Morgunblaðið - 12.11.1988, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1988
35
Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra:
Einhliða fordæming’ er ekki
leiðin til sátta og friðar
Afstaða utanríkisráðherra gengur gegn anda stjórnarsáttmálans,
vopnun væri það sem skipti máli.
Vonir í því efni hefðu kviknað í
Höfða og rætzt að nokkrum hluta.
Þann veg ætti áfram að ganga til
árangurs.
Eyjólfur sagði það rangt að nýr
alþjóðaflugvöllur hér á landi mið-
aðist fyrst og fremst við hemað,
ef Atlantshafsbandalagið kæmi
við sögu hans. Allur viðbúnaður
bandalagsins er, sagði Eyjólfur
Konráð, við það miðaður fyrst og
fremst, að ekki komi til vopnaðra
átaka í okkar heimshluta.
sagði Hjörleifur Guttormsson
Snarpar umræður urðu utan
dagskrár I Sameinuði þingi í
gær vegna þeirrar ákvörðunar
Jóns Baldvins Hannibalssonar,
utanríkisráðherra, að ísland
skuli sitja hjá við atkvæða-
greiðslu á allsheijarþingi Sam-
einuðu þjóðanna um tillögu um
einhliða fordæmingu á Israel.
Umræðurnar snérust jafnframt
um afstöðu íslands til tillögu
Rúmeníu og Indlands og tillögu
Svíþjóðar og Mexikó um firyst-
ingu kjamorkuvopna. Einnig
um ummæli utanríkisráðherra
í rfldssjónvarpinu um hugsan-
lega byggingu nýs alþjóðaflug-
vallar hér á landi.
Hjörleifur Guttormsson
(Abl/Af) hóf umræðuna og taldi
framvindu þessara mála í hönd-
um utanríkisráðherra geta
valdið úrslitum um, hver af-
staða hans yrði til rfldsstjórnar
Steingríms Hermannssonar.
Storkun við samstarfsaðiia
í rikisstjórninni
Hjörleifúr Guttormsson
(Abl/Af) hóf mál sitt á því að
staðhæfa að Israelsmenn hefðu á
tæpu einu ári deytt hátt í hundrað
Palestínumenn, þar af fjölda bama
og unglinga, brennt hús ofan af
fólki og beitt hvers konar ofbeldi.
Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna liggur frammi tillaga um að
fordæma þetta ofríki gegn Pa-
lestínufólki á hemumdum svæð-
um. Jón Baldvin Hannibalsson,
utanríkisráðherra, hefyr tekið
ákvörðun um hjásetu íslands við
atkvæðagreiðslu um þessa tillögu.
Þessi afstaða er tekin, sagði Hjör-
leifur, án samráðs .við samstarfs-
flokka í ríkisstjóm eða utanríkis-
málanefnd Alþingis.
Þetta er sérkennileg framkoma,
sagði Hjörleifur, storkun við sam-
starfsaðila í ríkissljóminni og
óvirðing við utanríkismálanefnd.
Síðan vék Hjörleifur að tveimur
öðmm tillögum á allsheijarþingi
SÞ, annarsvegar tillögu Rúmeniu
og Indlands og hinsvegar tillögu
Mexíkó og Svíþjóðar, sem báðar
flalla um „frystingu kjamorku-
vopna". Utanríkisráðherra ríkis-
stjómar félagshyggju- og jafnrétt-
is hafí einnig ákveðið að sitja hjá
en greiða ekki atkvæði með þeim
tillögum. Ég skora á ráðherra að
breyta afstöðu sinni, sagði Hjör-
leifur, því enn er lag, þar eð at-
kvæðagreiðslu hefur verið frestað.
Loks vék Hjörleifur að orðum
utanríkisráðherra í sjónvarpi um
nýjan alþjóðaflugvöll hér landi,
„herflugvöll", sem hann túlkaði
svo, að ráðherra væri hlynntur
slíkri framkvæmd.
Með þessari afstöðu er utanrík-
isráðherra að troða samstarfsaðil-
um sínum f ríkisstjóminni um tær,
sagði ræðumaður efnislega. Ekki
væri meirihluti í ríkisstjóminni
fyrir þessari afstöðu. Hjörleifur lét
að því liggja að stuðningur hans
við ríkisstjómina gæti oltið á því,
hver yrði meðferð þessara mála í
höndum utanríkisráðherra.
Velja þarf Iíklegustu leiðina
til firíðar og sátta
Jón Baldvin Hannibalsson,
utanríkisráðherra, sagði einhliða
fordæmingu á öðrum aðila í jafn
viðkvæmu deilumáli og hér hafí
borið á góma ekki beztu leiðina
til sátta og friðar í þessum heims-
hluta, sem væri þó markmiðið. Það
að sitja hjá við slíka tillögu er
Ragnhildur Helgadóttir
heldur ekki ný afstaða af okkar
hálfu, heldur gamalkunn.
Utanríkisráðherra fer með það
vald að móta afstöðu íslands til
tillagna hjá Sameinuðu þjóðunum.
Þannig tók forveri minn, sagði
Jón, slíka afstöðu á eigin spýtur
í síðustu ríkisstjóm, án samráðs
við samstarfsflokka og athuga-
semdalaust.
ísland á að vera boðberi friðar,
sagði ráðherra, og styðja allt það,
sem leitt getur til friðar og sátta
á svæðinu fyrir botni Miðjarðar-
hafs, sem annarsstaðar. Einhliða
fordæming er einfaldlega ekki
leiðin að því marki. Þvert á móti.
Stefna ber að friðarráðstefnu á
vegum Sameinuðu þjóðanna þar
sem báðir aðilar hafí sæti við
sáttaborð.
Þá vék ráðherra að „frystingar-
tillögunum". Hann sagði orðrétt:
„Samningur stórveldanna um út-
rýmingu allra meðaldrægra
kjamaflauga á landi, sem undirrit-
aður var í Washington í desember
sl., hefði aldrei orðið að veraleika
hefðu tillögur um frystingu komið
til framkvæmda 1983. Þvert á
móti hefði slík tillaga, hefði hún
verið samþykkt, lögleitt yfírburði
Sovétríkjanna á þessu aftnarkaða
sviði og gert þeim kleift að beita
Evrópuríkin pólitískum þvingun-
um. Raunin varð sem betur fer
önnur. INF-samningurinn hefur
orðið til að treysta í sessi yfírlýsta
grandvallarstefnu Atlantshafs-
bandalagsins, sem miðar að þvi
að ná fram raunhæfum og gagn-
kvæmum samningum um afvopn-
un og vopnaeftirlit í skjóli trúverð-
ugra vama og öryggis."
Fordæmingartillaga
Páll Pétursson (F/Nv) sagði
það rétt geta verið hjá utanríkis-
ráðherra, að tillaga um einhliða
fordæmingu væri ekki sú líkleg-
asta til lausnar á deilumálinu í
heild. Engu að síður væri fram-
koma ísraela, sem leitt hefði til
dauða hundraða fólks, m.a. bama
og unglinga, ekki réttlætanleg.
Páll kynnti tillögu til þings-
ályktunar sem Hjörleifur Gutt-
ormsson er fyrsti flutningsmaður
að, en Kristín Einarsdóttir,
Kvennalista, og hann sjálfur,
Hjörleifúr Guttormsson
Framsóknarflokki, meðflutnings-
menn að. í tillögunni segir m.a.:
„Alþingi fordæmir síendurtekin
mannréttindabrot ísraelsstjómar
gagnvart Palestínumönnum að
undanfömu og leggur áherzlu á
að ísraelsk stjómvöld virði mann-
réttindayfírlýsingu Sameinuðu
þjóðanna og 4. Genfarsáttmálann
um vemd óbreyttra borgara á
stríðstímum ... Alþingi leggur
áherzlu á að viðurkenna beri
sjálfsákvörðunarrétt palestínsku
þjóðarinnar og rétt hennar til að
stofna eigin ríki í samræmi við
ályktun allsheijarþings Samein-
uðu þjóðanna ...“
Páll gagnrýndi að utanríkisráð-
herra hefði horfíð frá afstöðu
Steingríms Hermannssonar til
frystingartillögu Svíþjóðar og
Mexíkó og taldi þá breytingu ekki
í anda stjómarsáttmálans. Kallaði
hann breytinguna siðferðilega kú-
vendingu til kaldastríðsafstöðu.
Páll sagði einnig að yfírlýsingar
ráðherra um herflugvöll sam-
ræmdust ekki samkomulagi
stjómarflokkanna.
Kristín Einarsdóttir
(Kvl/Rvk) sagði hjásetu við tillögu
um að fordæma yfírgang ísraels
gagnvart Palestínumönnum
furðulega afstöðu. Ekki væri hægt
að réttlæta ofbeldi ísraela nú með
því að vitna til ofbeldis gagnvart
gyðingum í Evrópu á tímum naz-
ista, eins og bryddað hafí á.
Kristin sagði það blindu á stað-
reyndir að sjá ekki að „frysting
kjamorkuvopna" væri stórt spor
til réttrar áttar.
Afstaða ráðherra til herflugvall-
ar stríddi og gegn meirihluta bæði
í ríkisstjóm og á Alþingi.
Viðbúnaður til að koma í
veg fyrir vopnaátök
Eyjólfúr Konráð Jónsson
sagði m.a. að hann hefði setið þing
Sameinuðu þjóðanna fyrir tveimur
áram. Þá hafí legið fyrir þinginu
milli 70 og 80 afvopnunartillögur,
ásamt miklum flölda breytingartil-
lagna. Ekkert af þessum tillögu-
fjölda hafí vakið athygli fjölmiðla
í Bandaríkjunum né annarsstaðar.
Hinsvegar hafí húsið Höfði í
Reykjavík verið á sjónvarpsskjá
Jón Baldvin Hannibalsson
þar vestra margoft, dag eftir dag,
þar sem leiðtogar stórveldanna
þinguðu um afvopnunarmál, enda
virtust stórveldin ráða ferðinni í
þessum málum, hvort sem mönn-
um líkaði betur eða verr. Tillögu-
fíöldinn hjá Sameinuðu þjóðunum
hafí og að hluta til verið fyrir
heimamarkað flutningsmanna,
ekki heimsbyggðina.
Eyjólfur sagðist ekki gagnrýna
afstöðu utanríkisráðherra í þeim
málum, sem hér væra rædd. Lítið
væri unnið með því að frysta
óbreytt ástand í kjamorkuvopna-
málum heimsins. Gagnkvæm af-
Harðar umræður
Ragnhildur Helgadóttir
(S/Rvk) sagði að í gær hefði kom-
ið fram grandvallarágreiningur
hjá stjómarflokkunum um Qár-
lagagerð. í dag kæmi grandvallar-
ágreiningur þeirra í ljós um ut-
anríkis- og öryggismál. Hún sagði
og að einhiiða fordæming á ísrael
á þingi SÞ myndi ekki laða deilu-
aðila til sátta á vettvangi þeirra,
en skipti meginmáli.
Ragnhildur sagði frystingartil-
lögu á kjamavopn úrelta, eftir að
nokkuð hafí miðað áleiðis um
gagnkvæma afvopnun.
Ragnhildur sagði Hjörleif Gutt-
ormsson telja það illa farið, ef Is-
lendingar yfírgefí þann „félags-
skap“ sem fordæma vilji mann-
réttindabrot ísraela. Ég veit ekki.
betur, sagði Ragnhildur, en að'
Rúmenía standi að þessum tillögu-
flutningi. Hversvegna kemur ekki
fram tillaga um að fordæma
mannréttindabrot þar í landi sem
era ærin? Er það vegna félags-
skaparins?
Fjöldi þingmanna tók þátt í
umræðunni, þó hér sé ekki rúm
til að rekja ummæli þeirra, m.a.
Ólafur Þ. Þórðarson, Jón Sæ-
mundur Siguijónsson, Þorvaldur
Garðar Kristjánsson, Albert Gu£þ.
mundsson, Geir H. Haarde og
Guðrún Agnarsdóttir.
Það kom fram í máli Olafs Þ.
Þórðarsonar, Framsóknarflokki,
að utanríkisráðherra hefur forræði
yfír þessum málaflokki, enda væri
ríkisstjóm ekki fjölskipað stjóm-
vald. Hjörleifur Guttormsson, Al-
þýðubandalagi, lét hinsvegar að
því liggja, að meðferð þessara
mála í höndum utanríkisráðherra
geti ráðið úrslitum um viðhorf
hans til þessarar ríkisstjómar.
Tillaga þriggja þingmanna:
„ Alþingi fordæmi
mannréttindabrot
Israelsstj órnar “
og viðurkenni PLO sem málsvara
Palestínumanna
Þrír þingmenn, Hjörleifúr Guttormsson, Alþýðubandalagi,
Kristin Einarsdóttir, Samtökum um kvennalista, og Póll Péturs-
son, Framsóknarflokki, hafa lagt firam á Alþingi tillögu til þings-
ályktunar um að fordæma „mannréttindabrot ísraelsstjómar“.
Tillagan er svohljóðandi: slíkrar ráðstefnu.
„Alþingi ályktar að lýsa Alþingi leggur áherzlu á að við-
áhyggjum sínum yfír því ástandi urkenna beri sjálfsákvörðunarrétt
sem ríkir fyrir botni Miðjarðar-
hafs og telur það stöðuga ógnun
við heimsfriðinn.
Alþingi fordæmir síendurtekin
mannréttindabrot fsraelsstjómar
gagnvart Palestínumönnum að
undanfömu og leggur áherzlu á
að ísraelsk stjómvöld virði mann-
réttindayfírlýsingu Sameinuðu
þjóðanna og 4. Genfarsáttmálann
um vemd óbreyttra borgara á
stríðstímum.
Alþingi styður kröfuna um að
tafarlaust verði haldin alþjóðleg
friðarráðstefna á vegum Samein-
uðu þjóðanna með þátttöku allra
deiluaðila og telur að ísland eigi
að bjóðast til að vera gestgjafí
palestínsku þjóðarinnar og rétt
hennar til að stofna eigin ríki í
samræmi við ályktun Sameinuðu
þjóðanna nr. 181 frá 29. nóvem-
ber 1947 um leið og viðurkenndur
er tilveruréttur Ísraelsríkis innan
öraggra landamæra. Jafnframt
ber að viðurkenna rétt palestín-
skra flóttamanna til að snúa aftur
til fyrri heimkynna sinna í sam-
ræmi við margítrekaðar ályktanir
allsheijarþings Sameinuðu þjóð-
anna.
Alþingi felur ríkisstjóminni að
framfylgja ofangreindri stefnu og
viðurkenna Frelsissamtök Pa-
lestínu, PLO, sem málsvara pa-
lestínsku þjóðarinnar."