Morgunblaðið - 24.09.1972, Blaðsíða 12

y, OUVLM
t O 1_/^ JL\_4 U X
skrifar um
^\SrW. MYNDUST
Formaglíma
einfaldleikans
MAGNÚS KJARTANSSON
og
SIGURÐUR ÖRLYGSSON
Norræna húsið.
SÝNINGARSALIRNIR i kjallara
Norræna hússins eru þessa dag-
ana og fram til sumnudags undir-
I'agðir aýningu tveggja kom-
ungra myndlistarmanna. Er hér
um að ræða þá Magnús Kjartans
son og Sigurð Örlygsson, en báð-
ir hafa þeir að baki nám við
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands og Sigurður au!k þess vetr-
arlangt nám við Listaháskólann
í Kaupmannahöfn, en þar er
hann undir handleiðsliu Richards
Mortensen, eins nafntogaðasta
nútímamálara Dana.
Það er ferstour og heiðarlegur
svipur yfir sýningu hinna ungiu
manna, þeir hafa báðir hrifizt af
hreinni geometriu svo sem hún
hefur verið ræktuð i Bandaríkj-
unum og Evrópoi hin siðari ár og
haft víðtæk áhrif á hönnun og
húsaigerðarlist. GMman við ein-
faldleikann, og fá form er mjög
áberandi í verkuim þeirra beggja.
Magnús Kjurtansson, sem nú
sýnir í fyrsta skipti hefur lagt
undir sig all'an fremri salinn, og
virðist hafa tekið ástfóstri við
takmörkiunina rautt og hvítt
annars vegar og svart og hvítt
hins vegar. Magnús tvinnar þess
ar andstæður í lit, einföMum
heildarformum, s©m skera ýmist
Magnús Kjartansson.
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Laust
mál
frá
Afríku
Fyrir þrem árum gaf Stig
Vendelkærs Forlag í Danmörku
út bók, sem nefnist Ny af rikansk
prosa undir ritstjóm Pat Maddy
og Ulla Ryum: smásögur, skáid-
sögukafla og bókmenntaritgerð.
Og raunar einnig lijóð, þó bók-
in sé kennd við iaust mál. Safn
þet.ta er æði sundurleitt einis og
mannlífið i þeirri ál'fu, sem það
er sprottið úr; misgott; ekki aliit
jafn skemmtilegt, en merkiJagt
— fyrir okkar sjónium að
minnsta kosti — vegna uppruna
síns.
Afríka er heimur andstæðna
og öfga. Svo mikil leynd sem
yfir henni hvildi fyrrurn, hefur
hún nú opinberað llítið minni
furður í veruleíkanum. Óvíða
mun gróskan í mannlífinu lit-
skrúðugri, bæði i bókstaflegum
og afstæðum skilningi. Og óviða
befur mannfóiíkið reyuzt vanmátt
ugra andspænis náttúrlegum
jafnt sem menmskum eyðimg-
aröflum: Áður nýlendukúgun og
þrælasala. Nú heimatilbúin
óstjórn í flestum myndum: Kyn-
þáttafordómar, ættbáilkastrið:
hroki valdhafa annars vegar,
niðurlæging múgsins hins vegar.
Afríka er nú að gangast í geign-
um sina sturlungaöld. Engin
iiönd jarðar munu jafn
snauð og vanþróuð eins og sum
þjóðlönd Afríku. Enn verða
margir ungir Afrítoubúar að
sækja menntun sina út fyrir állf-
una, þeir sem á annað borð hafa
efni á þvi. Svarti stúdemtinn er
manngerð, sem setur svip sinn á
margan skólabæ í Evrópu um
þessar mundir. Oft heldur
hann kyrr.u fyrir að námi Loknu,
gerist til að mynda farmiðasali í
strætisvagni fremur en að snúa
heim og kenna þjóð sinni, það
sem hann hefur lært, lækna
hana eða stjórna mállefnum
hennar, og verður þá annað
vandamál í sínu nýja heima-
landi. >vi Evrópubúar eru síð-
ur en svo lausir við kynþáttafor
dóma, hversu mjög sem þeir strit
ast við að sverja af sér þann
ósóma.
Segja má, að ölílu þessu bregði
fyrir I Ny afrikansk prosa.
Þannig held ég, að rit-
sstjórar bókarinnar hafi valið í
hana með það sjónarmið fyrir
augum, að hún gæfi sem breið-
asta mynd af vandamálum fó’.lks-
ins í álfunmi — heima og heim-
an — fremiur en hún yrði sýnis-
hom fjöllbreytilegra tjáning-
arforma. Þetta er að vísu ágizk-
un nún, því mig brestur eins og
fleiri hér þekkinig til að seigja
nokkuð sem heit'.r um bókm'ennt-
ir þessarar álfu.
Nafn bókarinnar er að því
leyti villandi, að hún tekur að-
eins til svörtu eða svart/hvitu
Afrí'ka vekur enn forvitni. Má
kalla með eindæmium, hve rödd
hennar heyrist oft. Siðustu tutt-
ugu árin hefur ávalöt eitthvert
Afríkuland verið í brennidepli
heimsfréttanna, og ofbast hafa
það verið einhverjar ógnarfrétt-
ir, sem þaðan hafa borizt. Fólk
hefiur verið beðið að rétta bág-
stöddum í álfunni hjáilparhönd
með fjárframlögiu'm, er aíðan hef-
ur átt að afhenda fyrir miffli-
göngu hj'áaparstofinana. Það lýs-
eða hlykkjast um myndflötinn í
ýrnsurn tilbrigðum. Hér sníður
hann sér ákaflega þröngan stakk
sem mörguim yrði algjörl'ega of-
viða til siannfærandi áranigurs,
en Magnúsi tekst með bug-
kvæmni sinni og ágætlega tækni
legum bakgrunni að ná fram tals
verðri fjölbreytni, einkum nær
hann sannverðuguim árangri í
mynd nr. 19 „Laokoon", sem er
vafalítið eitt hans bezta verk á
sýningiunni. Mynd nr. 14 „Hlið“,
er einniig mál'uð af sömu tækni-
legu nátovæmninni og skilar sér
mj'ög sannfærandi til áhorfand-
ans. Stundum sníður Magnús
myndflötinn niður til samræmis
formuniuim og tekst honurn það
einna bezt í mynd nr. 5 „Mök“.
Það er mikið af hreinni og kaldri
röikhy.ggju í lita- og formaleik
Magnúsar og hann lleyfir tilfinn-
ingunum sjaldnast að spiia inn í
verkin. — Stoemmtileg og skyn-
ræn stemmning kemiur þó fram
í mynd nr. 10 „Þrettán hiundruð
grömm“. Þá eru myndir nr. 25—
34 af nokkuð öðrum toga og frá
þeim streyma ýmsar tilfinningar
í lit og formi á vit áhorfandans.
Myndir Signrðar örlygssonar
bera einnig svip af kaldri yfir-
vegun og rökhyggju en hann virð
ist lieyfa tiltfinningun'um meiri út-
rás í lit ásamt þvi að hann spilar
á meiri formræna fjölbreytni i
einstaka myndium siínuim. Þetta
kemur einna greinil'egast fram í
mynduim ltkt og nr. 9, „Komposit
ion", þar sem hann færist mikið
í famg með eftirtektarverðum ár-
amgri. Það er þó þyngra yfir ýms
urn myndum hans en félaga
hans, — einhvern veginn virðist
greinilega ýmistegt vera að
brjótast um í honum, sem ná vill
fram, en sem hann hefur ekki
ennþá náð tökum á. Máski nálg-
ast hann þetta einna mest í
mynd nr. 18, „Úr myndabók“4
siem er einna fagmannlegast
máliuð og mest sanníærandi i lit
og heildarformi. Þá eru myndir
nr. 1—4, siem eru nokkurs konar
afstæðismynda-femiuir áhuga-
verðar en naumast nögu magn-
Framliald á bls. 31
Afríku. Norður-Afrika er etoki
með. Bíafra (með þvi nafni) og
Suður-Afrika eiga þama flesta
höfunda, fimm hvort. Fjórir eru
frá Kenya/Oganda, tveir frá
Nígeríu og tveir frá Senegal —
annar þeirra Léopold Sédar
Senghor, eina nafnið í bókinni,
sem kalla má verulega þekkt —
og einn frá hverju eftirtalinna
rikja: Gambiu, Ghana, Rhodesíu
og Sierra Leone.
Ég tel ómaksins vert að vekja
athygli á þessari bók, þar
eð svo lítið hefur verið þýtt hér
og gefið út af afrískum bók-
mennitum, enda hafa þær varia
verið taMar til heimsbó'kmennta
fyrr en nú í seinna tíð. Notokuð
hefur þó verið þýtt af ljóðurn,
t.d. birtust hér í Lesbókinni fyr-
ir fáeinum árum afrísk ljóð
í þýðing Mafcthíasar Johannes-
sens.
ir kannski ástandinu betur en
niotokuð annað, að gotit tovað
þykja, ef „emibættis'menm" og
dularf'UiMir milliliðir hrifsa ekki
til sín meira en þriðjung slkra
fjárframlaga á móti tveim
þriðju, sem á endanum kunna að
berast réttum aðilum.
Afrísika rithöfunda ætti ekki
að skorta vertoe.fini, hvað sem
öðru Mður. En þeir eiga líka við
sín vanþróunarvandamál að
stríða, samanber það, s.em
ritiS'tjórar úmræddrar bó'kar
segja í fonnála, að „flestir höf-
undanna eru í þeirri sérstæðu
og erfiðu aðstöðu, að þeir verða
að notast við tungumál, sem er
ekki þeirra eigið. Þannig verða
þeir að leitast við að tjá á ens'ku
eða frönsku reynslu, sem eðli
sínu samkvæmat skyldi túltoast á
all't annarri tiungu."

Sigurður Örlygsson.

Haukur Ingibergsson:
HUOMPLÖTUR
Karl Einarsson:
E.nvígi aldar’nnar, 45 s,
mcno, SG-hljóíiipiötur.
Það fór þá aMrei svo, að
lýsing á einvígi aldarinnar
kæmist etoki á hljómplötu.
Þetta er að vísu ekki alveg
nákvasm lýsing heldur hefur
„spói" (hver sem það nú er)
gert gamiajnþátt og er uppi-
staðan eftirlking af útvairps-
lýsingu Sigurðar Sigurðsson-
ar. Það er eftirherman Karl
Einarsson, sem fer með radd-
ir þeirra mætu manna, sem
þama tooma við sögu. Og það
er aðdáunarvert hve Karli
Einarssyni tekst vel upp í eft-
irherniium sínum, þetta virð-
ist korna aliveg fyrirhafnar-
laust hjá honum og otft á tíð-
um er varla hægt að heyra
muninn á eftirhermunni og
fyrirmyndinni. Auk þess að
vera sigur fyrir Kari Einars-
son, er þessi plata merkileg.
sem beimiltí um þennan ein-
steeða atburð, sem einvígi ald-
arinnar mun werða í Islands-
sögunni. Að visu hefuir „spói“
samið marga betri gaman-
þaatti en þennan, en þarna
koma þó fyrir nokkrar góðar
setningar.
Lúðrasveit Reykjavíkur:
LP, stereo, SG-hljóniplötur.
Þessi pJata er gefin út í til-
efni af 50 ára afmæli Lúðra-
sveitar Reykjavikur og fer vel
á því að slitos merkisafmælis
sé minnzt með vandaðri hljóm
pJötu. Þama eru að vlsu enig-
in stór tónverk leikin en þeim
mun meira af ístenzkum lög-
uxn, sem gjama eru leikin við
hátíðleg tækifæri. M.a. Ó Guð
vors liarids, Fifilbrekka, ís’.and
ögrum skorið, Ó, blessuð
vertu sumarsól, Öxar við ána,
Ég vil ei'stoa mitt land, Yfir
voru ættarlaindi og Rís þú
uniga íslands merki en a'.ls eru
18 ilög á plötumini að meðtöM-
um tveim l'úðraköllium eftir
stjámandann, Pál P. Pálsson,
en hann hefur greinitega lagi
metnað sínn í að gera þessa
plötu sem bezta og trútega hef
ur Lúðrasveit Reykjavíkur
sjaMan eða aldrei verið jafn
góð og nú.
Ýmsir:
14 sjóinannalög, LP, niono,
SG-hljómplötur.
Þessi plata hefur verið á
markaðinum í nokkum tima
þó ekki hafi farið hátt. En
þessi p'iiata á fufflian rétt á sér,
því þama er um að ræða val-
in lög frá fremsita listafólki
SG-hljómplatna. Þama koma
fram Þarvaldur Haffldórsson,
Efflý Vilhjálms, Ragnar Bjama
S’on, Jón Siguir'ðsson, Ómar
Ragnarsson, Savanna tríóið,
Helena EyjóMsdióttiir, Vilhjálm
ur Vilhjálimsson, Rúnar Gunm
arsson, Guðmundur Jónsson,
Svanhildur, Þrjú á palli, Anna
Vlhjálms og Stefán Jónsson.
Mega allir sjá hvíllkt úrvalslið
þama er. Ekki er áistæða til
að ræða um lögin eða flutn-
ing þeirra þar sem öffl lögin
hafa heyrzt meiira og minn.i
®n þó yfirileitt meira. Þetta
er ágæt yfirlitsplata og stór-
góð partýpl'ata fyrir þá sem
komnir eru af táningaaldrin-