Morgunblaðið - 09.10.1992, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. OKTÓBER 1992
‘ "----‘ 1,111 '■ ■' 1 * •'* V.*1":' V',:' ‘
15,
Karen Agnete Þórar
insson — Minning
Fædd 28. desember 1903
Dáin 1. október 1992
Karen Agnete var fædd 28. des-
ember 1903 í Kaupmannahöfn. For-
eldrar hennar voru Carl Christian
Enevoldsen, iðnrekandi, og kona
hans, Louise Madsen. Karen ólst upp
á rótgrónu efnaheimili, þar sem list-
ir og menning voru í hávegum hafð-
ar. Hún tók stúdentspróf ung að
árum, lærði píanóleik hjá einkakenn-
ara í 14 ár, stundaði nám í Rannow-
es Tegneskole, Carla Colsmanns
Malerskole og Akademiet for de
skönne kunster í Kaupmannahöfn.
Þar bar saman fundum hennar við
ungan íslending, Svein Þórarinsson
frá Kílakoti í Kelduhverfi N-Þing.
sem var þar einnig til náms í málara-
list. Þau felldu hugi saman og gengu
í hjónaband 1. júní 1929. Sama ár
fóru þau til íslands og settust að á
feðraleifð Sveins að Kílakoti.
Þetta var á tímum kreppunnar
miklu þegar íslenska þjóðin var
bláfátæk. Þau fluttust inn í gamlan,
kaldan og lekan torfbæ þar sem
engin þægindi voru af neinu tagi.
Þrátt fyrir fátæktina var þetta mik-
ið menningarheimili. Móðir Sveins
var dáin, en Þórarinn, faðir hans,
var bráðgreindur maður, glaðsinna
og vel hagmæltur, enda hélt hún
alltaf mikið upp á hann. í sveitum
Norður-Þingeyjarsýslu var búið að
koma upp lestrarfélögum. Þar voru
ungmennafélög og kvenfélög og
talsvert um mannfundi.
Sveinn og Karen Agnete fengu
fljótlega leyfi tilað byggja lítið stein-
hús í mynni Ásbyrgis og Sveinn
gerðist þar skógarvörður. Þarna
blasti fegurðin við og fóru þau iðu-
lega á hestum til að mála, t.d. í
Jökulsárgljúfur, Svinadal og jafnvel
upp í Mývatnssveit. Ur þessum ferð-
um höfðu þau eignast talsvert af
málverkum og Sveinn tók sér far til
Reykjavíkur og hélt sýningar, m.a.
í Góðtemplarahúsinu. Þjóðin hafði
þá ekki aðstæður til að kaupa mál-
verk að ráði. En á þessum árum
kynntust Sveinn og Karen Agnete
Markúsi ívarssyni. Hann var járn-
smiður og stofnaði ásamt öðrum
Vélsmiðjuna Héðin. Markús hafði
mikinn áhuga á málaralist. Hann lét
íslenska listmálara njóta þess, þar á
meðal Svein og Karen Agnete. Þau
fluttust til Reykjavíkur árið 1938
og Markús bauð þeim að búa í íbúð
í húsi sínu að Sólvallagötu 6.
Sveinn og Karen Agnete unnu sér
bæði gott álit sem listmálarar og
byggðu sér síðar hús að Kvisthaga
13, sérstaklega hannað fyrir list-
grein þeirra. Sveinn lést árið 1977.
Eftir lát manns síns bjó Karen Ag-
nete ein í húsinu. Hún átti trausta
vini, t.d. Jón Kristin Hafstein, sem
heimsótti hana oft og Sigrúnu Mark-
úsdóttur fvarssonar, sem ásamt
manni sínum, Baldri Möller, vakti
yfir velferð hennar og sýndi henni
kærleika. Þégar ellin sótti að og hún
var næstum orðin blind, fór hún á
Elliheimilið Grund, þar sem hún
naut góðrar umönnunar og atlætis
þar til yfir lauk. Hún fékk hægt
andlát.
Þegar ég var barn að aldri var
ég svo lánsöm að kynnast Karen
Agnete og Sveini. Hún var framúr-
skarandi kona. í mínum augum var
hún hefðarkona bæði í sjón og raun.
Há og grönn, ljúfmannleg og prúð
í framkomu. Fátt í lífinu virtist raska
ró hennar. Þegar litið er yfir líf henn-
ar er eins og hún hafi lifað mörg
æviskeið. Fyrst allsnægtir og öryggi
á æskuheimilinu í Kaupmannahöfn,
síðan flutning til íslands og allsleysi
í afskekktri sveit norður við ysta haf
og að lokum dvöl hennar í Reykja-
vík þar sem hún bjó til æviloka.
Samband hennar og Sveins var ást-
úðlegt og skilningsríkt og Sveinn
dáði konu sína. Segja mátti að hún
væri eins og drottning í lífi hans.
Missir hennar var því mikill þegar
hann féll frá. Sveinn og Karen Agn-
ete eignuðust einn son, Karl Krist-
ján. Fyrir nokkrum árum slasaðist
hann alvarlega og dvelur nú á
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur. Karl
Kristján giftist ekki en sonur hans
og Guðnýjar Soffíu Tryggvadóttur
er Örn Karlsson, tölvunarfræðingur
frá íslenskri forritaþróun hf. Hann
er kvæntur Hellen Magneu Gunnars-
dóttur og þau eiga tvo syni, Gunnar
Örn og Ellert. Örn og fjölskylda
hans hafa veitt Karen Agnete og
Karli Kristjáni ómetanlegan stuðn-
ing í veikindum þeirra.
Ekki alls fyrir löngu spurði ég
Karen Agnete hvort ekki hefði verið
mikil viðbrigði fyrir Kaupmanna-
hafnardömu að flytjast í óvissuna á
íslandi. Þá hló hún sínum Ijúfmann-
lega hlátri og svaraði: „Ó, það var
allt saman ævintýri." Nú er ævintýr-
inu lokið og ég óska henni blessunar
guðs á ókunnum leiðum.
Anna Jónsdóttir.
Karen Agnete Þórarinsson, fædd
Enevoldsen, er ein merkasta mann-
eskja sem ég hef kynnst. Það eru
tíu ár liðin frá okkar fyrsta fundi
svo að kynni okkar hófust ekki fyrr
en á hennar efri árum.
Karen yarð þjóðkunn fyrir mynd-
list sína. Áhugi hennar á öðru formi
lista var einnig slíkur að hann smit-
aði út frá sér. Á meðan hún hafði
heilsu til spilaði hún á píanó og las
mikið. Ég minnist þess að þegar hún
var 86 ára las hún Dostójevskí í
gegnum stórt stækkunargler, því
sjónin var farin að gefa sig. Karen
var manneskja sem alltaf var að
næra andann og þess vegna var það
oft upplifun að sitja með henni og
ræða lífið og tilveruna.
Það var mikil reynsla fyrir „nú-
tímakonuna" að fá tækifæri til að
kynnast Karen Agnete. Hún átti
langan starfsferil sem listamaður í
fremstu röð, ól upp sitt barn og á
sama tíma rækti hún húsmóðurstarf-
ið af stakri kostgæfni. Mjög gest-
kvæmt var á heimili Karenar og
voru viðtökur ætíð konunglegar.
Hún bar með sér þokka hefðarkonu,
þar sem allt var framborið á óað-
finnanlegan hátt. Áhrifín voru þann-
ig að maður fann til hátíðleika að
koma til hennar, þiggja kaffi og
kökur með ijóma, og skála í sherry
á eftir. Karen var kona af þeirri
kynslóð sem bar virðingu fyrir hús-
móðurhlutverkinu. Þegar maður
hugsar til hennar hljómar orðið
„bara húsmóðir" hjákátlega. Mér er
minnisstætt eitt sinn er ég var í
kaffi hjá Karen, á kvennadaginn 19.
júní, ásamt Önnu Jónsdóttur og Sig-
rúnu Möller, sem báðar hafa verið
tengdar fjölskyldu Karenar lengi.
Þetta var skemmtilegur hópur að
vera með á þessum degi og staða
konunnar rædd af mikilli víðsýni.
Heimsóknirnar á heimili Karenar
líða mér seint úr minni og fyrir þær
stundir vil ég þakka.
Fjölskyldan skipti Karen miklu
máli. Hún lagði áherslu á að mikil-
vægt væri að þekkja sinn uppruna.
Hún gat talað um afa eðá langafa
sína eins og hún hefði hitt þá í
gær. Þrátt fyrir að Karen hafi verið
búsett á íslandi meira og minna síð-
an 1929 hélt hún ávallt góðu sam-
bandi við fjölskyldu sína í Danmörku
og Hollandi.
Synir mínir, Gunnar Örn og Ell-
ert, voru gæfusamir að hafa fengið
tækifæri til að kynnast langömmu
sinni, Karen Agnete. Við biðjum öll
góðan guð að veita henni hvíld í
hlýjum örmum.
Hellen Magnea Gunnarsdóttir.
Fyrsta þessa mánaðar lést í
Reykjavík í hárri elli Karen Agnete
Þórarinsson, fædd Enevoldsen. Hún
var fædd í Kaupmannahöfn 28. des-
ember 1903 og var því nær 89 ára
er hún lést á Elli- og hjúkrunarheim-
ilinu Grund. Karen Agnete var dótt-
ir Karls Kristians Enevoldsens, verk-
smiðjueiganda í Kaupmannahöfn og
konu hans. Hún ólst upp í vemduðu
umhverfi efnaðra góðborgara ásamt
tveimur systrum og fékk auðvitað
menntun við hæfi, varð vel fær
píanóleikari og afburða hannyrða-
kona, og hneigðist til annarrar list-
iðkunar. Byijaði hún að nema postu-
línsmálun hjá færustu kennurum en
óskaði frekara listnáms og var tekin
á konunglegu listaakademíunni í
Kaupmannahöfn á árinu 1926. Þar
réðust örlög hennar er hún kynntist
Sveini Þórarinssyni, listmálara, er
þangað kom til frekara listnáms. Þau
felldu hugi saman og þar hófst ævin-
týrið um „prinsessuna“ og bónda-
soninnp-nema hvað það snerist frá
hinu hefðbundna mynstri ævintýr-
sins. Þau giftu sig 1. júní 1929 og
sneru samsumars heim í „kóngsríki“
bóndasonarins. Þar hófst svo ævi-
starf Karenar Agnete sem húsmóð-
ir, móðir og alla tíð vaxandi lista-
manns. Þau hjónin byijuðu búskap-
inn í Kílakoti í Kelduhverfi hjá for-
eldmm Sveins og systkinum, og mat
hún tengdafólk sitt mikils. Þarna var
þéttbýlt og grannar góðir. Voru þau
hjónin vinmörg í sveitinni, frá Kópa-
skeri til Húsavíkur. Þau reistu sér
síðan sitt fyrsta hús, Byrgi við Ás-
byrgi. Þar kynntist „Sólvallagötu-
fólkið" fyrst þessari ógleymanlegu
Ijölskyldu. Þá var einkasonur þeirra,
Karl Kristján, 3 ára, fæddur 1. okt.
1931, augasteinn foreldra sinna.
Þessi heimsókn, það átti rétt að líta
inn, stóð í 5 sólarhringa með sýnis-
ferðum, heimsóknum til fjölskyldu
og vina og alls kyns fagnaði. Svona
kynni gleymast seint. Alla tíð var
samband Karenar Agnete og Sveins
við íj'ölskyldu hennar í Danmörku
náið og gott, og tóku þau sig upp
1938 og hugðust dveljast um nokk-
urn tíma í Danmörku. Seinni heims-
styijöldin breytti þeirri fyrirætlun,
og kom fjölskyldan heim um Pets-
amo haustið 1940. Nokkru síðar
fluttu þau svo á Sólvallagötu 6 og
bjuggu þar þangað til þau‘ flutti í
framtíðarhúsið sitt á Kvisthaga 13
í Reykjavík. í þessu sambýli á Sól-
vallagötu 6 gerðust mörg og
skemmtileg ævintýri. Áfram hélst
vináttan og entist þeim, sem auðn-
aðist að njóta, til þessa dags. Áföll
verða ekki umflúin á langri ævi.
Karen Agnete fékk líka að reyna
slíkt, missi góðs maka og heilsutjón
einkasonarins, Karls Kristjáns,
kennara. Þegar kraftana þraut naut
hún góðrar aðhlynningar á Elli- og-
hjúkrunarheimilinu Grund, og gleð-
innar af einstakri umhyggju og alúð
sonarsonar síns, Amar, og fjölskyldu
hans.
Með þakklæti fyrir samfylgdina,
Sigrún og Baldur,
Sólvallagötu 6.
fyE^AINlíjURENf
a nýju húölinunm fra
Yves Saint Laurent i
dag frö kl. 13.00-18.00.
LIBIA
Laugavegl 35
Krlstín Einarsdóttlr. YSL lelðbelnandl.
verðui ð stoðnum.