Sagnir - 01.06.1993, Blaðsíða 49

Sverrir Jakobsson
Heimsókn hirðstjórans
Um Reykhólareið Einars og Bjarnar Þorleifssona 1445;
baksvið hennar, afleiðingar og sögulega þýðingu
Saga þessi hefst árið 1445 á
Reykjanesskaga. Ekki þeim
skaga sem flestum á suð-
vesturhomi íslands kynni að
verða hugsað til, heldur hin-
um sem hýsir stórbýlið
Reykhóla á Barða-
strönd. Þegar þessi orð
eru rituð, við sólarlag
tuttugustu aldar eftir
burð Krists, búa þrír
af hveijum fimm
Islendingum á litl-
um skika á suðvest-
urhomi landsins,
sem í daglegu tali
er nefndur höfúð-
borgarsvæðið eða
jafnvel skrýddur
þeim mikilúðlega titli,
Stór-Reykjavíkursvæðið.
Okkur, sem tilheyrum
þessum meirihluta, hættir
til að lita á Vestfirðina sem fá-
mennan og afskekktan útkjálka,
langt frá höfhðborgarsvæðinu og þar
með siðmenningunni. En þannig hefur
það ekki alltaf verið. Breiðafjörðurinn var
einu sinni meira miðsvæðis en Faxaflóinn
°g þá var gott að búa á Barðaströnd.
Reykhólar vom áður taldir ein besta bú-
jörð landsins, höfbðból og mikil hlunn-
mdajörð vegna sjávarfangs og æðarvarps í
300 eyjum sem fylgdu jörðinni. Þar bjó
hver stórhöfðinginn á fætur öðrum.'
Arið 1445 bjó á Reykhólum sá höfð-
mgi sem auðugastur var í þá tíð, sennilega
mesti auðmaður sem ísland hefur alið.
Guðmundur Arason hét hann, kallaður
Innsigli Bjarnar hirðstjóra Þorleifssonar
Guðmundur ríki. Á Reykhólum átti
hann mikið bú; hátt i þúsund gripi alls,
sauðfe, nautgripi, hross, svín og uxa.2
Innan gátta var einnig mikið um dýrðir
og Guðmundur gat tekið höfðinglega á
móti gestum á Reykhólum. Þangað hafa
líka eflaust margir vitjað hans. Slíkt telst
vart til tíðinda en eina gestkomu til
Reykhóla á því herrans ári 1445 má
telja sérdeilis mikilvæga. Þetta ár
sóttu Guðmund ríka heim Einar
Þorleifsson, nýskipaður hirð-
stjóri norðan lands og vest-
an, og bróðir hans Bjöm.
Af þeirri heimsókn fara
raunar engar sögur.
Það sem gerðist í
henni er eitt af
leyndannálum sög-
unnar. Mikilvægi
hennar liggur í því
sem á eftir fylgdi.
Ein af ástæðum
þess að litlar frá-
sagnir eru af Reyk-
hólafór þeirra bræðra
er að á þessum árum
gerðist nokkuð sem
haft hefur afdrifaríkar
afleiðingar fyrir þá sagn-
fræðinga sem kanna vilja
sögu þessa tíniaskeiðs. Hin
foma sagnaritun Islendinga lagðist
niður. Eftir að Nýja annál, seinasta
miðaldaannálnum, sleppir árið 1430 höf-
um við engar samtímafrásagnarheimildir,
Það var ekki fýrr en eftir siðskiptin 1550
að þjóðin tók aftur að rita sögu sína.
En þó að sagan hafi ekki verið rituð er
ekki þar með sagt að ekkert hafi gerst.
Þessi tími var mikið unibyltingaskeið í
sögu þjóðarinnar. I lok fjórtándu aldar
gerðust þau stórtíöindi að öll Norðurlönd
sameinuðust undir einum konungi,
Eiríki af Pommem. Á þriðja áratug ald-
arinnar flutti hann aðsetur ríkisstjómar-
innar til Kaupmannahafnar, sem átti eftir
SAGNIR 47