Morgunblaðið - 21.03.1992, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MARZ 1992
Hið Ijósa man (Elfa Ósk Ólafsdóttir) og Arnas Arneus
(Hallmar Sigurðsson)
Þráinn Karlsson í hlutverki
Jóns Hreggviðssonar
Jóhannssonar, sem jafnframt gerði
leikmynd.
Jón Hlöðver Áskelsson tónskáld
hefur samið tónlist fyrir þessa sýn-
ingu á íslandsklukkunni. Sunna
segir að hlutverk tónlistarinnar sé
margþætt. Hún tengi saman kafla
verksins, undirstriki ákveðna þætti
þess og gefi því ákveðinn blæ. Til
dæmis hefjist sýningin á tónlist og
talkór, þar sem leikendur komi inn
á svið og fari með erindi úr kvæði
Laxness, Stóð ég við Öxará, og
undir því ymji Tíbetmunkasöngur
og klukkuslög. Tónlistin tákni til
dæmis muninn á umhverfinu, ann-
ars vegar á íslandi og hins vegar
í Kaupmannahöfn. Auk þess séu í
tónlistinni ákveðin stef hjá óbói og
flautu, táknræn fyrir Amæus og
Snæfríði, en þessi stef nái aldrei
að hljóma saman.
Að sögn Sunnu er ljósabeiting
afar mikilvæg, ekki síst í þessari
sýningu, en hana hafi Ingvar
Bjömsson annast af mikilli kost-
gæfni. Ljósin séu stór þáttur þeirr-
ar tjáningar sem fram fari á svið-
inu auk þess sem segja megi að
þau leiki sitt hlutverk, meðal ann-
ars í Drekkingarhyl og eldinum
mikla í Kaupinhafn.
Leikarar í íslandsklukkunni eru
18 auk aukaleikenda, og töluverð-
ur hópur þeirra aðkomufólk. „Við
erum svo liðfá héma,“ segir Sunna,
„og vegna þess að þetta er atvinnu-
leikhús erum við skuldbundin að
hafa atvinnuleikara í að minnsta
kosti tveimur þriðju hlutverka. Eg
hef reynt að vanda valið og strax
í fyrrasumar fór ég að ráða fólk í
hlutverk. Ætli við getum ekki sagt
að meirihluti leikendanna séu
Norðlendingar, ef við förum í svo-
leiðis hreppapólitík. En þetta hefur
gengið ótrúlega vel. Við höfum
verið að æfa frá því í janúar og
mér fannst leikararnir standa sig
svo vel að ég gaf þeim frí í heila
viku á meðan verið var að koma
sviðsmyndinni fyrir og setja upp
ljós og tæknibúnað. Núna erum
við að stokka þetta allt saman og
mér sýnist að við ætlum að losna
við það að þessu sinni sem hefur
svo oft verið hjá okkur að vera
með allt í lausu lofti og alla út-
keyrða af alltof mikilli vinnu fram
á síðasta dag.
Það er Þráinn Karlsson sem leik-
ur snærisþjófinn og Kristsbóndann
á Rein, Jón Hreggviðsson. Elva
Ósk Ólafsdóttir leikur hið ljósa
man, Snæfríði Islandssól, og
Hallmar Sigurðsson fer með hlut-
verk hins glæsta menntamanns,
Arnas Arnæus. Valgeir Skagfjörð
leikur séra Sigurð dómkirkjuprest
en Felix Bergsson leikur Magnús
í Bræðratungu og bregður sér líka
í gervi böðulsins. Sigurður Hall-
marsson leikur Eydalín lögmann
og Jón Þeófílusson, Jón Stefán
Kristjánsson er í hlutverkum
Grindavíkur-Jóns og séra Þorsteins
og Gestur Einar Jónasson leikur
Jón Marteinsson. Sigurveig Jóns-
dóttir leikur hina dönsku konu
Amæusar, Marinó Þorsteinsson
bregður sér í gervi von Úffelens
og sýslumanns, Aðalsteinn Berg-
dal leikur etatsráðið og Guttorm
Guttormsson, Herdís Birgisdóttir
er sú gamla móðir Jóns
Hreggviðssonar og Guðlaug Her-
mannsdóttir leikur Guðríði ráðs-
konu. Fleiri leikendur koma fram
í smærri hlutverkum og hópatrið-
um.
Með sýningu sinni á íslands-
klukkunni minnist Leikfélag Akur-
eyrar tímamótanna á myndarlegan
og menningarlegan hátt, en auk
þess mun í tengslum við þetta 75
ára afmæli félagsins verða gefin
út Saga leiklistar á Akureyri 1860-
1992, mikið verk í máli og mynd-
um, sem Haraldur Sigurðsson,
gamall leikfélagi, hefur tekið sam-
an.
En á næstunni munu leikhús-
gestir geta fylgst með baráttu þess
arma snærisþjófs, Jóns Hreggviðs-
sonar, við réttlætið og ástar: og
örlagasögu menntamannsins Árna
og Snæfríðar íslandssóiar, sem Jón
Hreggviðsson sagði að væri mjó,
eins og það tré reyrstafur sem
væri grennst og veikast af öllum
tijám og hefði horft á sig þeim
augum sem ríkja mundu yfir Is-
landi þann dag sem afgangurinn
af veröldinni væri fallinn af sínum
illverkum.
FEITI MAÐURINN
í SÖGUNNI
Árið 1988 hlaut Ástralinn Peter
Carey Booker-verðlaunin fyrir
skáldsöguna Oscar og Lucindu,
fimm hundruð síðna skopstæl-
ingu á sögu Ástralíu. Þar með
varð hann heimsfrægur og telst
sennilega kunnasti núlifandi höf-
undur „hins ókunna lands í
suðri“. í fyrra sendi Carey frá
sér sína fyrstu bók eftir Booker-
inn og er það skáldsagan The
Tax Inspector eða Skattarann-
sóknarmaðurinn. Hér segir frá
þeirri bók og erindi sem Carey
flutti þegar hann ýtti henni úr
vör.
Peter Carey hafði reyndar
getið sér ákaflega gott orð
löngu áður en sagan um
Oscar og Lucindu gerði
garðinn frægan. Hann stökk nánast
fullskapaður fram á sjónarsviðið
með afbragðsgóðum smásagna-
söfnum, The Fat Man in History
(1974) og War Crimes (1979). Þá
vöktu skáldsögurnar hans, Bliss
(1981) og Illywhaclcer (tilnefnd til
Booker-verðlaunanna 1985), mikla
athygli, þóttu töluvert nýmæli. Mik-
il eftirvænting ríkti því í Ástralíu
þegar Carey kom með nýju skáld-
söguna í farteskinu frá New York,
þar sem hann hefur kennt ritsmíðar
undanfarin misseri.
Þegar skáldskapurinn virkar
Fyrsta kynningarsamkoman í
tengslum við útkomu Skattarann-
sóknarmannsins var haldin í Perth
um mitt síðasta ár. Þá sagði Carey
m.a.:
„Hér sjáið þið fyrir framan ykkur
mann sem fór í göngutúr þegar
hann var 16 ára í leit að götu sem
Nevil Shute hafði búið til. Þessi
gata var ekki til og ég villtist út í
mýri og sneri mig á ökkla. Svona
nokkuð gerist þegar skáldskapurinn
virkar, ekki bara þegar unglingar
eiga í hlut, heldur einnig fullorðnir,
jafnvel fágaðasta fólk. Hluti af okk-
ur vill trúa því að persónur eins og
Anna Karenina séu til. Hver vill
trúa því að við finnum til með per-
sónu sem er tómur uppspuni?“
spurði Carey.
„Allir vita að rithöfundar spinna
upp atburði," hélt hann áfram.
„Samt eru lestraraðferðir okkar í
svo mikilli andstöðu við þá vitn-
eskju að við höfnum henni í þessu
dularfulla rými sem er á milli augna
okkar og blaðsíðunnar. I þessu rými
er allt sem við lesum satt, ef það
er almennilega skrifað. Þó við vitum
að frásögnin sé hugarburður trúum
við því að hún sé sprottin úr ein-
hveiju, úr lífinu. Þess vegna held
ég,“ segir Carey, „að við viljum
helst trúa því að skáldskapurinn sé
sjálfsævisaga. Við vitum reyndar
að frásögnin-var spunnin upp, en
ekki frá grunni, hún er byggð á
einhveiju sannsögulegu. Og aldrei
sér rithöfundurinn þetta jafn vel
og þegar hann fer í viðtöl til að
fylgja eftir bók. Ef maður skrifar
sannfærandi bók, um glerverk-
smiðju til dæmis,“ eins og Carey
gerði í Oscari og Lucindu, „er spurt
hvort maður hafi blásið gler í
menntaskóla," segir Carey og fliss-
ar.
Síðan gefur hann fleiri spaugileg
dæmi um hvernig. honum hafi verið
ruglað saman við sögupersónur sín-
ar, stundum á hinn vandræðaleg-
asta hátt, eins og þegar hann var
talinn vera fyrirmyndin að hinum
kauðslega Oscari í verðlaunabók-
inni víðfrægu. Hann víkur að því
búnu máli sínu að nýju bókinni og
veltir fyrir sér hvaða spurningar
Peter Carey, líklega kunnasti núlifandi höfundur Ástrala.
Frægasta verk Careys er skóldsagan Oscar og Lucinda
sem hlaut Booker-verðlaunin 1988. Carey skrifaði handrit-
ið að nýjustu mynd Wim Wenders, sem nú er til sýninga
í Reykjavík.
muni vakna varðandi hana. „Fólk
getur hugsað en ekki spurt: Var
hann kynferðislega misnotaður i
æsku,“ segir Carey í framhaldi af
fjölskyldulýsingunni í Skattarann-
sóknarmanninum. Síðán fjallar
hann um kveikjuna að bókinni,
nefnir ákveðið morðmál, spillingu í
Sydney og „ótrúlega græðgi nokk-
urra auðkýfinga sem ég var svo
heppinn að borða kvöldverð með“,
eins og hann orðar það.
Að lokum snýr Carey við blaðinu
og kveðst sjálfur hugsa með sér
þegar hann les: hvernig veit höfund-
urinn þetta allt? Hann segist hafa
lesið hiuta af skáldsögu eftir nem-
anda sinn skömmu áður en hann
lagði land undir fót, sögu sem ger-
ist uppi í sveit og fjallar á sannfær-
andi hátt um sveitafólk. Hann hafi
spurt hina verðandi skáldkonu hvort
hún hefði alist upp í sveit. Nei, hún
ólst upp í New York. Þá spurði
Carey hvernig hún þekkti sögusvið-
ið. Ég þekki það ekki, ég bjó það
til, svaraði hún. „Þá vissi ég,“ sagði
Carey, „að ég var í viðurvist rithöf-
undar.“
Framandleg spilling
The Tax Inspector fjallar um
Catchprice-fjölskylduna sem rekur
bílaverkstæði og bílasölu af full-
miklu kappi. Þar er hver fjölskyldu-
meðlimurinn öðrum undarlegri, eða
eins og það er orðað á bókarkápu:
þau eiga sér hættulega drauma.
Ættmóðirin er 86 ára, gengur um
ÁSTRALSKI
RITHÖFUNDURINN
PETER CAREY
SENDIR FRÁ SÉR NÝJA
SKÁLDSÖGU