Morgunblaðið - 09.02.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐíÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. 5EBRÚAR 1971
17
Ræða Gunnars Gunnarssonar
skálds á samkomu almanna-
samtaka um náttúruvernd
í Háskólabíói
Á ÞESSU drungalega þorra-
dægri þingeyskrar þændaein-
ingar erum vér hér saman
komin, konur og menn á ýms-
um aldri þeirra erinda, að
votta hugheila samúð frið-
sömu fólki í fjarlægum og af-
skekktum landshluta, annál-
uðum fyrir fegurð og, undir
eðlilegum kringumstæðum,
eindæma búsæld, fólki, sem
einskis óskar fremur en una
ánægt við sinn hógværa hlut,
en hefur ófyrirsynju og al-
saklaust orðið harkalega fyrir
barðinu á ötulum athafna-
mönnum með hið opinbera að
bakhjalli, athafnamönnum svo
ötulum að við jaðrar „hráa
nautsorku“ — svo notuð séu
orð Bjarna á Grýtubakka af
öðru tilefni endur fyrir löngu:
valmennið og vituðurinn Sig-
urgeir Friðriksson, sá sem
byggði upp Borgarbókasafnið
hér syðra, vitnar til þeirra í
nýbirtu bréfi til þriðja Þing-
eyingsins, Arnórs Sigurjóns-
sonar.
fslenzkir bændur eru löng-
um seinþreyttir til vandræða,
en svo má brýna deigt járn að
bíti. Mývetningar reyndust
furðu deigir, þegar unnið var
það hervirki gegn hagsmunum
þeirra, að byggja án stoðar af
lagastaf, að sagt er, og ég hef
ekki séð því mótmælt, stífluna
illræmdu í Miðkvísl — á rík-
isjörð að vísu, en það ætti
Síður en svo að afsaka ólög-
legan ágang á hagsmuni heill-
ar sveitar. Brýningin var
býsna löng: hún tók áratug.
En þá voru lika hendur látnar
standa fram úr ermum, og eru
það nú þolendur óréttarins,
sem ásökun hljóta og sóttir
eru til saka fyrir hermdarverk
— þriðjungur þeirra, er að
sprengingunni stóðu, og ein
furðan af mörgum, hvað því
úrtaki réð og hví hinir voru
settir hjá.
Það er illt, það er algert
neyðarúrræði að láta hendur
skipta, en vorkunnarmál þeim,
sem á hendur og hagsmuni að
verja, og að nauð brjóti lög
er gömul regla og gild, eða
eins og haft er eftir einum
postulanna: Þar að kann að
reka, að draga verði sverð úr
slíðrum. Raunar er aðeins
stigmunur á því, að stemma
vatnsfall í trássi við lög og
rétt, til gífurtegs tjóns fyrir
þá sem ofar búa, og að ryðja
burt lögleysustíflunni.
Fyrir liggur skýrsla gerð af
Sigurði Gizurarsyni hæsta-
réttarlögmanni yfir „laga-
ákvæði sem stjórn Laxárvirkj-
unar eða ríkisstjórn íslands
hafa brotið eða ekki fullnægt
svo vitað sé“, brotnu lögin
sjö að tölu, þar á meðal
stjórnarskrá lýðveldisins,
brotnar lagagreinir þó marg-
falt fleiri; en þar virðist eng-
inn ábyrgur fyrir, enda ekki
búandkarlar að baki. Það eitt
að slik skýrsla skuli geta kom-
ið fram talar sínu máli.
Það tók sem sagt Mývetn-
inga og Laxárdæli langa stund
að rumska, en ár af ári juk-
ust skemmdir og skaðsemi af
völdum Miðkvíslarstíflunnar,
auk vafans um virkjunarnyt-.
semi hennar: vafa, sem virð-
ist orðinn að vissu um, að hún
hafi verið með öllu óþörf:
vatni safnað í eins konar móð-
ursýkis-varasjóð, sem aldrei
þarf til að taka, — eini árang-
urinn stórskemmdimar á
vatnasvæðinu. Það var þó
ekki fyrr en yfir vofði ennþá
uggvænlegra héraðsrask: ráð-
izt í firnaframkvæmdir, sem
eyða myndu blómleg byggðar-
lög, að bændurnir deigu og
seinþreyttu hristu af sér slen-
ið, enda ekki við góðu að bú-
ast, sé æ ofan í æ að þarf-
lausu traðkað á rétti valin-
byggða.
En athafnamennirnir ötulu
eru ekki aldeilis af baki dottn-
ir: Laxárdalur skal lagður
undir vatn að verulegu leyti,
Mývatnssveitin góðfræga verð-
ur að una sínum hlunninda-
og kosta-missi um ár og aldir.
Ekki þar fyrir: glapvísir
óhamingjuhrólfar á refilstig-
um ímyndaðrar ráðkænsku
geta svo sem verið mestu
sómamenn, sem fyrir vakir að
frelsa landið — á sína sér-
stöku vísu. En einhver vanki
hlýtur nú samt að þjá þessa
vesalings Stóru-Kláusa: ann-
ars myndu þeir ekki arka fram
sem skaðvaldar aldagamalla
vitazgjafa og heimakærra
byggðarbarna fyrr en kannað-
ar séu að fullu aðrar leiðir,
jafn færar, leiðir, sem sumir
telja að liggi í augum uppi.
Þáttur íslenzks réttarfars í
þessum málum viriðst ærið
tvíræður, enn sem komið er.
Það lætur þeim, sem að stíflu-
gerðinni stóðu, haldast það
Gunnar Gunnarsson.
uppi óátalið; hins vegar hef-
ur hrafli af þeim, sem
sprengdu skaðsemdarbáknið
ólöglega, verið stefnt fyrir það
ódæði, að gera sitt til að bæta
úr broti annarra, og óséð
hvernig það sakamál æxlast.
Hæstiréttur leyfir í orði lög-
bann gegn Laxárstíflunni, en
líði hann fógeta að láta
böggul sinn fylgja því skamm-
rifi, bannar hann það á borði,
þar sem sýnilegt er, að -eigi
bændur að geta framfylgt
þeim réttarúrskurði, dygði
þeim ekki einu sinni að knjá-
krjúpa gullkálfinum, þeir
yrðu beinlínis að ala slíka í
fjósum sínum, búhnykkur að
vísu, en á víst langt í land.
Öruggasta leiðin til að
lækna glundroðann kynni að
vera að skipta landinu í fylki
með sjálfstjórn í frjálsara lagi
varðandi eigin hagsmuni og
héraðsmál. Það er trúa mín,
að hefði það verið komið £
kring, myndu ókindur á borS
við þær, sem þarna eru á ferli,
aldrei hafa skotið upp jafu
ófrýnum kolli.
Vonandi á íslenzkt réttarfar
eftir að hrista af sér slenið,
enda mál til komið, svo sem
augljóst er orðið af því, 3em
þarna hefur gerzt og enn er
að gerast. Vonir þeirra, sem
finnst það varða eigi litlu,
varða lands- og þjóðar-heill,
að girt verði fyrir frekari
átök og illindi norður þar, og
framfylgd laga lýðveldisins
ekki hagað eftir geðþótta og
hentisemi, eru aðallega bundn-
ar við hæstarétt. Þá bæri og
Alþingi að láta málið til sín
taka af meiri alvöru og
ábyrgðarvitund, en fram til
þessa hefur orðið vart.
Annars er það sem þarna
hefur gerzt því miður ekkert
einstakt fyrirbæri: Út um all-
ar veraldar víddir tíðkast það
æ meir, að menn segi sig úr
lögum hvorir við aðra: ömur-
legt tímanna tákn, sem engin
bót verður á ráðin nema með
því einu móti, að af löggjöf-
um og handbendum valdhafa
sé aldrei hallað á lítilmagn-
ann né réttur hans fyrir borð
borinn. Og hið sama gildiir
hvers konar frábrigði um þjóð
erni og hörundslit.’ Enginn
skyldi loka augunum fyrir
því, að jafnvel hér heima hef-
ur á ódæma uppgangstímum
hamingjan snúizt svo í hendi,
að það sem á tímum harðræð-
is og þjáninga í mannaminn-
um var heiðaharmur og hjó
óbætanlegt skarð í litla þjóð,
er á þessu margræða og mis-
vindasama þorradægri islenzks
réttar orðið byggðaböl, sem
— fái það að þróast til frek-
ari vandræða — vel gæti orð-
ið jafn óbætanlegt ef ekki
óbætanlegra.
Lýkur svo þessári þorra-
þulu með þeirri einlægu ósk
að góðir menn og gegnir gangi
fram fyrir skjöldu og lagfæri
læknandi höndum það sem
þarna hefur svo háskalega úr-
skeiðis farið.

Svið Þjóðleikhússins virðist
minna í dag en fyrir 13 árum
- segir Helgi
Tómasson
listdansari
ÞAÐ ER erfitt og krefjandi
starf að vera dansari, en dans
inn gefur líka mikið á móti.
Ég hef mjög mikla ánægju
af því að tjá mig í dansi, fæ
tækifæri til þess að ferðast
víða í sambandi við starfið
og hef takmark að keppa að
og allt þetta vegur margfald
lega upp á móti því erfiði
sem dansinn krefst og vegur
einnig nokkuð upp á móti
hinum lágu launum, sem
dansarar hafa í dag. Þannig
fórust Helga Tómassyni orð
í viðtali við Mbl. í gær.
Helgi Tómasson listdans-
ari er hér í stuttri heimsókn
ásamt konu sinni Marlene og
Chr.istian syni þeirra sem er
fjögurra ára. Helgi starfar
nú hjá New York City Ball
et og dansar þar sem 1. dans
ari og hefur fengið mjög
góða dóma fyrir dans sinn
þar. Helgi, sem er 28 ára gam
all, hefur dansað síðan hann
var átta ára gamall.
— Ég byrjaði hjá Sigríði
Ármann og Sif Þórs og fór
síðan í Listdarasskóla Þjóð-
leikhússins strax og hann tók
til starfa, sagði Helgi. — Ég
man eftir því hvað strákarn
ir höfðu gaman af að stríða
Helgi Tómasson
mér fyrst eftir að ég fór í
dansskóla, því þeim fannst
það ekki tilheyra að strákar
lærðu ballett. Það gerðu
bara stelpur.
Fyrsti kennari Helga við
Þjóðleikhúsið var Erik Bid
sted, en síðar hjálpaði hann
Helga að komast í frekara
nám' í Kaupmannahöfn. 1959
kom hingað bandarískur ball
ettflokkur og fyrir tilstilli Jer
om Robbins stjórnanda flokks
ins var Helga boðið til Banda
ríkjanna þar sem hann fékk
kennslu sér að kostnaðar-
lausu. Hefur Helgi aðal-
lega dvalizt í Bandaríkjunum
síðan og dansað hjá Joffrey
ballettinum, hjá Harkness-
ballettinum og nú síðast hjá
New York City Ballet. í New
York City ballet eru um 80
dansarar og þar af 16 aðal
dansarar og er Helgi einn
þeirra.
Þegar Helgi er spurður
hvernig vinnudagur hans við
New York City ballet sé,
sagði hann:
— Um kl. 11 byrja ég á æf
ingum. Þá er um að ræða æf
ingar til að halda sér við.
Eru þær alveg fyrir utan
starfið hjá ballettinum og því
óviðkomandi, en nauðsynleg
ur þáttur þó. Síðan byrja æf
ingar á hlutverkum og taka
þær 3—4 tíma á dag. Eru
þessar æfingar á ýmsum
tímum eftir hádegið til kl.
6 síðdegis. Loks eru sýningar
á kvöldin, en fjöldi þeirra á
viku er mjög breytilegur.
Geta þær verið frá 3—6 á
viku.
Aðspurður um hvort döns
urunum séu settar ákveðnar
reglur varðandi lífemi seg-
ir Helgi að dansarinn geti
hegðað sér eins og honum
sýndist utan vinnutíma. —
Hins vegar þarf dansari, sem
ekki hugsar vei um heilsuna
og lifir óreglusömu lífi, ekki
að búast við því að komast
langt á framabrautinni. Það
eru margir sem eru reiðu-
búnir til þess að taka við
hlutverkinu ef dansarinn slak
ar eitthvað á. Þess vegna
verðum við að setja okkur
Helgi Tómasson og Elizabeth Carroll
eigin lífsreglur til þess að
fara eftir og þær eru strang
ar.
Hvað viðvéki sýningun-
um í Þjóðleikhúsinu um
næstu helgi sagði Helgi að
það yrði erfiður tími, þvi
prógrammið væri strangt og
sýningar á hverju kvöldi.
Hins vegar sagðist hann
hlakka til þess að dansa á ný
á sviðinu í Þjóðleikhúsinu,
en hann dansaði þar síðast
árið 1958.
— Árið 1958 fannst mér
Framhald á bls. 24.