Morgunblaðið - 31.12.1991, Blaðsíða 14

14 C MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1991
Elsta verslun á
Siglufirði 7 0 ára
Elsti verslunarmaður bæjarins áttræður
eftir Benedikt
Signrðsson
Elsta starfandi verslun á Siglu-
firði, verslun Sigurðar Fanndals í
Eyrargötu 2, átti 70 ára afmæli í
sumar.
Stofnandinn, Sigurður Jóhann
Sveinsson Fanndal, var Húnvetn-
ingur, fæddur 6. apríl 1876 á
Gunnfríðarstöðum í Langadal, dá-
inn 14. október 1937. Kona hans
var Soffía Gísladóttir frá Akur-
eyri. Þau eignuðust fjögur börn.
Tvö þeirra, Gestur og Dagmar, eru
á lífí, en Georg, sem tók við versl-
uninni af föður sínum 1937, lést
1970 og Svava andaðist í haust.
Verslunin er nú rekin af Sigurði
Gestssyni Fanndal, sonarsyni
stofnandans.
Gestur H. Fanndal, sonur Sfe-
urðar eldri og langelsti starfandi
verslunarmaður Siglufjarðar, varð
áttræður 10. júlí í sumar. í tilefni
af afmæli hans og afmæli verslun-
arinnar, sem faðir hans stofnsetti
á Siglufirði fyrir 70 árum, átti ég
fyrir nokkru við hann langt og
fróðlegt viðtal. Gestur hóf verslun-
arstörf skömmu eftir að faðir hans
settist að á Siglufirði og hefur
rekið eigin sölubúð síðan 1934, eða
hátt í sextíu ár.
Það segir sig sjálft að maður
sem hefur rekið fyrirtæki í eigin
nafni jafnlengi og Gestur og alltaf
starfað við það fullan vinnudag
er fyrir löngu orðinn fastur dráttur
í svipmóti bæjarins. Þegar fólk,
sem hefur dvalist áratugi á Siglu-
firði og flust þaðan aftur, kemur
í skyndiheimsókn mörgum árum
eftir brottflutninginn er Gestur og
verslun hans enn á sínum stað,
rétt eins og Hvanneyrarskálin eða
Álfhyman, fjall staðarins.
Eiginkona Gests er Guðný Sig-
urbjörnsdóttir hjúkrunarkona frá
Seyðisfirði. Þau eiga tvo syni, Sig-
urð og Sigurbjörn, og nokkur
barna- og barnabarnaböm. Hér
fara á eftir nokkur brot úr samtal-
inu við Gest.
Ég spyr fyrst um upphaf versl-
unarrekstursins.
Faðir minn kom hingað frá
Akureyri með fjölskyldu sína nótt-
ina milli 14. og 15. maí 1921. Á
bryggjunni tóku á móti okkur
Gunnlaugur Sigurðsson, Margrét
kona hans og synir þeirra, Sigurð-
ur og Anton. Við fórum með þeim
heim í Eyrargötu 17, nú Eyrar-
götu 2, og það fyrsta sem vakti
athygli okkar systkinanna var raf-
magnsljósin. Það gekk ekki á öðru
hjá okkur fyrst en að kveikja og
slökkva þessi merkilegu ljós.
Var ekki komið rafmagn á Ak-
ureyri þá?
Nei, og við höfðum aldrei séð
rafljós fyrr en þama, en ég hafði
talsvert heyrt talað um rafmagn.
Á Akureyri var til húsa hjá föður
mínum Frímann nokkur Am-
grímsson, skrítinn sérvitringur, en
greindur maður, fékkst við steina-
rannsóknir og hafði mikinn áhuga
á rafmagnsmálum. Ég hafði fyrir
sið að færa honum sérkennilega
steina sem ég fann.
Frímann mun hafa verið verk-
fræðingur?
Já, hann var það víst, en um
það vissi ég ekki þá. Það sem mér
fannst aðallega einkenna hann var
að hann gekk alltaf í lörfum og
vafði utan að sér yfirhöfnina með
reipi, - ekki kaðli, heldur ullar-
reipi.
Einu sinni sem oftar þegar ég
var að sniglast uppi á kvistinum
í kringum hann og steinasafnið
var hann að tala um hvað allt
væri nú á eftir hérna á Akureyri.
Það hefði verið rætt um það í
bæjarstjórn, eftir tillögu hans og
fleiri, að ráðist yrði í að virkja
Glerá til rafmagnsframleiðslu. Sá
sem vakti máls á þessu mætti víst
hálfgerðri tortryggni annarra
fundarmanna, en þá kvaddi einn
viðstaddra sér hljóðs og sagðist
hafa séð í fyrra á Siglufírði ljós
sem fengist úr kalda vatninu úr
Hvanneyrarskál, og það ætti alveg
eins að mega fá Ijós úr vatninu í
Glerá. Frímann hafði gaman af
að segja frá þessu, blessaður karl-
inn.
Þú sagðir mér einu sinni frá
ævintýralegu ferðalagi föður þíns
til Reykjavíkur þegar hann var að
byrja að versla.
Já, meðan Friðrik nokkur Her-
mannson og. Einar Jóhannsson
voru að innrétta fyrir hann búðina
fór pabbi til vörukaupa suður með
Veiðibjöliunni, stórri, þrímastraðri
stálskonnortu sem Thor Jensen
átti. Þeir lögðu af stað um miðjan
júní en lentu í ís og fréttist ekkert
af þeim í 21 dag. Heldurðu að
þeir komi þá ekki, eftir þrjár vik-
ur, lónandi á stórseglinu einu inn
á Siglufjörð aftur! Þeir höfðu aldr-
ei komist vestur fyrir Horn, höfðu
stöðvast þar í ísnum.
Var ekkert vitað um þá allan
þennan tíma?
Nei, þá var enginn sími, ekkert
radíó, enginn dýptarmælir né önn-
ur þau tæki sem nú eru sjófarend-
um til öryggis. Nú, þeir nestuðu
sig svo upp og tóku olíu á 16 hest-
afla mótor sem var' í skipinu,
notaður til að færa það við bryggj-
ur. Síðan lögðu þeir af stað aftur
austur um. Ferðin til Reykjavíkur
þá Ieið tók átta daga. Samtals tók
það föður minn jafnmarga daga
að koma sér til Reykjavíkur eins
og sonur hans er margar mínútur
í dag við góðar aðstæður. Að
hugsa sér þessa breytingu!
Hvað hafði faðir þinn starfað
áður en hann fluttist hingað?
Faðir minn var á Möðruvalla-
skóla fyrir aldamótin, lærði síðan
bakaraiðn hjá Schiöth bakara á
Akureyri og lauk prófi 1902.
Tveim árum seinna stofnaði hann
bakarí hér á Siglufirði en það
brann 1905. Guðmundur móto-
risti, sem svo var nefndur, byggði
síðar verkstæði sitt á rústunum.
Svo fór pabbi að versla á Akur-
eyri en missti búðina í bruna 1909.
Þá varð hann faktor í Haganesvík
og gegndi því starfi til 1915. Það
ár byijaði hann svo aftur að versla
á Akureyri og stundaði það starf
þangað til hann fluttist hingað.
Eg hef heyrt að faðir þinn hafi
rekið vinnumiðlun á Akureyri áður
en hann kom hingað, e.t.v. fyrstur
manna á íslandi.
Um það er mér ekki kunnugt.
Annað mál er að hann hafði mikil
sambönd þar. Hann hafði af-
greiðslu fyrir dönsk skip og var
mikið beðinn um vinnu. Svo rak
hann veitingasölu og greiddi fyrir
mönnum á ýmsan hátt, þekkti
marga og annaðist ýmiss konar
milligöngu og fyrirgreiðslu. Eitt-
hvað var um að hann væri beðinn
að útvega menn til starfa. Það er
vel líklegt að hann hafi verið með
einskonar vinnumiðlun, en opin-
berri vinnumiðlunarstofu á hans
vegum man ég ekki eftir.
Byijaði hann með skipaverslun
héma?
Nei,° þetta var bara venjuleg
matvöruverslun sem hann byijaði
með í júlí 1921. Árið eftir byijaði
svo sonur hans 11 ára að versla.
Pabbi fékk heilmikið af sýnishom-
um og verðlistum. Meðal þess sem
vantaði í skólann voru útsögunar-
sagir, blöð í þær og teikningar til
að saga út eftir. Ég fór að panta
þetta og selja í skólann. Svo bætt-
ist ýmislegt við. Ætli ég hafi ekki
verið 12 ára þegar ég keypti inn
200 jó-jó og seldi, fyrstur manna
á íslandi. I annað skipti pantaði
ég 144 stóla, ósamansetta og setti
þá saman sjálfur. Ég fékk þetta
allt á nafni pabba.
Skipaverslunin, já. Pabbi fékk
ekki umboðið fyrir Ellingsen fyrr
Georg Fanndal kaupmaður, f. 13.
júlí 1917, d. 13. janúar 1970.
Sigurður J.S. Fanndal kaupmað-
ur, f. 6. apríl 1876, d. 14. október
1937.
en 1928. Áður hafði Ellingsen lát-
ið Goos selja fyrir sig, en bara
yfir sumarið. Em síðustu árin áður
en verksmiðjurnar voru byggðar
hérna 1930 var hér voðaleg fá-
tækt og matvöruverslunin erfíð.
Þá datt pabba þetta í hug, að taka
að sér skipaverslunina og reka
hana allt árið. Þetta vatt svo fljót-
lega upp á sig. Það var svo mikið
sem skipin þurftu af allskonar
útgerðar- og viðhaldsvörum og
stóijókst þegar verksmiðjan kom.
Þá var þetta orðið ágætlega líf-
vænlegur rekstur. Þegar pabbi dó
1937 tók Georg við.
Varst þú þá byrjaður að versla?
Já, ég byijaði 30. maí 1934.
Mér er það minnisstætt að fyrsti
Sigurður G. Fanndal kaupmaður,
f. 2. október 1942.
Gestur H. Fanndal kaupmaður,
f. 10. júlí 1911.
viðskiptavinurinn þegar ég opnaði
var Helga gamla Bergþórs í bama-
skólanum. Hún tók út vörur fyrir
20 krónur. Ég sagði henni svo að
ég ætlaði að gefa henni þessa út-
tekt í tilefni af því að hún hefði
komið fyrst til að versla hjá mér.
En þá fór hún að bera sig upp
alveg eyðilögð yfir því að hafa
ekki keypt meira!
Bytjaðirðu stórt?
Nei,_ ekki er nú hægt að segja
það. Ég byijaði við aðalgötuna,
rétt ofan við Norðurgötu, í Njáls-
búð, sem stundum var kölluð svo,
kennd við Njál Hallgrímsson sem
bjó í húsinu austan við. Rudolf
Sæby bjó vestan við. Seinna var
Föndurbúðin og fleiri verslanir í
þessu húsnæði. Kapitalið sem ég
byijaði með var 60 krónur í pen-
ingum og 720 tómar síldartunnur
sem ég hafði eignast og hægt var
að selja eða veðsetja.
Vannst þú ekki í versluninni hjá
föður þínum?
Jú, ég vann þar meira og minna
þangað til ég byijaði sjálfur.
Reyndar vann ég dálítið annars
staðar. Þegar ég kom heim frá
Flensborg varð ég fyrst verkstjóri
hjá Þorkeli Clementz við byggingu
síldarverksmiðjunnar. Clements
starfaði þar sem einskonar fulltrúi
eða trúnaðarmaður Guðmundar
Hlíðdals verkfræðings, sem var
að mig minnir formaður
byggingamefndarinnar. Clementz
var eftirlitsmaður gagnvart út-
lendingunum, sem voru þama fjöl-
margir, meðal annarra Schrezen-
meier sá sem teiknaði verksmiðj-
una.
Schrezenmeier er mér talsvert
minnisstæður. Hann var í fyrra
stríðinu í sveit sem var sérhæfð í
niðurbroti, þ.e. að sprengja og
eyðileggja á undanhaldi allt sem
óvinunum gæti að gagni komið.
Hann greip stundum til samlíkinga
úr herþjónustunni. Einu sinni kom
hann þar að sem menn vom að
grafa fyrir undirstöðum og þótti
lítið hafa gengið frá því að hann
kom síðast. Honum varð þá að
orði að ef þeir hefðu verið að grafa