Morgunblaðið - 14.12.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakiö.
„Staðan orðin
glórulaus"
Efasemdir um 15 þúsund króna kröfuna á formaimafundi ASI:
Óraunhæft að stefiia
að aðgerðum í bráð
— en fólk má ekki sitja með hendur f skauti, segir forseti ASÍ
Jón Ingvarsson, fram-
kvæmdastjóri Isbjarnar-
ins, sagði í Morgunblaðinu í
gær, að staðan í rekstri
frystihúss og togara fyrir-
tækisins væri orðin svo glóru-
laus að ekki væri lengur hægt
að halda honum áfram. Frá
og með næsta föstudegi, 16.
desember, missa samtals 230
starfsmenn ísbjarnarins
vinnuna vegna uppsagna. Enn
einu atvinnufyrirtækinu í
undirstöðuatvinnugrein efna-
hagslífsins verður lokað og
enginn veit í raun hvenær það
verður opnað aftur.
Fyrir þá sem ekki hafa
kynnst því af eigin raun hve
gífurlega röskun ákvarðanir
sem þessar hafa í för með sér
er ógjörlegt að setja sig í spor
stjórnenda og starfsfólks ís-
bjarnarins eða annarra stór-
fyrirtækja sem eru í svipaðri
aðstöðu. Uppsagnirnar í ís-
birninum eru því miður ekki
einsdæmi. í höfuðstað Norð-
urlands, Akureyri, ræða
menn nú mikið síðasta stór-
áfallið í atvinnumálum þar,
uppsagnir 60 starfsmanna í
Slippstöðinni. Hvort og
hvernig unnt verður að bæta
úr verkefnaskorti Slippstöðv-
arinnar er óráðið, en augljóst
er að hvaðeina sem gert verð-
ur krefst opinberra fjárútláta
í einni eða annarri mynd.
Ástæðurnar fyrir því hvers
vegna eins er komið og raun
ber vit'ni hafa svo oft verið
raktar að það skal ekki gert
hér og nú. Aðeins minnt á að
orsakanna er ekki einungis að
leita í fortiðinni heldur líka
framtíðinni, því að aflahorfur
á næsta ári setja auðvitað
verulegt strik í reikninginn,
þegar útgerðar- og fisk-
vinnslufyrirtæki kanna hvort
staða er glórulaus eða ekki.
Fiskiþing og Landssamband
íslenskra útvegsmanna hafa
sameinast um tillögur um
stjórnun fiskveiða á árinu
1984 er hafa það í för með sér,
ef samþykktar verða af al-
þingi, að allar veiðar á ís-
landsmiðum verða leyfis-
bundnar og kvótaskipting
verði sett á allar aðalfiskteg-
undir og á öll skip yfir 12
brúttórúmlestir, en sameigin-
legur heildarkvóti á skip 12
rúmlestir og minni. Til
grundvallar við ákvörðun á
skiptingu aflamagns milli
skipa á að leggja hve mikið
hvert skip hefur veitt á síð-
ustu þremur árum.
Með kvótakerfinu er gerð
tilraun til að ná utan um
hluta þess gífurlega vanda
sem útgerð og fiskvinnsla
standa frammi fyrir. En
vandinn er ekki þar með
leystur, síður en svo. Fjár-
hagsdæmið hefur ekki einu
sinni verið kynnt opinberlega
og því síður hefur verið tekið
á því. Vilji menn hafa yfirsýn
yfir svo að ekki sé talað um
stjórn á þróun íslenskra efna-
hags- og atvinnumála verða
þeir að gera sér grein fyrir
niðurstöðunni í útgerðar-
dæminu. Fram hjá þessari
staðreynd verður ekki gengið
nú frekar en endranær. Það
er einmitt vegna þess að þetta
dæmi hefur ekki verið gert
upp að stjórnendur útgerðar-
og fiskvinnslufyrirtækja um
land allt standa í glórulausu
stórviðri þessa dagana.
Úrslitamál
Alþýðubanda-
lagsins
Að venju er störfum al-
þingis hagað með þeim
hætti að öll mál eru afgreidd í
tímahraki vegna jólaleyfis
þingmanna. Nú verður fjár-
lagafrumvarpið hespað af,
tekin afstaða til frumvarps-
ins um nauðsynlegar laga-
breytingar til að koma á
kvótakerfinu í fiskveiðum og
stefnan í húsnæðismálum
ákveðin með nýjum lögum um
það efni. Þannig mætti áfram
telja og er þó ekki minnst á
útgerðardæmið aftur sem að
ofan er getið.
En hvað er það sem stjórn-
arandstaðan telur brýnast að
afgreiða á alþingi fyrir jóla-
leyfi nú á þessum tímum vax-
andi atvinnuleysis og magn-
aðrar óvissu um alla afkomu
þjóðarinnar? Jú, að frum-
kvæði Alþýðubandalagsins er
það sett sem skilyrði fyrir því
að þingmönnum gefist kostur
á að greiða úr brýnum úr-
lausnarefnum, að tillaga um
afvopnunarmál nái fram að
ganga á alþingi fyrir jólaleyf-
ið, hvaða tillaga er óljóst,
enda eru þær fjórar sem nú
liggja fyrir þinginu. Á meðan
Róm brann lék Neró á fiðlu.
Þegar alþingismenn ættu að
einbeita kröftum sínum að
því leysa úr gífurlegum þjóð-
arvanda, vill Alþýðubanda-
lagið að þeir setjist niður og
ræði fjórar tillögur um af-
vopnunarmál.
Á FORMANNAFUNDI Alþýðusam-
bands íslands, sem haldinn var um sl.
helgi, komu fram miklar efasemdir ým-
issa verkalýðsforingja um að krafan um
15 þúsund króna lágmarkslaun fyrir
dagvinnu sé réttmæt gagnvart öllum
launþegum og að hægt verði að koma
henni í framkvæmd. Á fundinum kom
einnig fram, að formenn verkalýðsfé-
laganna telja afar varasamt að félögin
leggi sjálf út í harða kjarabaráttu, þeir
vilja heldur halda í samflotið svokall-
aða. Hugmynd um að félögin reyndu að
ná sjálfstæðum samningum var viðruð
af Ásmundi Stefánssyni, forseta ASÍ, en
fékk ekki hljómgrunn.
„Það er öllum ljóst, að krafan um
15 þúsund króna dagvinnutekju-
tryggingu myndi jafna út nær alla
taxta Alþýðusambandsins," sagði
Guðjón Jónsson, formaður Sambands
málm- og skipasmiða, í samtali við
blm. Morgunblaðsins í gærkvöldi að
afloknum sambandsstjórnarfundi
ASÍ, sem haldinn var á eftir for-
mannafundinum. „Þessi krafa hefur
ekki verið hugsuð til enda en hug-
myndin hefur verið sú, að eftirvinnu-
taxtar fylgdu eftir sem áður samn-
ingsbundnu kaupi, eins og það er í
dag.“
Guðjón tók undir það, að 15 þúsund
króna dagvinnutekjutrygging gæti
falið í sér visst óréttlæti gagnvart
ýmsum hópum. „Ég er ekki viss um
að þetta sé framkvæmanlegt," sagði
hann. „Tekjur myndast á fleiri vegu
en með dagvinnulaununum einum.
Allir erum við sammála um að nauð-
synlegt sé að bæta afkomu þeirra
lægst launuðu og sjálfur tel ég að
réttast sé að þurrka út alla taxta,
sem eru undir 15 þúsund króna mark-
inu.“
Hann sagði það hafa legið í loftinu,
eins og allir vissu, að fólk væri ekki
reiðubúið í aðgerðir á þessum tíma.
„Við höfum viljað láta áhrif efna-
hagsaðgerða ríkisstjórnarinnar koma
í ljós. Nú tel ég að þau hafi komið
fram en ég er ekki þeirrar skoðunar,
að rétt sé að taka ákvörðun um að-
gerðir á þessum tíma, þegar svo
skammt er til jóla. Ég tel rétt að bíða
fram yfir áramót og taka þá ákvörð-
un með tilliti til atvinnuástands og
fleiri þátta."
Ásmundur Stefánsson, forseti Al-
þýðusambandsins, sagði blm. Morg-
unblaðsins, að öllum hefði verið ljóst
frá upphafi að mikil vandkvæði yrðu
við framkvæmd samninga um 15 þús-
und króna lágmarkstekjurnar. „Þó
lögðum við áherslu á, að samið yrði
til skamms tíma með það í huga að
bæta hag hinna lægstlaunuðu en
neyð þeirra er svo yfirgnæfandi og
alvarleg að það þolir enga bið. Við
töldum því, og teljum enn, að sérstök
hækkun lágmarkstekna væri skyn-
samleg lausn, sem stæði á meðan
væri gerður ítarlegri samningur til
lengri tíma. Þessi afstaða var áréttuð
á fundinum. Ef ekki næst bráða-
birgðasamningur þá þarf að skoða
málin í samhengi til lengri tíma — en
það er bráðnauðsynlegt að leysa
vanda lágtekjufólksins," sagði Ás-
mundur.
Forseti ASÍ sagði augljóst, að í
þessum efnum væru ekki til neinar
einfaldar eða gallalausar lausnir.
„Þannig er augljóst, að ef skattkerfið
er notað, sýnir reynslan, að skatt-
gögnin eru óáreiðanleg heimild um
aðstæður manna og eins eru upplýs-
ingarnar allt að tveggja ára gamlar.
Mín skoðun er sú,“ sagði Ásmundur,
„að hvað sem vandkvæðunum líður
verði að leita að leiðum á öllum víg-
stöðvum: Bæði þarf að hækka kaup
hinna lægstlaunuðu og að taka tillit
til þeirra með skattaaðgerðum."
Á undanförnum vikum og mánuð-
um hefur komið fram, að verkalýðs-
foringjar eru almennt þeirrar skoð-
unar, að nú sé ekki vilji í félögunum
út um landið að grípa til aðgerða í
kjarabaráttunni. „Ég get tekið undir
það, að það er ekki raunhæft að
stefna að aðgerðum í bráð,“ sagði
Ás'mundur. „Hvorki desember né
janúar eru heppilegir mánuðir til al-
mennra verkfallsaðgerða. Það sem
ræður mestu þar um er atvinnu-
ástandið, eins og það er í dag. Víða
um land er atvinnuleysi og nánast
um allt landið er mikil óvissa í
atvinnumálum.
Breytingar á lögum um veidar í fiskveiðilandhelginni:
Ekki framkvæmt nem
um eignaskipulagsins
sagði Guðmundur H. Garðarsson við umræðurr
í fyrrakvöld mælti Halldór Ás-
grímsson sjávarútvegsráðherra fyrir
stjórnarfrumvarpi, í neðri deild al-
þingis, til breytinga á lögum um veiðar
í fiskveiðilandhelgi íslands. Vegna
umræðna um frumvarp félagsmála-
ráðherra um Húsnæðismálastofnun
ríkisins, sem stóð fram á kvöld, mælti
sjávarútvegsráðherra ekki með frum-
varpinu fyrr en klukkan 22. Umræðan
stóð til um klukkan hálf eitt, er henni
var frestað, en þá voru margir þing-
menn enn á mælendaskrá.
Halldór Ásgrímsson gerði grein
fyrir aðdraganda þess að frumvarp-
ið væri nú lagt fram. Sagði hann að
nefnd sem fyrrverandi sjávarút-
vegsráðherra hefði skipað á síðasta
ári til að endurskoða lögin um veið-
ar í fiskveiðilandhelginni hefði skil-
að áliti í janúar síðastliðnum. Af
ýmsum ástæðum hefði frumvarp
nefndarinnar ekki verið lagt fram
þá, en nú væri ástand þessara mála
þannig að nauðsynlegt væri að
grípa til meiri aðgerða en áður hefði
verið gert. Gerði sjávarútvegsráð-
herra grein fyrir meginatriðum
frumvarpsins og skýrði einstakar
greinar þess.
Alltaf má deila um hve mikil af-
skipti við eigum að hafa af veiðun-
um, sagði sjávarútvegsráðherra síð-
an efnislega, en ekki verður hjá því
komist að grípa til þessara stjórn-
unaraðgerða vegna þeirra sveiflna
sem óhjákvæmilega eru í sjávarút-
vegi okkar. Ljóst er, að þegar til
lengdar lætur leiðir óheft sókn til
ofveiði og ávallt verður hætta á að
hver og einn hugsi fremur um eigin
hag, að afla sem mest, en líti þá ekki
til þjóðarhags. Þess vegna er
óhjákvæmilegt að auka afskiptin,
því miður, en ekki er séð fyrir end-
ann á því í dag hvernig þau vanda-
mál sem að sjávarútveginum steðja
verða til lykta leidd. Helstu hags-
munasamtök sjávarútvegsins,
stjórn LÍÚ og Fiskiþing, hafa fjall-
að um þessi mál og lagt þessar að-
gerðir til. Ég geri mér ljóst að þess-
ar tillögur eru ekki tilkomnar vegna
þess að þessir aðilar óski þeirra, en
þetta eru þeir aðilar sem þekkja
einna best til vandans og vilja að
áföllunum verði þannig jafnað
niður.
Ekki er á þessari stundu hægt að
fullyrða hversu víðtækt kvótakerfið
verður. Þó eru margir hræddir við
það, það er að öll hvatning hverfi og
það kapp minnki sem einkennt hef-
ur fiskveiðar okkar íslendinga til
þessa. Nauðsynlegt er að þingið
veiti þessar heimildir þannig að
hægt verði að setjast niður með
hagsmunaaðilunum og ákveða fisk-
veiðistefnuna fyrir næsta ár. I
þessu sambandi óska ég eftir sem
bestu samstarfi hér í þinginu og í
landinu öllu. Þetta er viðkvæmt mál
sem varðar hag hvers einasta
byggðarlags í landinu svo og hvers
einasta einstaklings. Hins vegar
geri ég mér grein fyrir því að aldrei
verður gert svo öllum líki, sagði
Halldór Ásgrímsson sjávar-
útvegsráðherra.
Guðmundur Einarsson (Bj.) tók
næstur til máls. Gerði hann aðdrag-
anda frumvarpsins að umræðuefni
og gagnrýndi að sú umræða hefði
eingöngu farið fram utan þings en
frumvarpið væri síðan lagt fyrir al-
þingi í mikilli tímapressu. Efnislega
um frumvarpið, sagði Guðmundur,
að inntaki þess væri hægt að lýsa í
einni setningu: Ráðherra getur gert
það sem honum þóknast innan fisk-
veiðilandhelginnar. Sagði hann að
frumvarpið gæti, ef að lögum yrði,
gerbreytt öllu lífi í landinu og
myndi hafa áhrif á flest það sem
máli skipti í þjóðlífinu. Hugsanlega
væri hér um að ræða afdrifaríkasta
mál sem hingað til hefði komið á
borð þingmanna. Nefndi hann nokk-
ur dæmi sem hann taldi að sam-
þykkt frumvarpsins hefði í för með
sér. Sagðist Guðmundur ekki hafna
kvótafyrirkomulaginu en máli
skipti hvernig þvi væri beitt. Kvóta-
kerfið gæti aukið gæði, nýtingu og
hagræðingu að einhverju marki en
því fylgdi á hinn bóginn gífurleg
eignatilfærsla og olnbogarými til
sérstakra átaka takmarkaðist mjög.
Taldi hann nauðsynlegt að fá meiri
upplýsingar um hvaða reiknireglum
yrði beitt við kvótaskiptingu og
hvaða reglur ættu að gilda um
framsal eða beina sölu kvóta. Þetta
væru slík meginatriði að alþingi
bæri að fjalla um þau og gæti þingið
ekki afsalað sér þeim rétti til ráð-
herra.