Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 65

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
231
Jóhanncs Áskelsson:
Gísli Sveinsson, sýslumaður, og Kötlugosið 1918.
Á stjórnarfundi Hins íslenzka náttúrufræðifélags þ. 21. september 1959 bar
formaður félagsins, Jóhannes Áskelsson, fram tillögu um, að Gísli Sveinsson,
fyrrv. forseti sameinaðs Alþingis og sendiherra, yrði gerður heiðursfélagi.
Lagði formaður fram greinargerð þá, er hér birtist. Tillagan var samþykkt með
öllum atkvæðum stjórnarinnar.
Gísli Sveinsson andaðist þ. 30. nóvember 1959. Örlögin hafa því ráðið, að
Hið íslenzka náttúrufræðifélag verður að láta sér nægja birtingu þessarar greinar.
Ritstjórinn.
Eins og kunnugt er, voru 12. október 1958 liðin 40 ár frá því
Katla gaus síðast, að minnsta kosti svo að vart hafi orðið við. Var
þetta eitt af meiri háttar gosum hennar. Haustið 1918 var ekki völ
á mörgum íslenzkum mönnum, hvorki náttúrufræðingum né öðr-
um, sem vænta hefði mátt af að fylgdust með ferli gossins og atliug-
uðu það. Guðmundur G. Bárðarson bjó þá búi sínu norður á Bæ í
Hrútafirði, dr. Helgi Pjeturss var þá hættur að mestu að fást við
jarðfræðirannsóknir og prófessor Þorvaldur Thoroddsen aldur-
hniginn úti í Kaupmannahöfn, og þá var ekki flogið á örfáum
klukkutímum milli íslands og meginlandsins, eins og nú. Er því
ekki annað sjáanlegt, en að engar frásagnir liefðu orðið til af þessu
fyrsti Kötlugosi 20. aldarinnar, fyrir utan nokkrar blaðagreinar, ef
þáverandi sýslumaður Skaftfellinga, Gísli Sveinsson hefði ekki tek-
ið sig til og fylgzt með gosinu frá upphafi þess til enda, og skráð
um athuganirnar merka skýrslu. Auk sýslumanns gerðu þeir Guð-
geir Jóhannsson, kennari, og Samúel Eggertsson staðbundnar at-
huganir á gosinu um hríð, og eru til um þær athuganir skráðar
heimildir frá þeirra hendi. Bæði Guðgeir og Samúel eru nú látnir.
Skýrsla sýslumanns er lang fullkomnust þessara frásagna og mun