Fálkinn - 19.02.1938, Blaðsíða 8
8
F Á L K I N N
Gdö samtíÖBPÍnnar. 15.
Frank Kellogg.
Kellogg-sáttmálinn liótti um eitl
skeið merkilegastur þeirra samn-
inga sem gerðir höfðu verið eftir
heimsstyrjöldina til þess að koma
jafnvægi á heiminn og afstýra styrj-
öldum. Og merkilegastur þótti hann
fyrir það, að með honum viður-
kenclu Bandaríkjamenn eftir langa
mæðu, að þeim bæri skylda til að
hafa afskifti af ástandinu í Evrópu.
Maðurinn, sem þessi samningur er
kendur við, andaðist i hárri elii
Iiinn 22. desember síðastliðinn og
skorti þá einn dag á að verða 81
árs. Hann dó úr lungnabólgu. —
við Standard Oil. Jafnframt fór hann
að gefa sig að stjórnmálum.
Skandinavar og Þjóðverjar eru
mjög fjölmennir í Minnesota og
þykja róttækir í stjórnmálum. Þeir
kusu Frank Ivellogg fyrir senator
árið 1917 og þóttust þá senda mik-
inn og róttækan umbótamann á
þing. En rauði liturinn á Ivellogg
upplitáðist brátt er hann kom á
þingið í Washington og bændunum
í Minnesota þótti Kellogg liafa brugð-
ist illa enda brugðust þeir honum
líka við kosningarnar 1923 og kusu
norska framhjóðandann Shipstead á
þing.
En Kellogg var ekki á flæðiskeri
staddur fyrir það. Hann varð sendi
herra Bandaríkjanna í London árið
1924, en árið eftir kvaddi Calvin
Coolidge hann heim og gerði hann
Mijndin er lekin á járnbrautarstööinni i Haag. Keltogg sjest á miöri
mgndinni.
— Manni finst það nærri því lygi-
Jegt núna, að fyrir hálfu tíunda ári,
27. ágúst 1928 undirskrifuðu stór-
veldi alls heimsins, þar á meðal
Japan, Þýskaland og Ítalía Kellogg-
samninginn og lýstu þar fordæmingu
sinni á stríði til þess að ráða fram
úr deiluefnum þjóða á milli. Þessar
þjóðir skuldbinda sig til þess að
nota ekki stríð til þess að knýja
fram málstað sinn, heldur skyldu
þær leggja deilumálin i gerð!
Frank B. Kellogg átti ekki frum-
kvæði að þessum samningi en liann
var utanríkisráðherra Bandaríkjanna
þegar jjetta gerðist og samningur-
inn var kendur við hann í virðing-
arskyni. Aristide Briand var eigin-
lega upphafsmaðurinn og Borah
senator var mesti fylgismaður máls-
ins á þingi Bandaríkjanna, Undir
þennan fræga samning rituðu 62
jóðir.-------
Kellogg var „selvmade man“ eftir
bestu ameríkanskri fyrirmynd. Fað-
ir lians var fátækur bóndi er flutt-
ist til Minnesota er Frank var barn
að aldri. Hann ólst upp í skógar-
kofa, þrælaði baki brotnu, fjekk
enga skólamentun nema eitl ár í lit-
ilfjörlegum farskóla. En 19 ára komst
hann á skrifstofu hjá lögfræðingi.
Ekki sem skrifari. Hann þvoði gólfin
og lagði í ofnana. Hann hafði hús-
næði hjá bónda einum og var þar
í fjósinu. Á sumrum var hann í
kaupavinnu fyrir 13 dollara á mán-
uði. En jafnframl þessu lagði hann
stund á lögfræði og náði málaflutn-
ingsfnannsprófi án þess að hafa
stigið fæti sínum í skólann nema
dagana sem hann tók prófið. Nú
varð honum það til happs að hann
kyntist Davis senator, sem var mikill
áhrifamaður og varð ráðunautur
ríkisins í málaferlunum sem það átti
að utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
og sat hann í jjeirri stöðu til ársins
1929, eftir að Hoover var orðinn
forseti. Sem utanríkisráðherra lenti
honum oft illa saman við Breta. Bar-
áttan um oliulindirnar í heiminum
stóð þá sem hæst en þar voru hug-
myndir Breta og Bandaríkjanna á
öndverðum meið og Bretar höfðu
betur í þeirri viðureign. Bandaríkin
voru ágeng i Panama og Nicaragua
um þessar mundir og komu þar ár
sinni fyrir borð, betur en Bretum
þótti hæfilegl. Til andsvhra gerðu
Bretar leynilegan flotasamning við
Frakka til þess að styrkja aðstöðu
sína á hafinu og vakti sá samningur
megna gremju í Bandaríkjunum. Var
þetta rjett áður en stórveldin komu
saman til þess að undirrita Kellogg-
samninginn og lýsti Kellogg van-
þóknun sinni á Bretum er liann kom
til Evrópu í samningserindunum,
með því að fara af skipinu í írlandi
til þess að þurfa ekki að koma til
Fnglands.
Kellogg bætti i ýmsu starfshætti
utanríkisráðuneytisins meðan hann
var ráðherra. Skömmu eftir að Hoov-
er var orðinn forseti sagði hann af
sjer og hvarf aftur að málafluln-
ingsstörfum. Hann fjekk friðarverð-
laun Nobels haustið 1929 fyrir það
að lána nafn sitt á Kelloggssamning-
inn, og hafa víst fáir minna til
þeirra verðlauna unnið. Það má
segja að þau verðlaun hafi verið
„uppfylling í eyður verðleikanna".
Árið 1930 var hann skipaður dóm-
ari í alþjóðadómstólnum í Haag og
gegndi því starfi í fimm ár. Lítið
kvað að honum í þeirri stöðu, enda
var hann þá búinn að lifa sitt feg-
ursta.
----x----
Frú Frank Scott kom inn i stræl-
isvagn með þrettán hörn með sjer.
Samkvæmt venju þar í landi getur
móðir tekið börn sin undir fimm
ára aldri með sjer ókeypis í slrætis-
vagni, en vagnstjóranum þótti til
mikils mælst þegar hún borgaði að-
eins eitt fargjald fyrir sig og öll
börnin. — Þjer ætlist varla til að
jeg taki heilan sunnudagsskólabekk
ókeypis? sagði hann.
- Þetta eru alt mín börn og þau
eru öll undir fimm ára aldri, svar-
aði konan. Og svo dró hún vottorð
upp úr töskunni sinni. Abel og Abner
voru missiris gamlir og Asgel, Ar-
clier og Austin voru 4% árs. Scott-
hjónin liöfðu unnið það afrek að
eignast þrettán börn á fjórum árum
þrenna þríbura og tvenna tvi-
bura. Geri aðrir betur!
----o----
Seytjándi júni er merkisdagur hjer
á landi, því að þá fæddist Jón Sig-
urðsson. En merkilegri varð hann
þó í æfi Jans III. Sobieski Pólverja-
konungs. Hann fæddist 17. júní, var
krýndur 17. júni, kvæntist 17. júni
og dó 17. júni.
----o----
A norðausturströnd Afriku er á til
sem heitir Tadjouda og rennur ekki
til sjávar heldur öfugt — úr sjó og
inn í land. Hún „sprettur upp‘ i
Tadjouraflóa og rennur i stöðuvatn
inni í landi og gufar þar upp jafn-
óðum.
----o----
Það er fleira undarlegt i liænsn-
anna ríki en hænuhaninn í Grinda-
vik. James Cook í Bedford, Massas-
chucetts á hænu, sem verpir fer-
hyrndum eggjum.
----o----
Elísabet Itathory greifafrú i Ung-
verjalandi, sem uppi var 1560—1614,
sjálfri sjer og öðrum til skapraunar,
var einn mesti vinnukonuböðull,
sem sögur fara af. Hún drap 650
vinnukonur sínar á sex árum. En
svo hátt var hún sett í mannfjelag-
inu, að enginn refsing náði til henn-
ar fyrir þessi hermdarverk.
----o----
Danski stjörnufræðingurinn Tycho
Brahe lenti i einvígi á yngri árum
og andstæðingur hans hjó af honum
nefið. Þessi andstæðingur hans hjel
Passberg. Neflausa ásýndin var
Bralie til ama, því að hann var mik-
ill tilhaldsmaður, og ljet hann því
smíða sjer nef úr gulli og límdi það
á stúfinn. En ekki var smíði þassi
betri en svo, að samskeytin sáusl
jafnan og bera myndir af Tocho
Brahe það með sjer, að eitthvað var
bogið við gullnefið á honum.
----o----
Ameríkumenn telja föstudaginn
lukkudag og færa þetta til: föstudag
3. ágúst 1492 sigldi Columbus til
Ameríku, föstudag 12. okt. 1492 fann
Columbus Ameriku, föstudag 22. nóv.
1493 kom Columbus ])angað i annað
sinn, föstudag 12. júní 1494 fanst
meginland Ameríku, föstudag 5. mars
1496 sendi Hinrik VIII. Cabot í leið-
angur, sem varð til þess að hann
fann Norður-Ameríku, föstudag 7.
sept. 1565 stofnaði Mendez bæinn
Sl, Augustine í Florida, elsta bæinn
i Bandaríkjunum, föstudag 10. nóv.
1620 lenti Mayflower með pílagrim-
ana í Provincetown, föstudag 22.
febr. 1732 fæddist George Washing-
ton, föstudag 17. okt. 1777 gafst
Burgoyne upp við Saratoga, föstu-
Skák nr. 37.
Skákþing íslendinga, Reykjavík,
1. febrúar 1938.
Niemzo-indverskt.
Hvitt: Ásmundur Ásgeirsson.
Svart: Eggert Gilfer.
1. d2—d4, Rg8—f6; 2. c2—c4, e7—
e(>; 3. Rbl—c3, Bf8—b4; 4. Ddl—b3,
(í skákinni Einar Þorvaldsson—
Sturla Pétursson, Skákþing Reykvík-
inga 1938, lék Einar í þessari stöðu
Ddl—c2, sem nú er talið best. Sbr.
Lesbók Morgunblaðsins 23. jan. 1938.
Því miður fylgjast þeir Ásmundur og
Gilfer ekki einsvel og skyldi meðnýj-
ungum í skákfræðinni); 4.....c7—
c5; 5. d4xc5, Rb8—c(i; 6. Rgl—f3,
Rf6—e4; (4. leikur livíts Ddl—c2 er
settur til liöfuðs þessum leik) 7.
Bcl—d2, Re4xd2; (Niemzowitsch á-
leit Re4xc5 besta Ieikinn i þessari
stöðu); 8. Rf3xd2, 0—0; 9. e2—e3?
(g2—g3 var rétti leikurinn. Biskup-
inn á að komast lil g2 til þess að
hindra bö og Bb7 og neyða svart til
að brjóta biskupnum leið gegnum
d7 og e6); 9....Bb4xc5; 10. Bfl—
e2, b7—h(>; 11. Rd2—f3, I)d8—e7; 12.
0—0, Bc8—b7; 13. a2—a3, (Aðgerða-
litið. Svart liefir fengið tíma til að
koma mönnunum sínum vel fyrir á
borðinu og á þegar a. m. k. eins góða
stöðu); 13.... f7—f5; 14. Hal—dl,
Ha8—d8; 15. I)b3—c2, Bc5—d6; 1(>.
Dc2—d2, Bd6—1>8; 17. b2—1>4 (Til-
gangslaust var Rc3—b5 vegna d7—
d(>); 17...a7—a5; Rc3—a4 (Reyn-
andi var l>4xa5 og síðan Hdl—bl);
18.....a5xl>4; 19. a3xb4, Rc6xb4;
20. Ra4xb0, Ra4 -1)6; 21. Dd2—d4
(Til mála kom að leika Hdl—bl,
með ógnuninni Rb6—d5); 21.........
d7—d6; 22. Hdl—bl, Ra6—c5; 23.
Hbl—b4, Bl>8—a7; 24. Hfl—al,
Bb7—e4; 25. Dd4—c3, Be4—c6; 26.
Rf3—d4, Bc6—e8; 27. Dc3—a3, Ilf8
—f7; 28. Be2—f3, De7—c7; 29. Rbö
—a8, Dc7—e7; 30. h2—h3 (Betra
var Rd4—c6); 30......Rc5—e4; 31.
Ra8—b6, Re4—d2; 32. Bf3—c6? (Yf-
%
irsjonir sem þessi stafa fyrst og
fremst af æfingarleysi. Ásmundur
hefir algerlega vanrækt að æfa sig
síðan hann kom frá Stokkhólmi og
geldur þess. Nauðsynlegt var Be2);
32......Ba7xb6; 33. Hb4xb6, Rd2x
c4; 34. Ila3—1)3, Rc4xb0; 35. Db3x
1)6, Ild8—c8; 36. Bc6—f3, e6—e5;
37. Rd4xf5, (það skiftir vitanlega
engu máli hverju hvilt leikurt; 37.
.... IIf7xf5; 38. Bf3—g4, IIc8—c(>;
39. Db6—b8, Hf5—f8; 40. Hal -a7,
Be8—17. 41. gefið.
dag 19. sept. gafst Cornwallis upp
við Yorktown.
----o----
Dóttir Shakespeares kunni hvorki
að lesa nje skrifa.
----o----
Keisaraættin í Japan er langlengsti
þjóðhöfðingjaættbálkur i veröldinni.
Komst lnin til valda fyrir rúmum
2590 árum og hefir setið að völdum
óslitið til þessa dags. Núverandi
Japanskeisari, Hirohito, er 124. keis-
arinn í ættinni,