Morgunblaðið - 13.02.1931, Blaðsíða 3

MORéUNBLAÐIÐ
wiiiiiiiiiiimiiiniimiiiiiiiiiiiiiiiHiiinimiiiniiiiiinnmiiiri
JTl ar£i uti blaMð
Ötíef.: H.f. Árvakur, Reykjavík ||
Ritetjórar: Jón KJartanseon.
Valtýr Stefánaaon.
Ritstjorn og aígreiBsla
Austurstræti 8. — Slmi 50o
Aujfiysinfc'astjórí: E. Hafberg. =
Auglýplnsraskrif etof a
Austurstræti 17 — ;lmi 70O EE
Helnaasímar:
Jön Kjartanason nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220. =
B. Hafberg nr. 770.
ÁskriftafcfJald:
Innanlanda kr. 2.00 á mánuM =
Utanland* kr. 2.50 & mánuCl. =
f laus.asölu 10 aura eíntakíö.
20 aura nieiN Lesbök =
uiiiiiiimiimiiiimiimiimiimimiimmiiiimiiiimiiiimii
e ■ • na v a
im i Firði
hlekkist á.
fiann útvegar vantraust á stjórn-
ina.
(Eiúkaskeyti Morgunblaðsins).
Norðfirði, 12. febr.
Þingmenn S.-Múlasýslu, Sveinn
í Firði og Ingvar Pálmason, ljetu
varðskipið „Ægi“ flytja sig til
■^eyðarfjarðar í gær og boðuðu
þar þingmálafund.
Sveinn bar fram traustsyfirlýs-
1JigU til stjórnarinnar, en Jón Páls
s°n dýralæknir bar fram tillögu er
iýsti vantrausti á stjórninni og
Var tillaga Jóns samþykt með 55
atkvæðum gegn 33.
-----*»*:*»».—: —
Fjármál Breta.
London, 12. febr.
United Press. PB.
Neðrimálstofan feídi með 310
"egn 235 atkv. vantraustsyfirlýs-
á ríkisstjórnina, sem íhalds-
^aenn höfðu borið fram, er svo Var
otfSuð, að stjórnin liefði stofnað til
°forsvaranlegra útgjaldaaukninga,
kegar brýnustu nauðsyn bar til
þess að gæta sem mest sparnaðar
1 rikisbúskapnum. — í ræðu, sem
Snowden fjármálaráðherra hefir
þaldið, kvað hann horfurnar um
Þjóðarhaginn alvarlegar og nauð-
*yn. bæri til að gera víðtækar og
■ttnður vinsælar ráðstafanir til þess
fjárlagajafnvægi mætti haldast.
£>uowden lýsti ýfir því, að núver-
'atldi ástand leiddi það af sjer, að
^llir borgarar landsins yrði fyrst
^01 sinn að leggja hart að sjer í
ymsu, vegna ástands og horfna.
^áðherrana kvað liann reiðubúna
þess að lækka laun sín af
fr\jálsum vilja. — Ræða Snowdens
þefir vakið mikla eftirtekt og
laerkir stjórnmálamenn hafa látið
sy° um mælt, að enginn fjármála-
^áðherra Bretlands hafi haldið al-
v°ruþrungnari ræðu undanfarna
h«lföld.
b’rá áreiðanlegri heimild hefir
^Qited Press frjett, að þingmenn
ílUlni einnig af frjálsum vilja fall-
, * a launalækkun, sem nemur
30
Skip föst í ís.
Helsingfors, 11. febr.
United Press. PB.
Tuttugu og sex skandinavisk
^mskip 'eru föst í isnum í Pinn-
undsflóa. Plest skipanna eru hlað-
111 timbri frá Rússlandi. — Riiss-
ueskir ísbrjótar hafa verið sendir
þess að ryðja skipunum braut
uuðan sjó. — Áhafnimar á skip-
Unum eru orðnar matarlitlar.
Síldareinokunin.
Fjclmennur fundur útgerðarmanna lýsir megnu van-
trausti á stjórn einkasölunnar.
Nefnd faíið að undirbúa tillögur til þess að senda Alþingi.
Nýlega komu liingað þrír full-
trúar norðlenskra útgerðarmanna,
þeir Ingvar Guðjónsson, Otto Tu-
linius og Steindór Hjaltalín og
A'ar erindið það, að ræða við iit-
gerðarmenn hjer syðra um stjórn
og rekstur Síldareinkasölunnar.
Hafa þeir verið lijer nokkura daga
og rætt málið við stjórnir Pjelags
ísl. botnvörpuskipaeigenda og Pje-
lags ísl. línuveiðaraeigenda.
Á miðvikudagskvöld 11. febr.
boðuðu svo stjórnir þessara fje-
laga útgerðarmenn á fund og
mættu þar milli 30 og 40 út-
gerðarmenn úr Reykjavík og ná-
grenninu. Á fundinum mættu einn-
ig norðlensku fulltrúarnir og P. A.
Ólafsson framkvæmdastjóri Síld-
areinkasölunnar, er hafði lofað að
gefa fundinum skýrslu um rekstur
einkasölunnar síðastliðið ár.
Páll Ólafsson framkvæmdastjóri,
formaður Pjelags .ísl. línuveiðara-
eigenda, setti fundinn og gat þess,
að formaðnr Pjel. ísl. botnvörpu-
skipaeigenda, Ölafur Thors, væri
forfallaður, sakir lasleika. Páll
tilnefndi fundarstjóra Ólaf Gísla-
son í Við-ey og hann tilnefndi
t'undarritara Þórarin Böðvarsson
í Hafnarfirði.
Pundarstjóri skýrði frá tilefni
fundarins og gat þess, að Pjetur
A. Ólafsson framkvæmdastjóiú
Síldareinkasöhinnar hefði lofað að-
gefa fundinum skýrslu um rekstur
einkasölunnar síðastliðið ár, og
gaf hann því næst Pjetri orðið.
P. A. Ólafsson las því næst upp
langa vjelritaða skýrslu um rekst-
ur síldareinkasölunnar síðastliðið
ár. Gat hann þess, að skýrsla þessi
yrði prentuð og er því ekki ástæða
til, að fara út í hana nánar hjer.
Framkvæmdastjóranum lá auðsjá-
anlega þungt hugur til þeirra
blaða, er höfðu leyft sjer að gagn-
rýna stjórn og rekstur einkasöl-
unnar. En framkvæmdastjóri fekk
að heyra það síðar á fundinum,
að blöðin stóðu ekki ein uppi með
aðfinslur í garð einkasölunnar, því
að ekki einn einasti fundarmanna
mælti stofnun þessari bót, eins
og rekstri he-nnar hefir verið hag-
að; en þung orð lieyrðust frá
mörgutn um stjórn fyrirtækisins.
P. A. Ól. mintist í lok lestursins
á uppsðgn Einars Olgeirssonar og
tildrög hennar. Virtist P. A. Ól.
vera ánægður yfir þessum mála-
lokum, því að vitanlégt væri, að
staða Einars við Síldareinkasöl-
una gæti ekki samrýmst ýmsum
„hugsjónumt ‘ hans .
Næstur talaði Otto Tulinius og
dvaldi einkum við síldarsöluna til
Rússlands. Leit hann svo á, að
stjórn einkasölunnar liefði verið
í lófa lagið að selja Rússa-víxlana,
en útgerðarmenn og sjómenn biðu
mikinn bnekki við það, að fá ekki
greitt andvdrði Rússa-sfldarinnar.
I'á þótti ræðnmanni Rús’sasal'an
óhæfilega lág. Því næst rakti-Tulin
ius ýmsa kostnaðarliði við einka-
söluna og studdist við skýrslu P.
A. Ól.; sýndi hann fram á, hve
óhæfilegir þeir væru.
Páll Ólafsson rakti þrjá þætti
úr sögu einkasölunnar síðastliðið
sumar, er sýndu' glögglega hve
varnarlausir síldareigendur væru
gagnvart framferði stjórnar einka-
sölunnar. Ræðumaður gat þess, að
stjórn einkasölunnar hefði í byrj-
un veiðitímans auglýst hvaða
kostnaður yrði á söltun síldar á
veiðistöðvunum. — Utgerðarmenn
hefðu að sjálfsögðu treyst þessu
og við þann kostnað miðað, þeg-
ar útgerðin hófst. En svo skeði það
undarlega, að einn af framkvstj.
einkasölnnnar (E. O.) gekkst fyrir
því, að söltunarlaunin í landi á
Siglufirði hækkuðu fyrirvaralaust
um kr. 0.90—1.20 á tunnu. Hækk-
un þéssi lenti eingöngu á síldar-
eigendum, og taldi ræðumaður
vafalaust, að margir útgerðarmenn
liefðu alls ekki gert út, ef þeir
hefðu vitað þetta í upphafi. Ef
þetta ætti að viðgangast bótalaust,
væru engin takmörk fyrir því, hve
miklu einkasalan gæti hrúgað á
síldareigendur, þvert ofan á áður
auglýstan taxta. Hún gæti alveg
eins hækkað söltunarlaun um 4—6
kr., að útgerðarm. forspurðum. Þá
gat. ræðumaður þess, að einkasalan
liefði tékið sjer það bersaleyfi, að
greiða sumum hásetum 2 kr. meira
á tunnu, en alment var greitt. —
Fjélag ísl. línuveiðaraeigenda
hefði kært þetta fyrir atvinnu-
málaráðherra, en lítið orðið úr
svörum úr þeirri átt. Loks liefði
einkasalan samþykt greiðslu ávís-
ana sumra út-gerðarmanna, en neit-
að öðrum um hið sama. Slíkt væri
auðsætt misrjetti og rangindi, þar
eð slíkar samþ. ávísanir væri sama
og full greiðsla.
Þá talaði Ingwar Guðjónsson.
Hann var einn af fulltrúum norð-
lenskra útgerðarmanna og einnig
fulltrúi Skipstjórafjelags Norð-
lendinga. Skipstjórafjelagið hafði
falið honum, að bera fram til-
lögur um breytingar á stjóm og
rekstri einkasölunnar. Las Ingvar
tillögur þessar og skýrði fyrir
fundinum. Óskaði hann að lieyra
álit P. A. Ólafssonar um tillög-
urnar. '
Glafur Gíslason gat þess, að
óánægjan með einkasölima væri
megh’ og almenn, bæði meðal út-
gerðarmanna og sjómanna. Með-
lialdsménn einkasölunnar afsök-
uðú sig með því að segja, að
ástandið væri ekki verra nú, en
það var áður. — Þessi afsökun
gagnaði lítið, því að vitanlegt væri,
að atvinnurekendur liefðu snúið
sjer til löggjafarvaldsins — ekki
til ]iess'að viðhalda-illu ástandi,
heklur til þess að fá það bætt. En
það væri ekki von að vel færi,
þar sem Alþingi héTði byrjað með
]iví að taka öll ráðin af út.gerð-
armönnum. Það væri og nii ljóst
orðið, að ekkert gott hefði af
einkasölunni leitt. Síðan drap Ó.
G. á bina óhæfilegu eyðslu einlca-
sölunnar; — manni blöskraði slíkt
óhóf; og þó væri ýmislegt falið.
Árið 1929 hefði kostnaðurinn við
einkasölnna numið 322 þúsundum
króna, eða um 16% af því and-
virði síldar, er eigendum væri
greitt. — Aðeins ferðakostnaður
hefði numið um 80 þúsundum króna
síðastliðin þrjú ár. Þetta væri
ótrúlegt, en svona væri það nú
samt, óg þó hefði einkasalan rán-
dýrar skrifstofur erlendis. Einka-
salan væri nú orðin jafndýr rík-
isstjörninni — og væri þá langt-
til jafnað. Svo blind virtist st.jórn
einkasölunnar gagnvart auknum
litgjöldum, að jafnvel P. A. Ó.
hefði lýst yfir því hjer, að mats-
kostnaðurinn hefði liækkað um
50% síðan 1928 og - ekki gefið
neina skýringu á þessu. — Hjer
væri aðeins um tvær stefnur að
ræða, gat Ó. G. að lokum. Önnur
væri sú, að afnema einkasöluna
með öllu. En hin væri, að reyna
að tryggja rjett framleiðenda og
sjómanna. En hvor stefnan yrði
ofan á, myndi sennilega harðsótt
og erfiðleikum bundið að fá nokk-
uru um þokað, eins og Alþingi og
stjórn væri nú skipað, og því
nauðáynlegt, að útgerðarmenn og
sjómenn væru samtaka og ein-
huga.
Óskar Halldórsson gat þess, að
einkasalan hefði þrjú síðustu ár-
in haft veltiár, sem aðallega hefði
verið því að þakka, að kolkrahb-
inn liefði öll árin stöðvað síld-
veiði um miðjan ágúst og verðið
]>á hækkað stórum. Kolkrabbinn
hefði því bjargað einkasölunni og
bæri því að vera skjaldarmerki
liennar. Þrátt fyrir þetta hefðu
íslenskir útgerðarmenn fengið
lielmingi lægra verð fyrir síldina
en Norðmenn, og mætti að nokk-
nru um kenna, að kostnaður
við söln síldarinnar og opinber
gjöld væru um 6 kr. á tunnu. Þá
vítti Óskar að einkasölunni hefði
ekki hngkvæmst að nota Rússa-
víxlana til greiðslu á tunnnm, salti
og opinberum gjöldum, en í þess
stað látið útgerðarmenn og sjó-
menn bíða stórhnekki.
Bjarni Ólafsson skipstjóri á
Akranesi kvaðst aldrei með einka-
sölu hafa verið og mundu aldrei
verða. Ástandið hefði aldrei verið
verra en í sumar er leið. Um það
gætu sjómenn best borið, en þá
vantaði illa á fund þenna. Sjó-
m°nn hefðu erfiðað og stritað dag
og nótt, en ekkert úr býtum borið.
Hann kvaðst efast um, að nokkur
sjómaður fengist til að fara á
síldveiðar í ár, svo hart hefðu þeir
verið leiknir undanfarin ár. —
Ræðumaður kvaðst hafa litla von
um, að bót fengist á því ástandi,
sem nú 'væri; Alþingi og stjórn
væri þannig skipað, að lítils væri
þaðan að vænta.
Steindór J. Hjaltalín sagði, að
P. A. O. hefði auðsjáanlega farið
fram síðan á Akureyrarfundinum
á dögunum, því að nú væri þó
liægt við hann að tala. Á Síldar-
emkasölufundinum á Akureyri
hefði ræða P. A. Ó. að mestu snú-
ist um þetta þrent: 1. Ánægja
yfir gerðum hans og einkasölunn-
ar, 2: Ádeila í garð útgerðarmanna
og 3. Harma,grátur yfit brott-
rekstri E. O. — Síðan hefði P.
A. O. rokið af fundi með skætingi
til útgerðarmanna. Nú játaði P.
A. Ó. ýmissar misgerðir hjá stjórn
einkasölunnar og fagnaði brott-
rekstri E. O. Væri nú svo komið,
að enginn mælti einkasölunni bót;
jafnvel bið ranða „Hásetafjelag Ak
ureyrar“ vildi einkasöluna feiga.
3
Pjetur A. Ólafsson lýsti yfir því
síðar við umræðurnar, að það
hefði verið á móti sínum vilja
gert, að kaup við síldarsöltun
hefði verið liækkað á Siglufirði í
sumar. Einar Olgeirsson hefði ráð-
ið þessu upp á eigið eindæmi, og
sömuleiðis því, að sumum sjó-
mönnum hefði verið greitt 2 kr.
meira á tunnu, en alment var
greitt út á síldina. Enn fremur
játaði hann, að kostnaðurinn við
einkasöluna væri mikill. Eklti
fekst P. A. Ó. til að segja álit
sitt um tillögur Skipstjórafjelags
Norðlendinga, og þótti Ingvari
Guðjónssyni það miður.
Ólafur Gíslason beindi þeirri fyr-
irspurn til P. A. Ól. hvort Einar
Olgeirsson væri nú í Rússlands-
ferð fyrir hönd einkasölunnar og
hverra erinda.
P. A. Ólafsson svaraði því ját-
andi og sagði, að E. O. hefði ótak-
markað umboð til þess að selja
Rússum síld í ár. Þó gat ræðn-
maður þess, að á fundi útflutn-
ingsnefndar á dögunum hefði ver-
ið samþykt, að slík sala til Rússa
mætti a/ígi eiga sjer stað, nema
samþykki hinna framkvæmdastjór
anna kæmi til; en samþykt þessi
myndi ekki fyllilega formleg, þar
eð hún fylgdi ekki umboðinu.
Ymsir fleiri tóku til máls. I
lok fundarins las fundarstjóri upp
eftirfarandi tillögur, sem fundar-
boðendur, ásamt- fulltrúum Norð-
lendinga komu sjer saman um:
Tdllaga um Rússlandsför Einars
Olgeirssonar;
„Fundurinn lýsir fylsta van-
trausti á störfum Einars Olgeirs-
sonar-í þarfir Síldareinkasölunnar,
og mótmælir sendiför hans til
Rússlands í síldarsöluerindum fyr-
ir einkasölmla, og hafi stjórn
einkasöliinnar falið honum umboð
til þess að gera bindandi sölusamn7
inga um síld næsta sumar, þá
krefst fundurinn þess að slíkt um-
boð verði nú þegar aftnrkallað.
Samþykkir fundurinn að sím-
senda nú þegar ályktun þessa til
formanns útflutningsnefndar.“ . |
Tillagan var samþykt með sam-
hljóða atkvæðum.
Tillaga um vantraust á stjórn
Sílda<r einkasölunnar:
„Pundurinn lýsir megnu van-
trausti á stjórn og rekstri síldar-
einkasölunnar og færir fyrir því
meðal annars eftirfarandi ástæður:
a. Kestnaður við reksturinn með
öllu óverjanlega mikill.
b. Markaðir fyrir íslenska síld
liafa þrengst að verulegum mun,
og verð lækkað óeðlilega mikið,
þrátt fyrir mikla takmörkun á
framleiðslu.
c. Megn óreiða á innflutningi á
tunnum og salti og úthlutun á
þeim vörum .olli útgerðinni feikna
tjóni, tvö síðastliðin ár.
d. Að saltendur hafa ekki verið
látnir bera fulla ábyrgð á síM
]>eirri, sem skemst hefir hjá þeim
vegna vánhirðu.
e. Kostnaður við síldarmat- hef-
ir margfaldast, en matið virðist
ekki hafa batnað.
f. Að bækkun á verkalaunum
kvenría við sítdarsöltun síðástliðið
súmar voru af einkasölunni sam-
þykt, þrátt fyrir fastan og áður
auglýstan kauptaxta kvenna, og
þeirri hækkun óleyfilega jafnað
niður á síldareigendur.
g. Að einkasalan hefir beitt
síldareigendur óverjandi hlut-