Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2013, Blaðsíða 34

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 89. árg. 201330
Bandaríski hjúkrunarfræðingurinn Margaret Sanger
barðist allt sitt líf fyrir kynfræðslu og rétti kvenna til
að takmarka barneignir sínar. Segja má þó að hún
sé hjúkrunarhetja með ákveðnum fyrirvara. Hún er
fyrirmynd þeirra sem vilja lögleiða fóstureyðingar en
hefur verið gagnrýnd fyrir að hallast að arfbótastefnunni
sem naut vinsælda fram að seinni heimsstyrjöldinni.
HJÚKRUNARHETJUR
FRUMKVÖÐULL UM KYNFRÆÐSLU
Christer Magnusson, christer@hjukrun.is
Margaret Sanger fæddist 14. september
1879 í New York­ríki í Bandaríkjunum.
Hún var sjötta barnið af ellefu en
móðir hennar, sem var kaþólsk, varð
reyndar ófrísk 18 sinnum á 22 árum.
Foreldrar Margaretar voru fátækir og
strangtrúaðir og höfðu hvorki þekkingu
né áhuga á getnaðarvörnum. Auk þess
voru fóstureyðingar og fræðsla um
getnaðarvarnir bannaðar með lögum.
Þetta átti eftir að hafa mikil áhrif á
lífshlaup Margaretar. Móðir hennar lést
svo um fimmtugt úr berklum og
leghálskrabbameini.
Fyrstu starfsárin
Margaret varð hjúkrunarfræðingur um
aldamótin og vann við heilsugæslu og
heimahjúkrun. Hún giftist William Sanger
1902 og áttu þau fljótlega þrjú börn,
tvo drengi og eina dóttur sem lést í
barnæsku. 1910 fluttust þau til New
York­borgar. Margaret fékk þar vinnu
sem ljósmóðir í hinum fátæka austurhluta
borgarinnar. Í starfinu fólst að taka á
móti börnum í heimahúsum, aðallega
hjá innflytjendum, og ekki óalgengt
að barnið létist í fæðingu. Stundum
höfðu mæðurnar áður misst fóstur, reynt
ólöglegar fóstureyðingar eða jafnvel
sjálfar framkallað fósturlát og í leiðinni
stefnt eigin lífi í hættu. Konurnar vissu
lítið um hvernig forðast mátti óæskilega
þungun og voru því oft ófrískar.
„Mér bárust til eyrna margar sögur,“ segir
Margaret Sanger í ævisögu sinni. „Barn
fætt dáið, mikill léttir. Eldra barn látið,
sorg en samt eins konar léttir. Sama saga
sögð þúsund sinnum um börn dáin í
fóstureyðingu og börn sem fara á stofnun.
Mig hryllti við þegar ég heyrði smáatriðin
og kynnti mér aðstæður, örbirgð í bland
við of margar barneignir. Þessi lífseyðing
virtist algjörlega tilgangslaus.“
Þessi reynsla fékk Margaret til að móta
sínar róttæku skoðanir um frelsi kvenna og