Morgunblaðið - 17.12.1987, Blaðsíða 2
2 C
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1987
Sendibréf frá
skáldum
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Bréf skáidanna til Guðmundar
Finnbog’asonar. Finnbogi Guð-
mundsson bjó til prentunar.
Bókaútgáfan Öm og Orlygur hf.
Reykjavík. 1987. 269 bls.
Dr. Guðmundur Finnbogason
(1873—1944), prófessor og síðar
landsbókavörður, var einn af kunn-
ustu og smekkvísustu bókmennta-
mönnum þjóðarinnar á einni tíð.
Hann var mikiivirkur rithöfundur
um skólamál, sálarfræði og heim-
spekileg efni, Skrifaði fjölda rit-
gerða og flutti erindi um
fagurbókmenntir og sér í lagi skrif-
aði hann geysimikinn fjölda rit-
dóma. Hann var ritstjóri þekktasta
og virtasta bókmenntatímarits ís-
lands, Skímis, í ein 22 ár
(1905-07, 1913-20 og
1933—1943). Dr. Guðmundur var
því kunnugur flestum ef ekki ölluní
skáldum sinnar samtíðar og náinn
vinur sumra þeirra. Milli Guðmund-
ar og skáldanna fóru mörg bréf —
því að þetta var á þeim árum þegar
menn skrifuðust á — einkum meðan
hann ritstýrði Skími. Tilefnið var
oft kvæði eða grein sem menn vildu
koma á framfæri, beiðni um álit á
einhverju nýju bókmenntaverki,
aðstoð við útgáfu eða prófarkalest-
ur — en þar við bættust margvísleg
skoðanaskipti bókmenntalegs og
heimspekilegs eðlis og margt annað
öllu persónulegra.
Guðmundur mun hafa varðveitt
flest eða öll bréf sem honum bár-
ust. Nú hefur sonur Guðmundar,
dr. Finnbogi landsbókavörður, tekið
sér fyrir hendur að velja úr þessu
mikla bréfasafni til útgáfu. Hann
hefur valið bréf frá 22 skáldum og
birtast þau hér í þessari bók. Þau
skáld sem um ræðir eru: Matthías
Jochumsson, Einar Hjörleifsson,
Guðmundur Friðjónsson, Einar
Benediktsson, Benedikt Gröndal,
Gunnar Gunnarsson, Hannes Haf-
stein, Guðmundur Magnússon (Jón
Trausti), Indriði Einarsson, Sigurð-
ur Sigurðsson (í Amarholti), Ólöf
Sigurðardóttir (frá Hlöðum), Steph-
an G. Stephansson, Káinn, Gutt-
ormur J. Guttormsson, Jóhann M.
Bjamason, Kristmann Guðmunds-
son, Magnús Ásgeirsson, Stefán
Vagnsson, Hulda, Guðfinna Jóns-
dóttir (frá _ Hömrum), Magnús
Stefánsson (Om Amarson) og Kol-
beinn Högnason.
Mjög er bréfafjöldi skáldanna
misjafn. Mér telst til að nálega
helmingur bréfanna sé frá tveimur
mönnum einungis, þ.e. Matthíasi,
Jochumssyni og Guðmundi Frið-
jónssyni, um fímmtíu bréf frá
hvoram. Frá öðram skáldum era
bréfin mun færri, eða frá 19 og
niður í eitt_ Sum bréfín era geysi-
löng og oft mjög persónuleg, en í
öðram tilvikum er aðeins um stutt-
ar orðsendingar að ræða, eins og
frá Hannesi Hafstein og Benedikt
Gröndal.
Finnbogi hefur samið inngang
að bréfum hvers skálds. Er þar
gerð grein fyrir samskiptum skálds-
ins og Guðmundar og er birtur
kafli úr ræðu eða erindi sem Guð-
mundur hefur flutt um skáldið af
einhverju tileftii eða birtur er rit-
dómur sem hefur þá orðið tilefni
bréfaskriftanna. Era þessir inn-
gangar, svo og formáli ritsins, mjög
gagnlegir og mæta vel gerðir. Þá
hefur Finnbogi samið skýringar við
bréfin, þegar þess þurfti með.
Ekki ætla ég mér hér að fara
að gera neina grein fyrir efni þess-
ara bréfa eða leggja mat á efni
þeirra. Þau era að sjáifsögðu rituð
við hinar margvíslegustu aðstæður
og af margs konar tiiefni. En að
*
Arbók
knattspymimnar
Guðmundur Finnbogason
sjálfsögðu lýsa þau jrfírleitt höfund-
um sínum vel, einkum ef mörg bréf
eru frá sama manni. Matthías og
Guðm. á Sandi standa t.a.m. nokk-
uð ljóst fyrir hugarsjónum manna
eftir lesturinn.
Að öllu samanlögðu þykir mér
þessi bók skemmtileg aflestrar og
ég held að hún hljóti að vera nokk-
urt innlegg í íslenska bókmennta-
sögu þess timabils sem hér um
ræðir. Vel er frá útgáfunni gengið
í alla staði og verður ekki að því
verki fundið.
Steinar J. Lúðvíksson
íslensk knattspyrna 1987
Höfundur: Víðir Sigurðsson
Útgefandi: Skjaldborg
160 bls.
Árbók Víðis Sigurðssonar um
íslenska knattspymu er nú komin
út í sjöunda sinn. Bækumar hafa
fyrir löngu skipað sér sess meðal
knattspymuáhugafólks sem vönduð
og ábyggileg heimild um íslenska
knattsp\rmu. Árbókin 1987 er engin
undantekning frá þessu. Hún hefur
að geyma flest það sem markvert
gerðist í þessari vinsælu íþrótta-
grein hérlendis á því herrans ári og
vafalaust munu flestir þeirra sem
komu við sögu á einn eða annan
hátt fletta þessari bók oftsinnis —
kannski þeim mun oftar sem árin
líða en það er eðli góðra bóka af
þessari gerð að vaxa að gildi með
áranum.
Víðir Sigurðsson hefur lagt mikla
alúð við samningu bókarinnar. Það
hlýtur að vera meira en lítil þolin-
mæðisvinna að tína til úrslit úr öllum
Státíim var Sturla
Békmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Aðalheiður Karlsdóttir frá
Garði: Sturla frá StekJgarflöt-
um
Útg. Skjaldborg 1987
Sturla er ungur og myndarleg-
ur bóndasonur. Hann er líka
viðkvæmur og listfengur. Hann
hefur unun af því frá bamsaldri
að draga upp dásamlega fallegar
myndir og hann er svo viðkvæm-
ur, að hann klökknar stöðugt út
af minnstu smáatriðum.
Það er þó ekki að undra þótt
hann klökkni, þegar faðir hans
drukknar og hann sér lista-
mannsdraumana verða að engu.
Það er viðbúið að hann verði nú
að hjálpa móður sinni, Matthildi
ekkju að sjá fyrir heimilinu. Þá
er betra en ekki að eiga Ögmund
útgerðarmann að. Hann ræður
hann í skipsrúm og á leiðinni út
í þorpið villist Sturla og lendir
þó fyrir mikið lán á góðum bæ,
þar sem heimasætan Sólrún heill-
ar hann upp úr skónum. En hann
klökknar þó meira en lítið þegar
hann heyrir, óvart að vísu, að hún
kallar hann - Sturlu sjálfan frá
Stekkjarflötum, umrenning.
Þessu er erfítt að kyngja fyrir
jafn viðkvæman mann og Sturlu.
Og Sturla stendur sig eins og
sönn hetja á sjónum og Matthild-
ur ekkja og yngri systkinin
ákveða að flytja í þorpið og það
líður að því að heilladísin brosi
við Sturlu á ný; hann heldur sem
sagt til Danmerkur með velgjörð-
armanni sínum að fást við að
mála. Um hæfíleika hans er ekki
að tvíla, en þó sækir hann nokkra
tíma, svona til vonar og vara, hjá
þekktasta listmálara Danmerkur.
Sturla selur myndimar grimmt
og efnir til sýninga hér og hvar.
Lánið leikur við hann, en samt,
það er einhver leiði í honum.
Skyldi það vera Sólrún, sem rask-
ar sálarró hans. Ekki laust við
það. Sólrún er nú meiri stúlkan.
Fyrst er hún að vafstra með syni
Ögmundar útgerðarmanns og svo
er hún allt í einu gift Albert. Það
er fátt sem bendir til að ástar-
dæmið gangi upp.
Ögmundur og Matthildur
ekkja ganga í hjónaband og eru
væntanlega allar áhyggjur henn-
ar úr sögunni. Sturla fréttir af
íslenzkri konu á sjúkrahúsi í
Danmörku og fer að heimsækja
hana til að hughreysta hana. Og
hver skyldi þá íslenzka stúlkan
vera, sem þama berst við voða-
legan sjúkdóm. Nú væri ráð að
geta þrisvar.
Aðalheiður Karlsdóttir hefur
ijmdi af að skrifa. Hún er fjálg í
orðum og ekki dytti mér í hug
að segja, að sögur hennar séu f
takt við tímann. Enda virðist hún
ekki vera að sperra sig við það.
Skrifar eins og. henni hugnast
bezt. Það er í sjálfu sér heiðar-
legt.
þeim fjölda leikja sem fram fara
hérlendis ár hvert, skrá niður leik-
menn í hveijum leik og færa síðan
upplýsingamar saman í töflur. Þótt
skýrslur eigi að skrifa um alla leiki
er vafalaust misbrestur á áreiðan-
leika þeirra, frágangi og skilum.
Kemur raunar fram hjá Víði að
stundum hafí skort á upplýsingar.
En það era einmitt nostursleg vinnu-
brögð, vandvirkni og góður próf-
arkalestur sem ljá bókinni hvað
mest gildi — hlutlaus frásögn hvort
heldur er af leikjum eða leikmönnum
gerir bókina trúverðuga og skapar
lesandanum traust á höfundinum.
Það eykur líka gildi bókarinnar að
Víðir einskorðar sig ekki við keppni
þeirra bestu — við 1. deildina heldur
rekur úrslit og liðskipan í öllum
deildum auk þess sem yngri flokk-
unum era gerð ágæt skil bæði í
máli og myndum. I formála bókar-
innar víkur Víðir að atriði í keppni
yngri flokkanna sem vert er að gefa
gaurn, en þar segir hann m.a.:
„Síðan era það yngri flokkamir,
grasrótin, sem allt byggist á.
Keppnin sjálf og áherslan sem lögð
er á að ná árangri er komin út í
öfgar hér á landi. Frammistaða er
mæld í meistaratitlum strax í 6.
flokki — sjálfri kennslunni er fómað
á altari gull- og silfurpeninga. Mik-
ill fjöldi ungmenna er hrakinn frá
knattspymunni á þeim forsendum
að einungis ellefu geti skipað liðið
og fyrir aðra era engin verkefni.
Keppni b-liða er tilviljunarkennd og
ómarkviss."
Flestir sem eitthvað koma nálægt
knattspymu og raunar öðram
íþróttum unglinga geta tekið undir
þessi orð. Það vill gleymast að
íþróttir eru ekki aðeins keppni held-
ur einnig og ekki síður hafa þær
áhrif á uppeldi og þroska fyjölda
ungmenna og slíkt á hlutverk þeirra
ekki síst að vera. Oft heyrist um
það talað að gera þurfi eitt eða
annað til þess að beina íþróttum
unglinga meira inn á þessa braut,
en það er rétt sem fram kemur hjá
Víði að þegar á hólminn kemur —
félagametnaðurinn fer að segja til
sín — þá sannast hið fomkveðna,
„að ekki er viljinn einhlítur".
Uppsetning árbókarinnar 1987
URÐARBUINN
Blómin í heimmum
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Önnubók. Fynn tók saman
Papas teiknaði
Sverrir PáU Erlendsson þýddi
Fyrir fímm áram sendi ísafold
frá sér fyrri Önnubókina „kæri
herra Guð, þetta er hún Anna.“
Þar sagði frá því, þegar þau hitt-
ast Fynn og Anna, á dimmu kvöldi
fyrir fimmtíu árum í fátækrahverf-
um Lundúna. Hann var þá nítján
ára unglingur og hún fjögurra ára.
Mörgum áratugum seinna færði
Fynn minningar sínar og Önnu í
letur. Hann studdist við bréf sem
hún skrifaði og ótal minnismiða,
sem hún var einlægt að pára á.
Önnu var hugleiknast alls að
velta fyrir sér herra Guði. Til hans
bar hún innilega elsku, og djúpa.
Hún er með ákefð bamsins að
reyna að mynda sér skoðun á
hvemig hann lítur út „Herra Guð
er eins og blýantur en ekki eins
og blýantur sem er hægt að sjá,
heldur eins og blýantur sem er
ekki hægt að sjá. Utlitið á honum
sést ekki en það er samt hægt að
teikna með honum hvaða utlit sem
er og þetta er eins og herra Guð.“
En hún veltir fyrir sér fleira en
herra Guði, þótt hann sé jafnan
nálægur. Hún gerir sér hugmyndir
um móður sína, sem hún virðist
aldrei hafa þekkt. Og þó ekkert
frekar um móður sína, heldur móð-
urina. Sem sjíka.
Heilabrot Önnu í búningi Fynn
era þó hugsanir lftiUar stúlku.
Stúlku sem hafði áhuga á öllu í
kringum sig, fordómalaus og for-
vitin, bamsleg og einlæg.
Mér fannst óneitanlega meiri
kraftur í fyrri Önnu bókinni. Það
er ekki laust við, að sú seinni sé
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur: Jón Gísli Högnason.
Kápumynd og teikningar: Hans
T. Christíansen. Prentverk:
Prentverk Odds Bjömssonar hf.
Útgefandi: Bókaforlag Odds
Bjömssonar.
Efni bókarinn er ákaflega hug-
ljúft fyrir sveitastrák eins og mig.
Refum í urð og slægð þeirra er lýst
af mikilli innlifun. Ein einn yrðling-
anna þetta vorið er öðravísi litur
en systkini hans, auk þess pervisinn
vesalingur sem verður bæði undir
í leik og áti, já, svo útundan, að
foreldramir hirða ekki um að bjarga
honum er þeir skynja hættu og
flytja til nýs felustaðar. En það er
vor, og ung telpa, Kristín, döttir
Ásdísar og Harðar, fer í Ástaðadali
með kvíaær og hefír hvolpinn
Kátínu sér við hlið. Stína fínnur
yrðlinginn og í sál hennar hefst
barátta um að segja til hans og
löngunar að reynast vesalingnum
vinur. Víst verður þessi viðureign
Teikning af Ónnu
samtíningsleg og orðin til vegna
þess að Fynn getur ekki losnað við
Ónnu-minninguna úr huga sér. •
Þýðing Sverris Páls Erlendsson-
ar er fágætlega vel gerð.