Morgunblaðið - 15.06.1932, Blaðsíða 2

5ílðueiðin í sumar.
5amtal uið 5uein Beneðiktsson.
Sveinn Benediktsson, fram- riksson fiskifræðingur, sem skrifað
kvæmdastjóri, tók sjer far með hefir margt ágætt og fróðlegt um
Goðafossi í gærkvöldi áteiðis til fiskiveiðar okkar, hefir, í bæklingi
Siglufjarðar í erindum Síldarverk- sínum um dragnótaveiðar gert
smiðju ríkisins. Þar sem Sveinn er mjög villandi samanburð á síld-
manna kunnugastur um alt, er að veiðum okkar íslendinga og útlend
síldarútgerð lýtur, sneri Mbl. sjer inga, er síldveiðar stunda hjer við
til hans, áður en hann fór, til að land, þar sem hann ber bræðslu-
fá hjá honum upplýsingar um horf- síldar-, saltsíldar- og kryddsíldar-
ur fyrir síldarútgerð og síldarsölu afla okkar saman við salt- og
í sumar. kryddsíldarafla útJlendinganna og
— Horfurnar eru slæmar, segir fær, með því að sleppa ekki
Sveinn. Alt er enn í óvissu um bræðslusíldinni, algerlega villandi
salt- og kryddsíld. Einstakir út- niðurstöðu, sem sje þá, að við ís-
gerðarmenn og sattendur munu lendingar höfum verið að vinna á í
hafa selt Svíum fyrirfram innihald samkeppninni við útlendingana. —
í ca. 30 þús. tunnur, fyrir verð, Nú hafa komið frjettir um það, að
sem svarar til kr. 7.00 fyrir fersk- 'útlendingar muni koma hingað á
síldartunnuna. Af saltsíld er ekk- :f jölda skipa, eins og áður, og það
ert selt, svo jeg viti. með, að ein þjóð, Lettar, muni bæt-
— Hverju sætir, að ekki hefir ast í hópinn í sumar. Það er því
verið selt meira fyrirfram? j augljóst, að takist útlendingum að
— Svíar hafa verið mjög tregir afla eins mikið og þeir ætla sjer,
til að gera fyrirframsamninga, þá er utlit fyrir, að framleiðslu
vegna þess, hve mikið hefir legið okkar á saltsíld verði nú, eins og
á markaðinum af síld frá fyrra ári, í fyrra, að mestu leyti ofaukið á
en hún hefir verið seld langt undir markaðnum. Hins vegar getur veð-
framleiðslukostnaði. Af þeim eftir- ur og erfiðari aðstaða um veiðar
stöðvum, sem lágu í landinu frá og verkun utan landhelgi valdið
fyrra sumri, hefir ski'lanefnd Síld- því, að veiðin hja þeim bregðist að
areinkasölunnar nú látið bræða miklu leyti, og myndu söluhorfur
innihald úr 29 þúsund tunnum; okkar íslendinga þá batna að sama
samt er enn talsvert eftir af fyrra skapi. í þessu sambandi er vert að
árs síld í landinu, og ráðstafar drepa á það, að nauðsynlegt er, að
skilanefndin henni sumpart sem landhelgisgæslan norðan lands, yf-
fóðursíld, en sumt af síldinni hafa ir síldveiðitímann sje í svo góðu
síldareigendur neitað að afhenda lagi, að útlendingarnir geti ekki
skilanefndinni, sökum vanskila hotað landhelgina til veiða eða
einkasölunnar á verkunarlaunum. verkað síldina í landvari. Síðasta
Eftir þeim upplýsingum, sem jegúumar þótti landhelgisgæslunni á-
hefi fengið um það, hvað fást muni bótavant, sökum þess, að eftirlits-
fyrir eignir þrotabús einkasölunn-1 skipið stundaði sjálft síldveiðar og
ar, síldareftirstöðvar, brædda síld,1 gat því ekki sint gæslunni sem
tunnuleifar, lystibát o. fl., mun skyldi.
tapið fara fram úr þeirri miljón j — Hvað er um síldarverksmiðj-
króna, sem áætlað var á fulltrúa- urnar?
ráðsfundinum í vetur. Þar við bæt- j — í fyrra var verð á lýsi og
ist svo auðvitað tap sjómanna og mjöli faHlið svo, að þrjár af síld-
útgerðarmanna, sem ekki fengu arverksmiðjunum á Siglufirði voru
nema 2 kr. fyrir hverja innlagða j ekk’ starfræktar. Síðan hefir verð-
tunnu. :ið á verksmiðjuafurðunum, mjöli.
— 0g síldveiði útlendinganna ? og lýsi, enn fallið stórkostlega og
— Hún hefir aukist stórkostlega ' virðist munu falla enn meira, svo
seinustu árin, meðan Síldareinka- að óvíst er um rekstur þeirra síld-
salan hafði með verkun og sölu síld arverksmiðja, sem starfræktar
srinnar að gera. í þessu sanabandi j vrru í fyrra. Einkum hefir verð á
vil je.g drepa á, að hr. Árni Frið- síldarmjöli fallið gífurlega. Frá
þeirri áætlun, sem fyrir lá í fyrra
um þetta leyti um rekstur Síld-
arverksmiðju ríkisins, hefir mjöl-
verðið fallið um meir en þriðjung,
og nemur það rúmum 2 krónum á
hverju máli, sem verksmiðjan vinn
Ur úr, ef miðað er við 100 þús.
mála vinslu.
-— Verður þá hægt að reka Síld-
arverksmiðju ríkisins 1
— Þetta stórkostlega verðfall
veldur því, að ekki verður hægt
að reka verksmiðjuna, nema með
því móti að minka útgjöld hennar.
Er þá fyrst að líta á, hvort hægt
muni að lækka hráefnisverðið, en
það var í fyrra kr. 3.34 að meðal-
tali fyrir málið. Með þessu verði
báru sjómenn og útgerðarmenn svo
lítið úr býtum, meðfram vegna
þess, að útborgun Síldareinkasöl-
unnar fyrir saltsíldina brást að
mestu, að ógerningur virðist að
lækka það verulega. Til dæmis
telst mjer til, að meðal-aflahlutur
sjómanns á gufuskipi hafi verið
484 krónur og á mótorskipi 414
krópur yfir tveggja mánaða vertíð,
8.1. sumar. Frá þessum aflahlut
dregst fæði hásetans yfir útgerðar-
tímann. Till samanburðar má geta
þess, að verkamenn, sem unnu hjá
Síldarverksmiðju ríkisins höfðu, að
meðtalinni eftirvinnu um 600
króna kaup á mánuði. Það er því
augljóst, að það getur ekki talist
nein goðgá, þótt kaup verkamanna
í verksmiðjunni sje lækkað nokk-
uð, til þess að hægt sje að hækka
tborgunarverðið til sjómanna, sem
hingað til hafa verið herfilega af-
skiftir hjá verksmiðjunni, saman-
borið við landverkamennina. Nú
hefir landsstjórnin sýnt fylsta
skilning á þeim erfiðleikum, sem
verksmiðjan á við að stríða, með
því að veita vilyrði fyrir því, að
verksmiðjan verði rekin, þrátt fyr-
ir það, þótt fyrirsjáanlegt sje, að
ekkert fáist upp í vexti og afborg-
anir af stofnkostnaði og ríkissjóði
þje bökuð mikil fjárhagsleg áhætta.
Þó mun rekstur verksmiðjunnar
því að eins kleifur, að horfur
versni ekki mjög mikið frá því,
sem nú er og að verkalýðurinn á
Siglufirði sýni skilning á erfiðleik-
unum, svo að hærri útborgun verði
möguleg til sjómanna. — 1 verk-
smiðjustjórninni, sem nýlega hefir
verið sett af landsstjórninni til
bráðabirgða, eiga auk mín sæti hr.
landssímastjóri Guðm. Hlíðdal og
hr Þormóður Eyjólfsson, konsúll
á Siglufirði. Guðm. Hlíðdal hefir
gefið stjórnarnefndarmannslaun
sín fyrir þetta ár til atvinnubóta,
en við hinir fulltrúamir helming
launa okkar til reksturs verksmiðj
unnar. Þessa ákvörðun hafa verk-
smiðjustjórnendur tekið, vegna
þess, hvað tímamir eru erfiðir og
til að undirstrika það, að verk-
smiðjuna verður því að eins hægt
að reka, að allir aðilar sjái erfið-
leikana og breyti eftir því.
— Jeg hefi fjölyrt svo um Síld-
arverksmiðju ríkisins vegna þess,
að reynsla síðasta árs sýnir, að
síldarútgerðin norðan lands hefir
haft bestu stoð sína í verksmiðj-
unni. Til dæmis fengu þeir síldar-
eigendur, er skiftu við verksmiðj-
una meir en 60% af andvirði alls
jfla síns síðasta sumar, fyrir þá
síld, er þeir lögðu inn til verk-
smiðjunnar.
Þegar litið er á þetta, er ekki ann
að sýnna en að síldarútgerð muni
stöðvast, hjá fjðlda skipa, ef allir
leggjast ekki á eitt ,svo að hægt
verði að reka verksmiðjuna í sum-
ar. —
Háttúmfriðun
sem uppeldisfræði.
A seinni árum hefir í mörgum
menningarlöndum vaknað mikill
áhugi fyrir því að hafa náttúm-
friðun í skólunum sem kenslugrein,
bæði í sambandi við náttúrufræðis-
kenslu og sem sjerstakan lið í
uppeldisfræði.
1 Þýskalandi og Austurríki hefir
þessi kenslugrein verið við barna-
skólana all-lengi, en er nú komin
alla leið upp í háskólana, sjerstak-
lega hefir þó Sviss lagt mikla
rækt við að fella hana inn í alla
skólafræðslu.
Það, sem fyrst kemur hjer til
greina er dýraverndun og dýra-
friðun. Nú er það talin almenn
skylda hjá mentuðum þjóðum, að
fara vel með húsdýrin. Á þetta
hefir þó mikið skort meðal vor, og
skortir enn, enda þótt vjer verðum
varla taldir jafn slæmir og Suður-
landabúar. En dýraverndunin á
einnig að ná lengra heldur en til
húsdýranna. Hún á að ná til allra
lifandi skepna, eftir því, sem hægt
er við að koma. Og hjer geta
skólarnir unnið mikið og gott
verk, með því að koma því inn í
meðvitund alls almennings, að það
sje siðferðisleg skylda að fara vel
með öll dýr. Þetta getur því að
eins orðið að mönnum sje kent það
að vera dýravinir og náttúruvemd-
arar.
Norrænar þjóðir eru yfirleitt
þannig innrættar, að þeim þykir
vænt um náttúruna, og ekki síst
dýrin. Það er þetta innræti sem
efla þarf og þroska, svo að þess
sjáist merki í dagfari þjóða og
einstaklinga. Það þarf að vekja
meðvitund æskulýðsins um skyld-
leika hans og skyldur við náttúr-
una. Og þegar æskulýðurinn hefir
fundið það, að hin lifandi og
dauða náttúra á ekki síður að vera
friðhelg en forn minnismerki, þá
er grundvöllurinn lagður að víð-
tækri náttúrufriðun, og eigi síst
að friðhelgi hinnar lifandi náttúm.
Hjer hafa skólarnir mikið og
veglegt verk að vinna, og kemur
þar mest undir kenslu í náttúm-
fræði. Þar verður það að haldast
í' hendur að brýndar sje fyrir
nemendum hinar siðferðislegu
skyldur þeirra gagnvart náttúr-
unni, og fræðsla um það hvemig
menn geti með þekkingu friðað
náttúruna fyrir mönnunum. Þessi
fræðsla má aldrei vera aukaatriði,
rifin út úr rjettu samhengi. Hún á
einmitt að vera hinn lífræni þáttur
allrar náttúrufræðiskenslu. Hver
einasta kenslustund gefur kennar-
anum tækifæri til þess að draga
sjerstaklega fram hverjar vísinda-
legar og siðferðilegar ástæður vjer
höfum til þess að fara varlega í
allri umgengni vorri við hina lif-
andi og dauðu náttúru.
Hjer má t. d. nefna þann kafla
náttúrufræðinnar, sem fjallar um
fuglalíf vort. Það er flestum nem-
endum hugnæmt, efni. En kenslan
má ekki vera bundin við það eitt,
að greina fuglana sundur í flokka
eftir nefjum, klóm og flugfjöðrum
og þess háttar. Það verður að blása
lífi í lýsinguna svo að hún veki
áhuga og athygli nemendanna, og
sje að minsta kosti svo skýr, að
þeir geti þekt fuglana, er þeir sjá
þá á víðavangi, viti um lifnaðar-
háttu þeirra. Það er slík lifandi
fræðsla, sem vekur löngun nem-
andans til þess að fræðast um enn
meira, þar sem staglkenslan, sem
ekkert lífrænt er í, drepur þá
löngun.
Sama máli er að gegna um
kenslu í þeim hluta náttúrufræð-
innar, sem fjallar um jarðargróða.
Þar þarf eins að opna augu nem-
endanna fyrir vísdómi, fegurð og
tilgangi náttúrunnar.
Þungamiðjan í allri náttúrufræð-
iskenslu er að vekja löngun nem-
enda ti'l þess að læra meira upp á
eigin spýtur, og.að þeim sje feng-
ið í skólanum ríkulegt nesti til
þess að þeir geti það. Og þegar
svo er komið, þá er náttúran sjálf
besti skólinn, og þá geta menn
haft verulegt gagn af því að fara
út um holt og hæðir til að sækja
sjer viðbótarfræðslu. Þá læra menn
að elska náttúruna á líkan hátt og
öll bestu skáld vor hafa gert.
Helga Ufglundsdúttir
frá Höfða í Biskupstungum.
Fædd 24. desember 1910.
Dáin 6. nóvember 1931.
Hún sá fyrst dagsins dýra ljós
í dimmu sólhvarfanna.
Þann dag, er heilög hátíð rís
með heill til allra manna;
og síðan jólaljósin ljúf
upp lýstu meyjar hjarta.
Þau gáfu henni göfga lund
og gleði unaðs bjarta.
Og hennar braut á bernskutíð,
og blíðrar æskudögum,
var dóttur-ástar yndi stráð
í ættar fögrum högum.
Hún undi fast við heima hag,
var heima ljós og prýði;
og seinna var hún sæld og fró,
sem sumardagurinn blíði.
Hún átti sjer þann auð í hug,
sem ávalt gleði vekur.
Svo bjarta von og barnsins trú,
sem burtu aman hrekur;
því dagfar hennar hreint og stilt
var hjartans vinum gleði.
Það var hin góða og göfga sál,
sem gjörðum hennar rjeði.
Og er hún lá á banabeð,
hún brosti móti dauða.
Svo ung og ljúf hún leið á braut
úr landi harms og nauða.
Hún vissi að drottins dýra náð
sjer duga um eilífð mundi.
Hún síðstu kveðju sendi heim
um sæla endurfundi.
Yinirnir sakna, sumarið blíða,
sýnist nú dapurt und sorgar-
drunga.
Dauft er nú heima, dóttirin fríða,
Dáin! svo fölnaði rósin vorunga.
I
Foreldrar syrgja, systkynin trega
sárlega undir við hjartarót blæða.
Enn yfir dimmu veraldarvega
vonarljós fagurt oss bendir
til hæða.
i
Dóttir og systir! Sæl er þín
minning,
Sólroðuð árvon, sem Drottinn
oss gefttr.
Far vel um stund, því að stór ér
þín vinning.
, Stríð þitt er endað, og sigrað
/ þú hefir.
Fr. Fr.