjórnir eru ekki nema
i tveimur þeirra, Columbia og
Venezuela. Stjórnir hershöfö-
ingja, sem hafa hrifsaö völdin
i hendur sinar, ráöa ríkjum i
hinum löndunum öllum og
beita meira og minna einræöi.
I sumum þeirra eru þíng aö
nafni til, en valdi þeirra settar
mjög þröngar skoröur.
Þannig er þaö t.d. I Brasillu,
sem er langstærst og áhrifa-
mest þessara rlkja. 1 öörum
rikir algert einræöi, eins og i
Chile. Sérstaka athygli hefur
þaö vakiö, aö nokkru eftir aö
Carter hóf sem forseti aö
flytja mannréttindaboöskap
sinn, gaf forseti Brasiliu,
Ernesto Geisel, út úrskurö,
þar sem völd þingsins voru
verulega skert. Ýmsir frétta-
skýrendur hafa taliö þetta
óbeint svar viö boöskap
Carters og kunni önnur ríki
Suöur-Ameríku aö fylgja
þessu fordæmi á einn eöa ann-
an veg. Þá hafa Brasilía,
Uruguay og Argentína ákveö-
iö aö hætta aö þiggja framlag
frá Bandarikjunum til varnar-
mála og ljta fréttaskýrendur
einnig á þaö sem óbeint svar
viö þeim ráöageröum Carters
aö setja einhver skilyröi um
mannréttindi fyrir slikum
greiöslum.
ÚRSKURÐUR Geisels um
skert völd þingsins, var birtur
14. aprll slöastliöinn. Sam-
kvæmt honum er kjörtimabil
forseta lengt um eitt ár. Þaö
er nú fimm ár, en veröur eftir-
leiöis sex ár. Þá veröur kosn-
ingafyrirkomulaginu breytt
þannig, aö forsetinn veröur
ekki aöeins kjörinn af þing-
mönnum, heldur einnig full-
trúum frá fylkjunum. Þetta er .
taliö tryggja þaö, aö hershöfö-
ingjarnir geti ráöiö þvl, þegar
næsta forsetakjör fer fram,
sem á aö veröa á næsta ári, aö
forsetinn veröur valinn úr hóDÍ
þeirra. Meö þeirri skipan sem
veriö hefur I gildi, var þaÖ tal-
iö oröiö ótryggt, hvort hers-
höföingjarnir gætu ráöiö for-
setakjörinu. Þá veröa fylkis-
stjórar eftirleiöis kosnir af
kjörráöi, sem veröur skipaö
þingmönnum viökomandi
fylkisþings og bæjarfulltrúum
I fylkinu. Þetta þýöir I reynd,
aö flokkur hershöföingjanna
mun fá alla fylkisstjóra kjörna
I næstu kosningum, nema I Rio
de Janeiro-fylkinu. Þá veröur
breytt fyrirkomulagi á kosn-
ingum til öldungadeildarinn-
Ernesto Geisel
ar, en kjósa á þriöjung hennar
á næsta ári. Þessi breyting
mun tryggja þaö, aö stjórnar-
flokknum veröur tryggöur þar
öruggur meirihluti áfram.
Slöast, en ekki sizt, var sú
breyting gerö meö áöurnefnd-
um forsetaúrskuröi, aö ein-
faldur þingmeirihluti getur nú
breytt stjórnarskránni, en áö-
ur þurfti til þess tvo þriöju
hluta atkvæöa.
Eins og áöur segir, telja
fréttaskýrendur, aö mannrétt-
indayfirlýsingar Carters hafi
átt þátt I þvl aö stjórn Brasillu
ákvaö framangreindar breyt-
ingar, sem munu tryggja á-
framhaldandi yfirráö hers-
höföingjanna. Annaö mun þó
einnig hafa átt sinn þátt I
þessu. Slöastl. haust fóru fram
bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningar og lagöi Geisel for-
seti kapp á, aö stjórnarflokk-
urinn, sem kallar sig Viöreisn-
arbandalagiö (ARENA) færi
meö glæsilegan sigur af hólmi.
I þeim tilgangi feröaöist hann
þvert og endilangt um landiö
,og hélt marga kjósendafundi.
Flokkurinn bar lika vlöast sig-
ur af hólmi, en miklu minni en
búizt haföi veriö viö. Þannig
fékk bandalag stjórnarand-
stæöinga, Lýöræöishreyfing-
in (MDB) meirihluta atkvæöa
I fimm stærstu borgunum. Þaö
spáöi ekki góöu fyrir hershöfö-
ingjastjórninni I framtíöinni.
HERSHÖFÐINGJARNIR
gripu völdin 1964 eftir aö lýö-
ræöisleg stjórn haföi haldizt i
Brasiliu um skeiö, en gengiö
illa siöustu misserin. Þeir létu
þingiö halda áfram mjög tak-
mörkuöu valdi, en geröu for-
setann nær einráöan. Slöan
hafa þeir skipzt á um aö fara
meö völdin á þann hátt, aö
enginn má vera forseti nema i
eitt kjörtimabil, sem er fimm
ár. Núverandi forseti var
kjörinn 1973, en tók viö völdum
1974. Næsta forsetakjör fer þvl
fram 1978, og tekur hinn nýi
forseti viö i ársbyrjun 1979.
Kjörtimabil hans veröur sex
ár, eins og áöur segir. Margir
spáöu þvl, þegar Geisel kom
til valda fyrir þremur árum,
aö stjórn hans yröi á ýmsan
hátt frjálslyndari en fyrir-
rennara hans, og sú þótti lika
reyndin fyrstu stjórnarár
hans. Þannig fengu blööin
talsvert meira frjálsræöi en
áöur. Stjórnarandstaöan varö
þó aö sætta sig viö margvis-
legt ófrelsi áfram, t.d. hefur
hún hvorki aögang aö hljóö-
varpi eöa sjónvarpi, sem
stjórnin notar á margvislegan
hátt. Réttur verkalýössam-
takanna er einnig mjög tak-
markaöur, t.d. hafa þau ekki
verkfallsrétt. Pólitlskar fang-
elsanir eru ekki ótlöar. Þrátt
fyrir þetta hafa stjórnarhættir
veriö öllu frjálslegri i Brasillu
en I öörum rlkjum Suöur-
Amerlku, þar sem hershöfö-
ingjar stjórna. Hætt er viö, ef
einræöi færist þar I aukana,
aö þaö hafi áhrif til hins verra
I öörum rikjum Suöur-Ame-
riku.
Geisel forseti, sem er 68 ára
gamall, er þýzkur aö ættum.
Foreldrar hans voru fæddir i
Þýzkalandi. Hann er starf-
samur og stjórnsamur, en
haföi lltt látiö stjórnmál taka
til sin áöur en hann varö for-
seti. Hann er mótmælendatrú-
ar, en flestir Brasiliumenn eru
katólskir. Hann er sagöur
mjög spartverskur I lifnaöar-
háttum og eiga fáar tómstund-
ir, en þá hlustar hann helzt á
klassiska tónlist. Hann er
sagöur trúa á framtiö Brasillu
sem veröandi stórveldi, og þvl
vilja sýna, aö Brasilía geti
fariö sinu fram, hvaö sem
Bandarlkin segja.
Þ.Þ.
Margir leiötogar kirkjunnar eru andstæöingar hershöföingjastjórn-
arinnar I Brasiliu. Hér sést frægur kirkjuleiötogi, Helder Camara,
halda ræöu á mótmælendafundi.
ERLENT YFIRLIT
Greisel fer ekki að
ráðum Carters
Hershöfðingjarnir herða tökin í Brasilíu
Þ.Þ.