Morgunblaðið - 31.12.1987, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. DESEMBER 1987
Stj órnmálamenn svara áramótaspurningunum
Morgnnblaðið hefur snúið sér til forystumanna Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Borgaraflokks, Framsóknarflokks og Sam-
taka um kvennalista og lagt fyrir þá nokkrar áramótaspurningar. Þær birtast hér ásamt með svörum forystiiinannanna.
1.
Hvert telur þú brýnasta
verkefniö viÖ stjórn efna-
hagsmála á þessum
áramótum?
íW
2.
Spáir þú rikisstjórninni
langlifi? Finnst þér, aÖ þeir
þrir flokkar, sem aÖ henni
standa, hafi stillt saman
strengi sina?
3.
Hcestiréttur hefur veriö gagn-
rýndur fyrir aö draga of taum
rikisins og hins opinbera i
dómum sinum. Hver er þin
skoöun á þessari gagnrýni?
4.
Rikisendurskoðun hefur gert úttekt
á kostnaÖi viÖ smíöi flugstöövar
Leifs Eirikssonar. Finnst þér aÖ gera
cetti slika opinbera úttekt aÖ reglu
um framkvœmdir á vegum hins op-
inbera?
5.
Finnst þér sú skoöun eiga viö rök aÖ styöj-
ast, aÖ meö nýgeröum samningi um upprcet-
ingu meðaldrcegra og skammdrcegra eldflauga
aukist hcettan á klofningi milli Evrópu og
Bandarikjanna i öryggismálum og á því aö
varnarstaöa Vestur-Evrópu veikist?
STEINGRÍMUR HERMANNSSON, UTANRÍK3SRÁÐ-
HERRA, FORMABUR FRAMSÓKNARFLOKKSINS:
Fátt mikilvægara en stöðug-
leiki í stjórnmálum
i
Ég tel mikilvægast að ná stjórn á
peningamarkaðnum í heild og lækka
þannig vexti og annan fjármagns-
kostnað.
Á undanfömum árum og sérstak-
lega á síðustu mánuðum hafa
sprottið upp alls konar fjármagns-
viðskipti, sem em utan þess íjár-
magnsmarkaðar sem er undir
eftirliti og einhverri stjóm Seðla-
bankans. Um marga þætti þessarar
starfsemi gilda engin lög eða- regl-
ur. Ósamræmi er því mikið og afar
hættulegt. Á meðan viðskiptabank-
amir em í skrúfstykki fjármagns-
bindingar og kröfu um lausafjár-
stöðu, greiða hundmð milljóna í
refsivexti og sektir, leikur sá mark-
aður, sem er utan bankakerfisins,
lausum hala. Þetta ástand getur
ekki svo verið lengur. Það mun leiða
til vaxandi vandræða í efnahags-
málum, ef hóflegu aðhaldi verður
ekki viðkomið á fjármagnsmarkað-
inum öllum.
2
Þótt flokkamir þrír hafi náð sam-
an um ítarlega stefnuyfirlýsingu fer
því þó nokkuð íjarri að þeir hafí
stillt saman sína strengi. Svo er til
dæmis ekki, að því er virðist, á
sviði peningamála.
Ég tel hins vegar, að þjóðinni sé
fátt mikilvægara, en stöðugleiki í
stjómmálum. Því ber að vinna
markvisst að langlífi þessarar ríkis-
stjórnar. Til þess þurfa flokkarnir
að vinna vel saman. Það mun kreíj-
ast mikillar vinnu. Það er einlæg
von mín að svo verði.
3
Ég skil vel, að ýmsum þyki
Hæstiréttur snúast æði oft á sveif
með ríkisvaldinu. Ég hef ekkert á
móti því, að slíkt sé skoðað og gagn-
rýnt, ef ástæða þykir til. Hins vegar
tel ég mikilvægt að Hæstiréttur fái
starfað sem mest í friði og án utan-
aðkomandi þrýstings, bæði frá
ríkisvaldi og einstökum lögmönn-
um. Því treysti ég mér ekki til að
Steingrímur Hermannsson
taka undir þá gagnrýni, sem fram
hefur komið, án þess að kynna mér
málin langtum betur en ég hef haft
tök á.
4
Það er og á að vera verkefni ríkis-
endurskoðunar að athuga vandlega
fjármál allra opinberra fram-
kvæmda. Því svara ég spurningunni
játandi. Nú hefur ríkisendurskoðun
jafnframt verið flutt undir Alþingi,
og hún er því orðin óháðari fram-
kvæmdavaldinu og á því að geta
ijallað um opinberar framkvæmdir
og aðra ráðstöfun Qármagns án
nokkurs óeðlilegs þrýstings.
5
Svar mitt er nei. Meðaldrægum
eldflaugum var fyrst og fremst
beint að Evrópu og skapaði í þeim
löndum verulega hættu, ef til átaka
kemur. Að mínu mati eiga engar
þjóðir meira undir fækkun kjarn-
orkuvopna en Vestur-Evrópuþjóð-
imar. Hitt er svo jafnframt
mikilvægt að samkomulag náist um
jafnvægi í hefðbundnum herafla.
Ef það er tryggt virðist mér sú
þróun sem sýnist framundan í
fækkun kjamorkuvopna jákvæð
fyrir Vestur-Evrópulöndin.
Ef þannig er haldið á málum og
jafnvægi tryggt sýnist mér ekki
hætta á því að samstaða Vestur-
Evrópu og-Bandaríkjanna raskist.
JON BALDVIN HANNIBALSSON, FJARMALARAÐ-
HERRA, FORMAÐUR ALÞÝÐUFLOKKSINS:
Almennir kjarasamning-
ar brýnasta verkefnið
í bráð er brýnasta verk á sviði
efnahagsmála tvímælalaust að niður-
staða fáist tafarlítið um nýja kjara-
samninga á almennum vinnumarkaði.
Sú óvissa sem nú ríkir í efnahagsmál-
um stafar öðru fremur af því að ekki
hefur tekist að ganga frá nýjum
samningum. Þessir samningar hljóta
einkum að markast af þrennu: í
fyrsta lagi liggur það fyrir að raun-
hækkun tekna er meiri á þessu ári
en dæmi eru um og hlutur launa-
tekna í þjóðartekjum er nú meiri en
nokkru sinni. í öðru lagi er það við-
urkennt, að sumir hópar launafólks
hafa borið skarðan hlut frá borði.
Loks er nú fyrirsjáanlegt, að ytri
skilyrði þjóðarbúsins verða með þeim
hætti á árinu 1988, að ekki er að
vænta aukins afrakstrar í þjóðarbú-
skapnum. Á sama hátt er ekki unnt
að reikna með vaxandi kaupmætti
launatekna.
Langvarandi óvissa á sviði kjara-
mála grefur undan afkomu heimila
og atvinnuvega. Þessi óvissa á ríkan
þátt í geypiháum vöxtum á fjár-
magnsmarkaði, svo dæmi s4-tekið.
Óvissan er því landsmönnum öllum
æði dýrkeypt.
Niðurstaða samninga getur nú sem
fyrr orðið afdrifarík bæði fyrir fólk
og fyrirtæki. Ætla verður að hún
ráðist af dómgreind en ekki draum-
órum, af raunverulegum hagsmun-
um en ekki sókn í stundarávinning.
Breytt vinnubrögð verkalýðshreyf-
ingar og atvinnurekenda á síðustu
árum hafa skilað miklum árangri.
Þennan árangur verður að treysta,
honum má ekki kasta fyrir róða.
í tæplega tvö ár hafa landsmenn
búið við svokallaða fastgengisstefnu.
Þessi stefna var tekin upp í kjölfar
kjarasamninganna í febrúar í fyrra,
þegar menn brutust út úr þeim víta-
hring verðbólgu og gengislækkana
sem hafði haldið þjóðinni í heljar-
greipum um langt árabil. Það rofaði
til í þjóðlífinu, það var sem nokkru
fargi væri létt af.
Miklar hræringar á erlendum
gjaldeyrismörkuðum hafa leitt til þess
að Bandaríkjadollar stendur nú lægra
gagnvart íslenskri krónu en fyrir fjór-
um árum. Evrópumyntir ýmsar og
japanskt jen hafa hækkað að sama
skapi. Þessi þróun hefur valdið erfið-
leikum í framkvæmd fastgengisstefn-
unnar. Hitt skiptir þó ekki minna
máli, að kostnaðarþróun innanlands
hefur ekki verið í neinu samræmi við
breytingar á framleiðslu- og launa-
kostnaði í helstu viðskiptalöndum
okkar. Til lengri tíma litið getum við
ekki vænst þess að viðhalda föstu
gengi ef verulegt misræmi er í verð-
lagsþróun hér og erlendis.
En það er líka önnur hlið á gengis-
stefnunni. Gengið er ekki og má ekki
verða afgangsstærð sem menn laga
jafnharðan að síbreytilegum aðstæð-
um innanlands. Fast gengi á að
marka efnahagslífinu ákveðinn
ramma. Gengið á að vera umgjörð
sem heimili og fyrirtæki laga sig að.
Markmið fastgengisstefnunnar á að
vera að skapa aðhald, atvinnulífið og
allur almenningur verður að geta
treyst gengisstefnunni.
Á síðustu mánuðum hafa þær
raddir gerst stöðugt háværari sem
kalla á gengisfellingu, segja gengið
fallið eða að gengið muni falla í
næstu viku eða næsta mánuði. Á
sama tíma og þessar raddir heyrast
vantar þúsundir og aftur þúsundir
manna til vinnu víðs vegar um land.
Er þetta til marks um atvinnulíf á
heljarþröm? Nei. Er líklegt að breyt-
ing á gengisskráningu nú gagnist til
frambúðar þeim fyrirtækjum, einkum
á sviði frystingar, sem eiga undir
högg að sækja vegna breytinga á
gengisskráningu dollars? Nei og aftur
nei.
Tal manna um gengisfellingu nú í
aðdraganda kjarasamninga er berg-
mál þeirra tíma þegar gengið var til
þess að fella það. Vissulega getur
komið til þess að einhver leiðrétting
á gengisskráningu krónunnar verði
óhjákvæmileg. Sá tími er ekki kom-
inn.
Þegar litið er lítið eitt lengra fram
á veginn er hvað mikilvægast að ljúka
þeirri endurskoðun á tekjuöflunar-
kerfi ríkisins sem ríkisstjómin einsetti
sér og nú er langt á veg komin.
Virðisaukaskattur, endurskoðun á
Jón Baldvin Hannibalsson
skattlagningu fyrirtækja og sam-
ræming á skattlagningu eignatekna
þarf að ljúka og koma til fram-
kvæmda frá ársbyijun 1989. Þessar
og aðrar mikilsverðar umbætur á
tekjuöflunarkerfinu, sem verið hafa
til umfjöllunar á Alþingi nú á aðvent-
unni, treysta ekki aðeins afkomu
ríkissjóðs, heldur munu þær til lengri
tíma vera efnahagsstarfseminni mik-
ilvægur rammi, stuðla að tryggari
skattskilum, réttlátara skattakerfi og
bættri samkeppnisstöðu innlendra
fyrirtækja.
Efnalega hafa landsmenn um skeið
búið við afbragðs árferði. Öll skilyrði
til Iands og sjávar og í viðskiptum
okkar við önnur lönd hafa til skamms
tíma verið okkur einkar hagstæð.
Vandamálin sem við höfum átt við
að glíma hafa ekki verið vandamál
harðæris eða hallæris, en þau hafa
sum reynst okkur ofviða úrlausnar.
Að loknu einstöku góðæri þurfum við
nú að sýna að við kunnum fótum
okkar forráð í venjulegu árferði.
2
Þeir sem lífsins njóta segja gjaman
að til þess sé lífíð að því sé lifað.
Þetta á ekki við um ríkisstjómir.
Ríkisstjóm sem ekki hefur verk að
vinna á sér ekki langra lífdaga auðið
og hún á ekki að lifa.
Öllum er kunnur aðdragandi þess
að núverandi ríkisstjóm var sett á
laggimar. Stefnur þeirra stjómmála-
flokka sem að henni standa eru
ólíkar. Hún var óskastjóm fárra en
jafnframt eini kosturinn til þess að
koma á starfhæfri ríkisstjóm. Það
er vitað mál, að fyrstu mánuðir
stjórnarsamstarfsins hafa á stundum
verið nokkuð erfiðir. Ekkert er eðli-
legra þegar á allt er litið.
Ríkisstjórnin hefur verið að fást
við mál sem eðli síns vegua em erf-
ið, flókin og umdeild. Aðstæður í
efnahagsmálum við myndun ríkis-
stjómarinnar vom með þeim hætti
að á þeim varð að taka. Vandamálin
sem við var að glíma reyndust mun
meiri en séð varð á miðju ári. Ríkis-
stjómin hefur borið gæfu til þess að
.taka á þessum vandamálum í stað
þess að láta skeika að sköpuðu. Því
markmiði sem ríkisstjórnin hafði sett
sér að ná hallalausum ríkisbúskap á
þremur ámm var snúið í það að ná
jöfnuði í ríkisfjármálum þegar á
næsta ári, þegar ljóst var hvert
stefndi. Ríkisstjómin náði saman um
víðtækustu og flóknustu uppstokkun
á tekjuöflunarkerfinu sem fram hefur
farið um áratuga skeið. Ríkisstjómin
náði í höfuðdráttum samstöðu um
fiskveiðistefnuna sem verið hefur
gríðarlegt hitamál, enda hagsmunir
ákaflega misjafnir. Þannig mætti
áfram telja. Þrátt fyrir stormasama
sambúð á köflum hefur tekist að ná
samstöðu um mikilvæg stórmál. Það