Morgunblaðið - 23.05.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1987
Egilsstaðahreppur 40 ára
Egilsstaðir 1960. Þá voru íbúar þar 280, en eru nú 1.323. Morgunbiaðið/Snorri Snorrason
Egilsstaðir nú um stundir.
Morgunblaðið/Bjöm Sveinsson
Einstæð stofnun í sögn
íslenskra sveitarfélaga
Egiisstöðum.
FJORUTÍU ár eru liðin 24. maí
frá því að Egilsstaðahreppur var
formlega stofnaður með lögum
frá Alþingi. Er það einsdæmi á
meðal sveitarfélaga á íslandi að
stjórnvöld hafi forgöngu um
stofnun nýs sveitarfélags og að
byggðinni sé valinn staður af
skipulagsnefnd ríkisins með
þeim ásetningi að þar rísi þétt-
býli. Ekki verður annað sagt en
að staðarvalið á miðju Fljótsdals-
héraði hafi tekist vel því þegar
hreppurinn var stofnaður með
lögum þann 24. maí 1947 voru
ibúar hins nýja sveitarfélags 110
en voru þann 1. desember sl.
1.323.
í lögum um stofnun Egilsstaða-
hrepps var ákveðið að hreppurinn
skyldi ná yfír jarðirnar Egilsstaði,
Kollsstaði og Kollsstaðagerði í
Vallahreppi og jarðimar Eyvindará,
Miðhús og Dalhús ásamt eyðibýlinu
Þuríðarstöðum í Eiðahreppi.
Land undir kauptúnið var tekið
eignamámi úr landi Sveins Jónsson-
ar á Egilsstöðum og greitt af
ríkissjóði samkvæmt mati. Enn
þann dag í dag á ríkið allt það land
sem kauptúnið stendur á en íbúam-
ir greiða lóðarleigu í ríkissjóð.
I lögunum er einnig greint nánar
á um þau verkefni sem ríkissjóður
skuli jnna af hendi við stofnun hins
nýja kauptúns. Samkvæmt því
skyldi ríkissjóður láta gera skipu-
lagsuppdrátt af kauptúninu og sjá
um að komið verði upp nauðsynlegu
gatnakerfí jafnóðum og þörf krefði
á svæðinu. I upphafi var skipulögð
byggð fyrir 24 íbúðarhús. Jafn-
framt skyldi ríkið láta leiða vatn
til kauptúnsins og aðalæðar og um
það ásamt holræsakerfi, reisa raf-
stöð og leggja aðalraflagnir um
þorpið.
Ríkisstjóminni bar líka að sjá til
þess að lögmæt hreppsnefndar-
kosning færi fram í hinum nýja
hreppi. Fyrsti fundur nýkjörinnar
hreppsnefndar var haldinn 8. júlí
1947, en í hana vom kjömir Ari
Jónsson læknir, Bjöm Sveinsson
bóndi, Eyvindará, Pétur Jónsson
bóndi, Egilsstöðum, Stefán Péturs-
son frá Bót og Sveinn Jónsson
bóndi, Egilsstöðum, sem jafnframt
var kjörinn fyrsti oddviti Egils-
staðahrepps. Sveitarstjóri var fyrst
ráðinn 1973, var það Guðmundur
Magnússon og gegndi hann starfmu
til 1985 er Sigurður Símonarson
núverandi sveitarstjóri tók við.
Fyrstu umræður um stofnun
þéttbýliskjama á Héraði munu hafa
farið fram á bændafundum en
bændur töldu það mikið hagsmuna-
mál fyrir sig að á Héraði risi
þéttbýliskjarni með verslun og þjón-
ustu við sveitimar umhverfis, en á
þessum tíma var nánast engin þjón-
usta á Héraði við þá 1.500—2.000
íbúa sem það byggðu. Við stofnun
Kaupfélags Héraðsbúa var fyrir-
hugað að aðalstöðvar þess yrðu á
Héraði en af því varð ekki fyrr en
1961 er aðalstöðvamar fluttust frá
Reyðarfírði. Hinsvegar var útibú
stofnað á Egilsstöðum 1946 og slát-
Nielsenhús. Elsta hús í Egilsstaðakauptúni byggt af Osvald Nielsen Egilsstaðakirlqa
1944.
Byrjunarframkvæmd-
irnar skemmtilegastar
Björn Sveinsson tekinn tali
Egilsstöðum.
BJORN Sveinsson bóndi á Ey-
vindará var í fyrstu hreppsnefnd
Egilsstaðahrepps en Eyvindará
var ein þeirra jarða sem lögð var
undir hinn nýja hrepp með lögun-
um frá 1947 og upplifði hann því
að flytjast á milli hreppa án þess
nokkurn tímann að skipta um
aðsetur.
Bjöm er nú á 84. aldursári og
býr á Egilsstöðum ásamt eiginkonu
sinni, Dagmar Hallgrímsdóttur.
Fréttaritari Morgunblaðsins hitti
Bjöm á heimili þeirra hjóna og
ræddi við hann um undirbúning að
stofnun hreppsins og bemskudaga
þess. Um það segir Bjöm:
„Það má segja að upphafið að
þessu kauptúni hafí verið að Skipu-
lagsnefnd ríkisins kom hér austur
sumarið 1944 til að velja kauptún-
inu stað ásamt sjúkrahúsi. Ymsir
staðir komu til greina beggja megin
fljótsins en þessi varð fyrir valinu
og má segja að neysluvatnsöflunin
hafí ráðið úrslitum um staðarvalið.
Hér fyrir ofan var dý með góðu
vatni og töldu vísir menn að það
mundi duga um 2.000 manna
byggð. Fljótlega kom samt á daginn
að það reyndist ekki rétt og vatns-
öflun fyrir kauptúnið var okkur
erfíð og kostnaðarsöm lengi framan
af. Einkum eftir að sláturhúsið kom
til sögunnar og síðar tjómabúið
skömmu síðar.
Byrjunarframkvæmdirnar voru
skemmtilegastar, segir Björn. Auð-
vitað voru sjónarmiðin mismunandi
og sumir sögðu að hér væri ekki
neitt til neins að byggja á, nema
sundrungin. Það voru vissulega
mörg sjónarmið sem þurfti að taka
tillit til og að sjálfsögðu voru menn
ekkert hrifnir af að missa þjónustu
eða jarðir úr sinni sveit. Það þýddi
tekjutap. Fljótsdælingar vildu t.d.
eftir brunann á Brekku að læknis-
setrið yrði byggt upp að nýju. Sú
gamansaga var t.d. sögð eftir
Gunnari Gunnarssyni rithöfundi,
sem þá bjó á Skriðuklaustri, að það
væri allt of langt fyrir Fljótsdælinga
að vitja læknis í Egilsstaði en ekk-
ert talað um vegalengdina fyrir
úthéraðsmenn að fara upp ( Fljóts-
dal. En svona sögur höfðu menn
nú meira til að skemmta sér við.
Því þegar þetta var, var búið að
ákveða að sameina læknishéruðin
og binda í lögum að læknissetur
og sjúkrahús skyldu rísa á miðju
Fljótsdalshéraði nálægt Lagar-
fljótsbrúnni. Vilmundur Jónsson
þáverandi landlæknir vildi að hér
yrði einn aðallæknir og einn aðstoð-
arlæknir. Og hér var þessu valinn
staður og Bjöm er þess fullviss að
enginn sér eftir því nú.
Mikil vinna fór líka í það hjá
okkur í fyrstu hreppsnefndinni að
ganga frá uppgjöri á þeim bótum
sem Vallahreppi bar vegna þess
lands sem af þeim var tekið. Upp-
gjörið við Vallahrepp var flóknara
en við Eiðahrepp enda þegar byijað
að byggjast í landi Egilsstaða sem
áður tilheyrði Völlum. Inn í þetta
blandaðist fátækraframfærsla og
fleira. En allt leystist þetta farsæl-
lega að lokum.