Morgunblaðið - 25.01.1980, Blaðsíða 1
32 SÍÐUR
20. tbl. 67. árg.
Vsevolod Soíinsky
Sovézki
sendi-
herrann
rekinn
WcllinKton, Nýja Sjálandi 24. jan. AP.
STJÓRN Nýja Sjálands skip-
aði í dag sendiherra Sovétríkj-
anna þar V.N.Sofinsky úr
landi fyrir að greiða fé í sjóði
lítils nýsjálenzks kommún-
istaflokks. sem er mjög fylgi-
spakur Moskvu.
Robert Muldoon forsætisráð-
herra sagði að brottvísunin
stæði ekki í sambandi við
innrásina í Afganistan, eins og
fréttamenn gátu sér til um.
Muldoon sagðist ekki mundu
gefa upp hversu mikla peninga
Sofinsky hefði greitt kommún-
istaflokknum, en á því léki
enginn vafi að starfsemi hans
hefði verið fjármögnuð með
sovézkum fjármunum og hefði
Sofinsky persónulega átt þar
hlut að.
Sofinsky sagði á fundi í
sendiráðinu í þann mund er
hann bjóst til að fara í brautu
að ógerningur væri að sanna
þessar fullyrðingar, sem væru
fleipur eitt og hinn versti
rógur.
Sjómenn
í mál við
stjórnvöld
Ósló, 24. janúar.
Frá fréttaritara MBL.. Jan Erik Laure.
IIÓPUR sjómanna í Tromsfylki hef-
ur ákveðið að stefna norskum
stjórnvöldum og fá úr því skorið
hvaða rétt íbúar við sjávarsíðuna
hafi til nálægra hafsvæða.
Ein af kröfum sjómannanna ér að
allri olíuleit fyrir Norður-Noregi
verði frestað þar til að dómstólar
hafi úrskurðað um rétt þeirra til
sjávarins, en fyrirhugað er að boran-
ir vegna olíuleitar hefjist við strend-
ur Tromsfylkis í maí.
Unnið er að undirbúningi málsókn-
arinnar við sjávarútvegsdeild há-
skólans í Tromsö, og hefur fjöldi
lögfræðinga heitið kröftum sínum
endurgjaldslaust. Reiknað hefur ver-
ið út að tekjutap sjómanna í Troms-
fylki og Finnmörk verði um 30—40
milljónir norskra króna, eða sem
svarar um þremur milljörðum
íslenzkra króna, meðan boranir
vegna olíuleitar fara fram á veiði-
svæðum þeirra.
FÖSTUDAGUR 25. JANÚAR 1980
Prentsmiðja Morgunblaðsins.
Rússar taka viðvaran-
ir Carters stinnt upp
Moskvu. Washington. London,
24. janúar. AP.
SOVÉZK yfirvöld brugðust hart við
þeirri hótun Carters forseta að
Bandaríkjamenn myndu beita her-
valdi, ef nauðsyn bæri til í því skyni
að koma í veg fyrir að utanaðkom-
andi öfl seiídust til yfirráða á
Persaflóa-svæðinu. Sagði TASS-
fréttastofan sovézka. að það væri
ein af villukenningum Carters að
halda fram að Persaflói væri svæði
þar sem Bandaríkjamenn hefðu
mikilvægra einkahagsmuna að
gæta.
í ræðu sinni um ástand og horfur
í málefnum rikisins sagði Carter.
að stóru og hernaðarlega mikil-
vægu svæði stæði mikil hætta af
sovézku hersveitunum í Afganist-
an. Hann sagði að rússneskir her-
menn væru í aðeins 500 kilómetra
fjarlægð frá Ilormuz-sundi. en um
það ætti eftir aö fljóta mikiil hluti
þeirrar olíu sem hinn frjálsi heimur
þyrfti á að halda.
Carter sagði einnig að bandarískir
þegnar yrðu að vera viðbúnir her-
kvaðningu. Hann sagðist vona að
ekki þyrfti að grípa til herskyldu, en
vegna hins alvarlega ástands sem nú
ríkti í alþjóðamálum yrðu menn að
vera viðbúnir slíku, og hefði hann
þegar gert ýmsar ráðstafanir því til
undirbúnings.
Einnig vék Carter að töku banda-
ríska sendiráðsins í Teheran, og
sagði að ef gísiunum yrði gert mein,
myndu íranir sæta þungum refsing-
um. Hann hvatti stjórnvöld í íran til
samstöðu með Bandaríkjunum, þar
sem Iran stafaði miklu meiri hætta
af Sovétmönnum.
Ræðu Carters var víðast hvar vel
tekið, jafnt heima fyrir sem erlendis.
Undirtektir þingmanna voru að yfir-
gnæfandi meirihluta jákvæðar en
Carter forseti flytur ræðu sína í þinginu í gær. I baksýn má sjá
Walter Mondale varaforseta.
Símamynd AP.
þátttakendur í keppninni um for-
setaframboð í kosningunum í haust
tóku dræmt undir.
Carrington lávarður, utanríkis-
ráðherra Breta, sagði, að brezka
stjórnin væri ánægð með ræðu
forsetans og styddi hann heilshugar.
I framhaldi af henni hefði brezka
stjórnin gripið til ýmissa refsiað-
gerða vegna innrásar Sovétmanna í
Afganistan. Meðal annars væri
ákveðið að hætta við viðræður hátt-
settra embættismanna og ráðherra á
ýmsum sviðum, hætt yrði við sam-
vinnu á sviði hermála og fjölgað
útsendingum brezka útvarpsins til
Sovétríkjanna og Afganistans. Þá
verða ekki endurnýjaðir viðskipta-
samningar sem stjórn Verkamanna-
flokksins gerði við Sovétmenn og
rennur út í næsta mánuði, en hann
var Sovétmönnum afar hagstæður.
„Rússum verður að skiljast að við þá
verða ekki höfð nein viðskipti eða
samskipti meðan þeir hegða sér jafn
svívirðilega og þeir hafa gert í
Afganistan,“ sagði Carrington.
Harkalegri ræðu og viðhorfum
Carters var í dag líkt við viðbrögð
Eisenhowers forseta 1957 þegar
hætta var á að Sovétmenn storkuðu
Frökkum og Bretum og hæfu íhlutun
í Egyptalandi. Þá sagði Andrew
Peacock utanríkisráðherra Astralíu
að ræða Carters bæri vott um
mikinn styrk Bandaríkjamanna á
erfiðum tímum heima og heiman.
Einnig sagði Roy Jenkins, leiðtogi
fastaráðs Efnahagsbandalagsins, að
Evrópumenn hefðu að undanförnu
krafizt þess af Bandaríkjunum að
þau sýndu frumkvæði og festu sem
forysturíki Vesturveldanna og mætti
því búast við miklu fylgi við ræðu
Carters, einkum þann hluta er snerti
Persaflóa.
Sakharov andæfir í útlegðinni í Gorky:
Handtakan bendir til
valdabaráttu í Kreml
Moskvu, Ilelsinki, Ilaag,
24. janúar. AP.
ANDREI Sakarov hafði i dag sam-
band við vini og ættingja frá
dvalarstað sínum í hafnarbænum
Gorky við Volgu, en bærinn er í 600
kilómetra fjarlægð frá Moskvu og
lokaður útlendingum, og sagðist
hann vera við góða heilsu. Sakh-
arov bað og vini sina að fordæma
sovézk yfirvöld harðlega fyrir inn-
rásina í Afganistan og hvetja
íþróttamenn og unnendur íþrótta
um heim allan til að fordæma
aðgerðirnar og krefjast þess að
sovézkt herlið yrði kallað frá land-
inu.
Þrátt fyrir tilraunir Sakharovs til
að halda áfram andófsaðgerðum
sögðu vinir hans í Moskvu í dag að
með handtökunni hefði hreyfing
þeirra beðið afhroð. Væri andófs-
mannahreyfingin nú hálfpartinn
sem höfuðlaus her, og hefði hún vart
mátt við handtökunni þar sem hún
hefði orðið illilega fyrir barðinu í
herferð sovézku leyniþjónustunnar
(KGB) gegn andófsmönnum að und-
anförnu.
Eiginkona Sakharovs fékk einnig
að hringja í ættingja í Moskvu, en
þegar hún sagði að í íbúðinni sem
þau hjónin hefðu til afnota byggi
Símamynd — AP.
Ilandtaka Sakharovs tók stjúpdóttur hans, Tanyju Yaknelevich, mjög
þungt. Myndin var tekin á hcimili hennar í Newton í Massachusetts
skömmu eftir handtökuna á þriðjudag og sýnir Tanyu ásamt eiginmanni
hennar, Eftrem, og bróður hans, Alexey Semenov.
einnig einhver kona sem hún þekkti
ekki, var sambandið rofið.
Handtaka Sakharovs var harðlega
fordæmd í finnskum blöðum í dag. í
blöðunum var þess getið að handtak-
an, svo og innrásin í Afganistan,
gætu bent til mikillar innbyrðis ólgu
meðal helztu ráðamanna Sovétríkj-
anna, og styddi brottvikning Kirill-
ins aðstoðarforsætisráðherra þann
grun. Sögðu blöðin að þegar um
innbyrðis valdabaráttu væri að ræða
og óeiningu um leiðtogann í Sov-
étríkjunum, gripu valdahóparnir til
ýmissa aðgerða, einkum á sviði
innan- eða utanríkismála, í þeim
tilgangi að ófrægja hver annan.
Ríki Efnahagsþandalagsins (EBE)
fordæmdu harðlega handtöku Sakh-
arovs í sameiginlegri yfirlýsingu,
sem Walter Maccotta sendiherra
Italíu í Moskvu, afhenti sovézkum
yfirvöldum í dag, og sögðu hana
brjóta í bága við Helsinki-sáttmál-
ann.
Þá kvaddi Van der Klaauw, for-
sætisráðherra Hollands, sovézka
sendiherrann á sinn fund og lýsti
áhyggjum og andúð hollenzkra yfir-
valda á handtöku Sakharovs. Einnig
lýsti sænska vísindaakademían
áhyggjum vegna handtöku Sakh-
arovs, sem hún veitti á sínum tíma
Nóbelsverðlaun í eðlisfræði.