Sveitarstjórnarmál - 01.03.2012, Blaðsíða 12

Landsþing sambandsins
Er þriðja stjórnsýslustigið að myndast?
Halldór Halldórsson, formaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga, gerði eflingu
sveitarstjórnarstigsins að sérstöku umræðu-
efni í setningarræðu sinni á XXVI. landsþingi
sambandsins, enda eitt stærsta málið í allri
umræðu um sveitarstjórnarmál um þessar
mundir. Hann nefndi tillögur nefndar innan-
ríkisráðuneytisins frá febrúar sl. og kvað
flestar þeirra í fullu samræmi við áherslur
Sambands íslenskra sveitarfélaga. Halldór
sagði að sambandið gæti því vænst stuðnings
innanríkisráðherra við að finna leiðir til þess
að hrinda þessari stefnumörkun í framkvæmd.
Hann sagði að þó yrði að flýta sér hægt í
þessum efnum og ræða þyrfti verkaskipt-
inguna og finna leiðir til að ná þeim mark-
miðum sem gert væri ráð fyrir og varpaði
fram nokkrum spurningum í því sambandi.
„Gerum við það með auknu samstarfi
sveitarfélaga um samnýtingu rafrænna
lausna? Eigum við að halda áfram þeirri
þróun að mynda þjónustusvæði - ekki hafa
byggðasamlögin verið vinsæl og okkur þótt
þau vera fjarlæg frá kosnum fulltrúum. Eða
eigum við að leggja megináherslu áfram
á sameiningu sveitarfélaga með frjálsum
hætti eins og verið hefur megináherslan í
áratugi?"
Vaxandi samstarf
sveitarfélaganna
Halldór ræddi síðan nánar um vaxandi sam-
starfsverkefni sveitarfélaganna og sagði að af
hagnýtum ástæðum sé verið að byggja upp
þriðja stjórnsýslustigið þrátt fyrir að því hafi
verið hafnað ítrekað allt frá árinu 1945. „Við
yfirfærslu á þjónustu við fatlað fólk til sveitar-
félaga var miðað við að þjónustusvæði þyrftu
að jafnaði að hafa a.m.k. 8.000 íbúa.
Einungis 7 af 75 sveitarfélögum uppfylla það
skilyrði. Það þýddi að flest sveitarfélög þurftu
að taka upp samstarf um framkvæmd þjón-
ustunnar á ákveðnum landsvæðum. Stjórnun
slíkra samstarfssvæða er því samvinnuverk-
efni margra sveitarfélaga. Ef það sama mun
verða reyndin þegar þjónusta við aldrað fólk,
og hugsanlega heilsugæsla einnig, verður
tekin yfir af sveitarfélögunum má segja að
einhvers konar þriðja stjórnsýslustig geti verið
að myndast hér á landi. Yfirtaka landshluta-
samtaka á almenningssamgöngum og fleiri
verkefnum ýtir undir þá þróun. Jafnframt
munu landshlutasamtök sveitarfélaga leika
stórt hlutverk við gerð sóknaráætlana í
landshlutum samkvæmt stefnumörkunar-
áætluninni (sland 2020."
Ræða þarf lýðræðishalla
Halldór benti á að ræða þyrfti þann lýðræð-
ishalla sem mun eiga sér stað ef aukin verk-
efni og ábyrgð flytjast til byggðasamlaga
eða landshlutasamtaka sem ekki bera beina
ábyrgð gagnvart íbúunum þar sem þeir koma
ekki að beinni kosningu í stjórnir slíkra sam-
starfsverkefna.
„Sagan og umræðan sem ég þekki um
þriðja stjórnsýslustigið hér á íslandi nær allt
aftur til ársins 1945 þegar Austfirðingar
lögðu fram tillögur um slíkt í tengslum við til-
lögur um endurskoðun glænýrrar stjórnar-
skrár sem við (slendingar fengum 1944 um
leið og sjálfstæðið frá Dönum. Þeim tillögum
var hafnað ítrekað og áhersla frekar lögð á
sameiningu sveitarfélaga. Ég held að ég fari
rétt með að fyrsta samþykkt landsþings sam-
bandsins í þá veruna sé frá érinu 1950."
Halldór sagði að sveitarstjórnarmenn og
aðrir yrðu að vera vel meðvitaðir um hvað í
þessu felist og bætti því við að ef til vill verði
menn sammála um að setja þriðja stjórn-
sýslustigið á stofn með formlegum hætti og
að kosið verði til þess í sveitarstjórnarkosn-
ingum eins og forðum var gert til sýslunefnd-
anna. „Það kæmi í veg fyrir lýðræðishalla því
þá hefðu íbúarnir ákvörðunarvaldið um full-
trúana. Þegar sýslunefndirnar voru lagðar
niður voru settar á stofn héraðsnefndir en nú
hafa þær verið lagðar niður að því leyti að
þeirra er ekki lengur getið í sveitarstjórnar-
lögum," sagði Halldór.
Þess má geta að fyrirhugað er að fjalla
nánar um þetta stóra mál í næsta tölublaði
sveitarstjórnarmála. Sagt verðurfrá niðurstöð-
um nefndar innanríkisráðuneytisins og Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga og rætt við
Þorleif Gunnlaugsson, varaborgarfulltrúa í
Reykjavík og formann nefndarinnar.