Morgunblaðið - 17.06.1979, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ 1979
7
Á okkar dögum er Bach
meðal ástsælustu tónskálda.
Þegar hann lézt 1750 var
hann snauður og einmana.
Hundrað árum eft-
ir tilurð hennar
virtist Mattheusar-
passían týnd.
Meistarapassían
fannst í gulnuðum
bunka slátrarans
Tónskáldið Felix Mendelssohn-Bartholdy. Það var honum að þakka að Jóhann Sebastían Bach kom
aítur fram í dagsbirtuna. T.h.: Sýnishorn úr nótnabók Mattheusarpassíunnar. sem Bach skrifaði með
eigin hendi.
Fyrir utan mókti borgin
Leipzig í þrúgandi mollu-
hita sumarsíðdegisins, en
innandyra bak við lukta
gluggahlera var skugg-
sýnt og svalt. Það var 28.
júlí, 1750.
Anna Magdalena sá að maður
hennar var sofnaður. Hann lá í
háu hnotuviðarrúmi, önnur hönd
hans hvíldi á ullarábreiðunni og
höfuðið grafið djúpt niður í svæfil-
inn. Hann var fársjúkur. Um
níuleytið að kvöldi varð Jóhann
Sebastian Bach allur úr heimi.
Höfundur „Mattheusarpassíunn-
ar“ og „Hljómfögru slaghörpunn-
ar“ var sextíu og fimm ára að
aldri.
Viku eftir andlát hans horfði
Anna Magdalena Bach í hinzta
sinn út um glugga söngkennara-
íbúðarinnar í Tómasarkirkju og
virti fyrir sér trén í Lurgensteins-
garði. Því næst sneri hún sér við og
skoðaði tóma vistarveruna. Svo til
allt hafði verið flutt, nema
pappírsstafli á gólfinu, nótur eig-
inmanns hennar.
Hún hafði farið þess á leit við
kunningja að þeir geymdu handrit-
anna — en árangurslaust. Að
lokum hafði hún gert boð eftir
skransalanum. Hann gaf henni
einn skilding fyrir pakkann.
„Gamlan pappír er erfitt að selja,"
sagði hann, „einkum ef hann er
allur útkrafsaður."
Tíu árum síðar var að morgni
dags komið að ellihrumri ekkju
látinni í þakherbergi í Leipzig.
Hún hvíldi á hálmdýnu. Eigur
hennar samanstóðu af fáeinum
fatapjötlum og eldhúsáhöldum.
Hún var grafin í fátækrakirkju-
garði á kostnað borgarinnar.
Árið 1829 kom tónskáldið Felix
Mendelssohn-Bartholdy, tvítugur
að aldri, ásamt konu sinni Cecilie
inn í slátrarabúð í Leipzig. Rithöf-
undurinn Pierre La Mure lýsir í
bók sinni „Jenseits des Gliicks"
hvað þar gerðist:
í daufri skímu tólgarkertanna
kom búðin fyrir sjónir eins og
hreysi frá miðöldum. Bak við
afgreiðsluborðið héngu hálfir
nautsskrokkar og lambalæri á
járnkrókum. Á sótsvörtum bita
dingluðu skinka og bjúgu.
Slátrarinn stóð með bera og
loðna handleggi, girtur blóðugri
svuntu og lét móðan mása við
viðskiptavin. „Hvað ertu að drolla
þarna uppi?“ hrópaði hann allt í
einu önugur. Síðan opnaði hann
dyr á bakvegg verzlunarinnar,
stakk höfðinu innfyrir og orgaði á
konu sína ergilega: „Fjandakornið,
farðu nú að koma með pappírinn.
Viðskiptavinirnir bíða.“
Andartaki síðar kom konan í ljós
í dyrunum og slengdi stórum
blaðabunka á búðarborðið. Felix
Mendelssohn-Bartholdy, sem varð
að bíða meðan Cecilie grandskoð-
aði sneið af nautakjöti, horfði á er
slátrarafrúin blés rykið af bunkan-
um. „Ó, það eru þá nótur í þetta
sinn," sagði slátrarafrúin.
Kæruleysislega varð Mendels-
sohn-Bartholdy litið á efsta blaðið
í staflanum. Hjartað tók kipp. Á
gulnuðu nótnablaðinu mátti lesa í
gamaldags skáletri: Passionis
Christi secundum Mattheaum per
J.S. Bach.
Þannig var „þýðingarmesta tón-
listarverk á Vesturlöndum"
(Leonard Bernstein) endurupp-
götvað: Mattheusarpassía Jóhanns
Sebastian Bachs. Mendels-
son-Bartholdy vann einn áhrifa-
mesta tónlistarmann þessa tíma á
sitt band, tónskáldið og Göthevin-
inn Karl-Friedrich Zelter. í janúar
1829 kom hann að máli við hann á
neðstu hæð Söngakademíunnar í
Berlín. Vinur Mendelssohns-Bart-
holdy, Eduar d Devrient, skrifar:
„Við bönkuðum á dyr. Hin hrjúfa
rödd meistarans glumdi fyrir inn-
an. Við komum að rauminum
gamla í þykku tóbaksreykskýi þar
sem hann sat með langa pípu í
munni við fornan flygil með tveim-
ur slagborðum. I hönd hafði hann
svanfjöður þá er hann var vanur
að skrifa með og nótnaörk fyrir
framan sig. Höfuðið, með hvítum
kembdnum hárum, bar hann hátt.
Er hann kom auga á okkur gegnum
einglyrnið hrópaði hann vingjarn-
lega: „Ah, hvað er að sjá. Tvö falleg
ungmenni svo árla.“
Eftir tvær klukkustundir hafði
Felix Mendelssohn-Bartholdy
sannfært meistarann. Zelter sagði:
„Ég skal vera yður innan handar
við æfingarnar."
Hinn elllefta apríl, 1829 —
hundrað árum eftir að hún varð til
— var Mattheusarpassían flutt í
söngakademíunni í Berlín. í hópi
frumsýningargesta voru Friedrich,
Schleiermacher, Georg Wilhelm
Friedrich Hegel, Heinrich Heine
og Johann Gustav Droysen ásamt
allri prússnesku hirðinni.
Emil Devrient reit: „Aldrei hef
ég fundið hátíðlegri helgiblæ ríkja
yfir samkomu, yfir jafnt tónlistar-
mönnum og áheyrendum, sem
þessa kvöldstund ... Það mátti
greina söguleg áhrifin af endur-
lífgarðri lýðhylli hálfgleymds
snillings...“
Friedrich Nietzsche skrifaði
1870: „í þessari viku hef ég hlýtt á
Mattheusarpassíuna þrisvar sinn-
um, í hvert sinn í ólýsanlegri
andakt. Hver sá sem gleymt hefur
kristindómnum getur raunveru-
lega numið hann hér sem fagnað-
arerindi.“
Nú á dögum, hundrað og fimm-
tíu árum eftir þennan endurfund,
er Mattneusarpassían í hópi þeirra
verka sem oftast eru leikin á
Vesturlöndum. Á páskasunnudag
til dæmis ómaði þessi píslarsaga
Krists á meira en fimmtíu stöðum
í Sambandslýðvéldinu. í landinu er
nú að finna þrjátíu og þrjár
upptökur Mattheusarpassíunnar
frá tíu hljómplötufyrirtækjum.
Wclt am Sonntag.
Garöyrkjustöö
— Hveragerði
Garðyrkjustöðin ÁLFAFELL í Hveragerði er til sölu.
Upplýsingar veitir Róbert Pétursson í síma 13343 í
Reykjavík.
Viljið þið
vera með?
Leitað er eftir þáttöku um byggingu fjölbýlishúss í sér flokki
(Apartmenthouse). Hugmyndln er aö samelna kostl elnbýlis- og fjöibýlishúss.
þ.e. aö íbúöirnar veröl sem mest út af fyrlr sig — hannaöar með nútíma
þasgindi í huga. Aö sameign veröl fyrsta flokks og íbúar búi í rólegu, þasgilegu
og vönduöu umhverfi. Viðhald og þrlfnaöur samelgnar verðl í höndum eins
aöila t.d. húsvaröar.
Þeir er hafa raunverulegan áhuga á þessari hugmynd leggl nöfn sín og
símanúmer á afgreiðslu blaöslns fyrlr föstudaginn 22. júní merkt: „þaegindl —
3348". Haft veröur samband vlö aðlla fyrir laugardaginn 30. júní um frekari
ákvaröanlr.
Höfum
fyrirliggjandi
VON ARX rústhamra
G. Þorsteinsson og Johnson h.f.
Ármúla 1. Sími 85533.
40 tonna 1200x800 mm
spóniímingarpressur
til afgreiðslu strax.
Ármúla 1. — Sími 8 55 33.