Morgunblaðið - 16.12.1958, Blaðsíða 13

s
Þriðjudagur 16. des. 1958
MOR^UTSBLAÐÍÐ
13
AKUREYRARBREF
Vetur gengur i garð- Enginn snjóbill i
Eyjafirbi. Ólokib framkvæmdum við
Laxá- Yfirvofandi rafmagnstruflanir.
Jólabækur. Sérstætt jólakort.
NÚ er vetur genginn í garð .hér
á Norðurlandi. Þegar.þetta er rit-
að hefir snjóað í nokkra daga,
eitthvað á degi hverjum. Má því
búast við að færð taki að þyngj-
ast. Norðlendingar eru að sjálf-
sögðu ekki óvanir miklu fann-
fergi og ófærð, en hins gengur
enginn dulinn, að jafnan setur
nokkurn ugg að mönnum, er vet-
ur tekur að herja í öllu veldi
sínu. Atvinnuháttum hagar nú
orðið svo, að samgöngur dreif-
býlisins við kaupstaði og kaup-
tún eru nauðsynlegar daglega. Til
þess að geta haldið þeim uppi
hefir oft þurft mikla fyrirhöfn
og mikinn tilkostnað. Að sjálf-
sögðu hefir hin stóraukna tækni
síðari ára auðveldað þetta mjög.
Enginn snjóbíll
Þó geta Eyfirðingar og Akur-
eyringar ekki státað af miklu í
þessu efni. I héraðinu er nú ekki
til snjóbíll, sem þó er víða til
annars staðar. Tveir dugandi
menn hér í bænum keyptu slíkan
grip fyrir nokkrum árum, en
rekstur hans gat ekki borið sig
og enginn taldi sér skylt að fórna
sér fyrir slíkt fyrirtæki svo að
bíllinn var seldur. Sem betur fer
hafa vetur ekki verið lengri en
svo að ekki hefir verið hægt að
gera snjóbíl út hér í bæ með
'hagnaðarvon. Hitt hefir aftur og
aftur komið í ljós að það er mjög
óhagkvæmt og oft og einatt lífs-
hættulegt að hafa ekki yfir slíku
farartæki að ráða. Eru sorgleg
dæmi þar um, sem ég hirði ekki
um að nefna. Það er því augljóst
mál að mikið öryggi væri að
því að hafa slíkt farartæki til
umráða hér í Eyjafirði og á Akur
eyri. Til þess að gera slíkt fært
þyrftu nokkur sterk fyrirtæki og
stofnanir að taka sig saman um
að kaupa snjóbíl og eiga. Ekki er
mér að fullu ljóst hverjir myndu
hafa þarna mestra hagsmuna að
gæta en fljótt á litið virðist mér
að til greina gæti komð að eig-
endurnir yrðu Slysavarnarfélag-
ið, Fjórðungssjúkrahúsið, Raf-
veitan, Búnaðarsamband Eyja-
fjarðar og jafnvel einstök fyrir-
tæki önnur. En það er nánast
aukaatriði. Hitt er aðalatriðið að
slíkt tæki sé til hér í héraðinu.
Hætta á krapastíflum í Laxá
Þegar vetur gengur í garð og
snjóa setur niður hvarflar hugur
okkar Akureyringa gjarna að raf-
magnsmálum okkar og þeirri
hættu sem jafnan vofir yfir að
Laxá stíflist krapi og
verði vatnslaus.Þessa eru of mörg
dæmi svo að mönnum séu þau
ekki í fersku minni. Á fundi
Sjálfstæðisfélags Akureyrar fyrir
skemmstu var þetta málefni til
uii'i æðu og reifaði Jóras G. Rafn-
ar, einn af stjórnarnefndarmönn-
um Laxárvirkjunarinnar, þetta
mál. Hann skýrði svo frá að strax
eftir að fyrri virkjun árinnar
hefði tekið til starfa hefði tekið
að bera á rennslistruflunum í
ánni er stöfuðu af krapastíflum
við Mývatnsósa. Fyrsta fram-
kvæmd þessu til lagfæringar var
að gerð var plankastífla hjá Haga
nesi, sem taka mátti burt er áin
þyrfti að hreinsa sig. Þetta reynd
ist þó ekki leysa vandann og því
var ákveðið á fundi stjórnar
Laxárvirkjunar í maí 1953 að
hefja framkvæmdir til vatnsjöfn-
unar úr Mývatni við Geirastaða-
kvísl. Hafði áður verið fengin
álitsgerð sænskra verkfræðinga í
þessu efni. Gert var ráð fyrir að
framkvæmdir þessar myndu
kosta 4 milljónir króna. Strax
var hafizt handa um að leita eftir
lánum. — Framkvæmdabankinn
svaraði því til suniarið 1956 að
lána til þessara framkvæmda á
því ári 1 milljón króna og 1 millj.
og 250 þús. árið 1957. Lánið var
til 13 ára.
Verkið við Geirastaði var því
hafið þá þegar fyrir alvöru og
Ásgeiri Markússyni og Steini
Steinsen falin yfirstjórn þess.,
í ársbyrjun í ár var ta?ið að 3
milljónir króna skorti til þess að
hægt væri að ljúka framkvæmd-
um svo þær kæmu að noium.
Raforkumálaráðherra beðinn
ásjár
Ekkert lán hefir síðan fengist
til viðbótar hjá Framkvæmda-
bankanum og hefir margoft verið
leitað eftir ákveðnum svörum af
formanni stjórnarinnar.
Stjórn Laxárvirkjunarinnar
samþykkti á fundi sínum í marz
fá á þessu ári. Við samninga þá,
sem Akureyrarbær gerði við
ríkisstjórnina um sameign á Lax-
árvirkjuninni og afhendingu
gömlu virkjunarinnar við Laxá,
var gengið út frá, að ríkisstjórnin
útvegi nægilegt lánsfé til þess að
fullgera virkjunina. Telur stjórn
virkjuharinnar því að hún eigi
réttmæta kröfu tii að fá lánað
það fé, serri til vantar til fram-
kvæmdanna."
Hið mikla tjón af völdum
truflananna
Og þannig standa þessi mál
enn í dag. Allir skilja hve gífur-
legt tjón getur af því hlotist er
jafn stór bær og Akureyri, með
allar þær framkvæmdir sem hér
eru, verður skyndilega raímagns-
laus. Sárafáir eru tryggðir gegn
slíku óhappi með því að eiga
vararafstöð fyrir sig, þótt það sé
hins vegar til. Vitað er einnig
að maargir fleiri aðilar njóta raf-
magnsins frá Laxá og gefur því
auga leið að hér er alvarlegt mál
á ferðinni.
Það gegnir raunar furðu að á
sama tíma og ríkisstjórnin tekur
Sigurðardóttur frá Torfufelli,
„Kjördóttirin á Bjarnarlæk",
sveitaróman um ástir og örlög
eftir Hafstein Sigurbjörnsson.
„Septembermánuður" frönsk
skáldsaga eftir F. Hébrard í þýð-
ingu Gísla Jónssonar mennta-
skólakennara, „Örlög orðanna“
þættir um íslenzk orð og orðtök
eftir Halldór Halldórsson próf-
essor. Allar eru bækur þessar
gefnar út af Bókaforlagi Odds
Björnssonar, sem einnig lætur frá
sér fara nokkrar barna og ungl-
ingabækur m. a. eina nýja Árna-
bók eftir Ármann Kr. Einarsson,
sem nefnist „Frækilegt sjúkra-
flug“.
Kvöldvökuútgáfan lætur frá
sér fara tvær ágætar bækur er
nefnast „Siglingin til segulskauts-
ins“ eftir Roald Amundsen, hug-
ljúf hetjusaga í þýðingu Jónasar
Rafnar læknis og einnig gefur
Kvöldvökuútgáfan út „Sögu Snæ-
bjarnar í Hergilsey", sem er önn*
ur útgáfa þess verks.
Nýstárlegt jólakort
Að síðustu langar mig lil þes's
að geta sérkennilegs jólakorts er
ég rakst á í verzlun nýlega. Það
sýnir fimm rauðklædda jóla-
sveina vera að færa okkur ís-
lendingum herskip og togara inn
fyrir hina nýju landhelgislínu, en
jólakötturinn horfir á. Kort þetta
er ágætlega teiknað af Ragnheiði
Kristjánsdóttur og gefið út hér
á Akureyri af Heildverzlun Tóm-
asar Steingrímssonar hf. í mörg-
um myndum látum við íslending-
ar í ljós undrun okkar yfir fram-
komu Breta hér við land, en ekki
hef ég séð það gert á jafn
skemmtilega skoplegan hátt fyrr.
Væru þessi kort ekki tilvalin til
þess að senda brezkum á jólun-
um?
vig.
Næturmynd af jólaljósum í Hafnarstræti, aðalgötu
Akureyrar.
sl. eftirfarandi ályktun og sendi
r af orkumálaráðherra:
„Stjórn Laxárvirkjunar fer
fram á við háttvirtan raforku-
málaráðherra að hann hlutist til
um að lán fáist til þess að Ijúka
við Laxárvirkjunarframkvæmdir
þær, sem eru ógerðar, vegna þess
að fé hefir ekki fengist til þeirra,
þótt meira en 4 ár séu liðin frá
því nýjasta virkjunin tók til
starfa.
Stjórnin væntir þess, að Laxár-
virkjunin geti fengið til ráðstöf-
unar hluta af lánum þeim, sem
ríkið hefir fengið erlendis og ætl-
uð eru til rafveituframkvæmd-
anna, ella verði virkjuninni séð
fyrir nauðsynlegu fé á annan
hátt.
Samkvæmt áætlunum verk-
fræðinga mun kosta 5—6 milljón-
ir að fullgera virkjunina, en að-
kallandi framkvæmdir, sem gera
þarf á þessu ári, munu kosta um
3 milljónir.
Mannvirki þau sem ófullgerð
eru, eru gerð við Mývatn til varn
ar rennslistruflunum í Laxá, en
þær koma á hverjum vetri, og
valda stöðvun orkuversins. Trufl-
anir valda miklu tjóni. bæði raf-
veitum þeim, sem orkuna selja
og einstaklingum, sem kaupa
hana. Til framkvæmdanna við
Mývatn hefir Framkvæmdabank-
inn lánað 2.250.000,00 kr. og hefir
þegar að mestu venð unnið fyrir
það fé, en um 3 milljónir vantar
til þess að verkið komist svo
langt að nokkurt gagn verði að
því, og það fé þarf virkjunin að
Ljósm. vig.
618 milljónir króna á 2 sl. árum
í erlendum lánum ti fjárfestingar-
framkvæmda skuli ekki einn
eyrir þess fjár renna hingað til
Akureyrar. Hér eru þó næg verk-
efni óleyst og nægir að geta
nauðsynjar nýrrar dráttarbrautar
auk skortsins á fé til raforku-
framkvæmda.
Jólaundirbúningur
Og enn einu sinni nálgast
blessuð jólin. Undirbúningur
þeirra hefst nú fyrr en áður var,
enda íburður og skraut allt miklu
meira. Ekki er örgrannt um að
sumum þyki hér nóg um alla
dýrðina og hin raunverulega trú-
arhátíð hverfi í glysið.
Þegar innflutningshöftin aukast
verður vandi manna við val jóla-
gjafa meiri, og nú eru stöðugt
gerðar auknar kröfur í þvi efni.
Þessu hefir jafnan fylgt að bóka-
útgáfa hefir mjög aukist á hafta-
tímum. Og nú í ár eru það ein-
mitt bækurnar sem hæst ber.
Hér á Akureyri hafa tvö útgáfu-
fyrirtæki látið frá sér fara all-
margar bækur og það sem ég hef
af þeim kynnzt virðist mér benda
til að þær séu tilvaldar til jóla-
gjafa.
Jólabækur
Ég vil i þessu sambandi geta
bókanna: „Vígðir meistarar" eftir
Edouard Schuré snilldar verks
um dularkenningar trúarbragð-
anna í þýðingu Björns Magnúsar
prófessors, „Leiðin til þroskans"
frásagnir miðilsins Guðrúnar
Stefnumót í stormi
, Hugrún: Stefnumót í stormi.
Smásögur. 155 bls. Bókaút-
gáfan Valur. Reykjavík, 1958.
í stuttum formála að þessu
smásagnasafni segir Hugrún
skáldkona (Filippía Kristjáns-
dóttir) að til séu menn sem líti
svo á, að sönn guðstrú geti ekki
samrýmzt listinni, en það sé
mesti misskilningur. Þessi yfir-
lýsing má virðast þarflaus þegar
þess er gætt, að fjölmargir á-
gætir rithöfundar hafa byggt
verk sín á kristnum trúarviðhorf-
um, skáld eins og Tolstoi, Dosto-
jevskí, Pasternak, Francois
Mauriac, Georges Bernanos, GJra-
ham Greene, T. S. Eilot, Martin
A. Hansen, Sven Stolpe og Ron-
ald Fangen, svo nefnd séu nokk-
ur þekkt nöfn.
Það er hrein fásinna að per-
sónuleg viðhorf höfunda ráði
úrslitum um listgildi verka
þeirra. Listin er svo víðfeðm að
hún útilokar yfirleitt engin sjón-
armið, en hún gerir sínar eigin
ströngu kröfur, sem hver höfund-
ur verður að gangast undir. Af
þeim sökurn er það alls ekki ein-
hlítt til árangurs á vettvangi list-
arinnar að hafa jákvæða lífs-
skoðun og göfug markmið. Og
gildir raunar sama lögmál um
flesta þætti mannlífsins.
Hugrún er jákvæð skáldkona í
þeim skilningi að hún leitast við
að flytja göfugan og uppbyggi-
legan boðskap í verkum sínum,
enda lætur hún sig trúmál miklu
skipta. Hitt er svo annað mál,
að víða skemmir hinn jákvæði
tilgangur listgildi verka hennar,
vegna þess að henni er meir í
mun að boða skoðanir sínar en
skapa sjálfstæð listaverk. Ýmsar
smásagnanna í „Stefnumót í
stormi“ eru ljós dæmi um þetta.
Víða setur skáldkonan sig bein-
línis í varnarstöðu fyrir hönd
þeirra sem eiga guðstrú, hefur
jafnvel hvað eftir annað við orð,
að almenningui líti slíkt fólk
hornauga og álíti það skrýtið.
Nú má vel vera að þetta sé svo,
en það kemur málinu ekkert við
nema það sé beinlínis partur af
því söguefni sem um er fjallað.
Trú manna á eðli sínu samkvæmt
að vera jafnsjálfsagður hlutur og
smekkur þeirra, matarlyst eða
dagleg störf. Mér virðist Hugrún
víða fara út fyrir ramma sagna
sinna þegar hún fjallar um þessi
mál: trú fólksins verður ekki
eðlileg og sjálfsögð staðreynd, og
þess vegna leitast hún við að
skýra hana og jafnvel afsaka,
oft í löngu máli, en útkoman
verður í engu hlutfalli við erfið-
ið, nema síður sé.
Þá hættir Hugrúnu mjög til
beinnar prédikunar í sögum sín-
um, og kemur það ljósast fram í
sögunum „Flótti“, „Gesturinn“
og „Ilmur kærleikans“. Góð list
má gjarna hafa ákveðinn boð-
skap, og hefur hann raunar allt-
af, en það er hlutverk listamanns
ins að klæða boðskap sinn svo
skáldlegum búningi, að hann
verði eðlilegur hluti listaverks-
ins, en ekki eins konar aukavarn-
ingur sem lesandinn fær í kaup-
bæti. Skáldskapur á að vera
mynd af lífinu, stækkuð eða
smækkuð, en ekki uppfræðsla um
persónulegar skoðanir höfundar-
ins.
„Stefnumót í stormi“ hefur að
geyma sextán smásögur, stuttar
og langar. Af þeim finnst mér
þrjár skera sig úr: „Friggi“ og
„Drottning í ríki sínu“, sem eru
ljósar og hugþekkar svipmyndir
úr lífi gamalmenna, og svo
„Kaffislagur“ sem er hnyttin
skopsaga þar sem engu er of-
aukið. Þetta er fortakslaust bezta
sagan í bókinni. Satt að segja
virðist Hugrúnu láta betur að
skrifa um gamanmál en alvöru-
mál, og marka ég það m. a. af
köflum í nokkrum öðrum sög-
um, t. d. „Skáldastyrkur“, „Seg-
ulbandstækið" og „Þegar „ör-
Hugrúr.
yggið" sprakk", en engin þeirra
er nægilega vel unnin, þótt hug-
myndirnar séu góðar.
Skáldkonan beitir því bragði
í þremur sögum að láta sögu-
mann vakna af dái eða draumi,
þar sem dularfullir eða voveif-
legir atburðir hafa gerzt. Stíl-
brellan verður helzti augljós
þegar henni er beitt svona oft í
lítilli bók, en það væri saklaust,
ef tilætluðum áhrifum væri náð,
en mér finnst höfundinum fatast
handtökin, einkanlega í „Endur-
fundir“. Ein þessara þriggja
sagna „Hún vaknaði við vond-
an draum“ flytur þar á ofan mjög
vafasaman boðskap um bóka-
brennur.
„Þættir úr - dagbók prestsins“
er löng saga, en sundurlaus og
áhrifalaus. Lengsta sagan í bók-
inni, „Gesturinn!“ fjallar um
gamalkunnugt efni, og eru víða
í henni sæmilegir sprettir, en
tilgangur höfundarins er alltof
augljós og skemmir söguna í
heild.
Framh. á bls. 16.