64SIÐURB/LESBOK STOFNAÐ 1913 ll.1tt.82.arg. LAUGARDAGUR15. JANUAR1994 Prentsmiðja Morgunblaðsins Framtíð S-Afríku Hægnöfl aftur til viðræðna Pretoríu, Jóhannesarborg. Reuter, The Daily Telegraph. FRELSISBANDALAGIÐ, sam- tök suður-afrískra hægrimanna sem ekki hafa viljað feta leið Afríska þjóðarráðsins (ANC) og Þjóðarflokks F.W. de Klerks forseta, ákvað í gær að ganga til viðræðna um framtíð lands- ins. Ágreiningur- hafði verið í samtökunum og hafði leiðtogi heimalandsins Ciskei sagt sig úr þeim og sótt um aðild að Framkvæmdaráðinu, stofnun allra kynþátta sem hefur eins konar eftirlit með stjórn lands- ins næstu fimm árin. Flokkar og samtök í Frelsis- bandalaginu eru jafnt úr röðum svartra sem hvítra og er Mango- suthu Buthelezi, helsti leiðtogi zúlúmanna, meðal leiðtoganna. Helsta krafa bandalagsins er að hvert hérað Suður-Afríku fái veru- legt sjálfsforræði í innri málum sínum. Nelson Mandela, leiðtogi ANC, hvatti í gær ungliða hreyfingarinn- ar til að taka sig á, standa sig betur í skólanum og forðast fíkni- efni. Hann sagði að liðsmenn ANC yrðu að forðast hefndarhug gagn- vart hvítum og kynnti víðtæka stefnuskrá samtaka sinna vegna þingkosninganna í apríl sem hann sagði mótast af hagsmunum fólks- ins. Blandað hagkerfi í stefnuskránni er gert ráð fyrir blönduðu hagkerfi þar sem ríkis- valdinu er þó ætlað stórt en sveigj- anlegt hlutverk. Sagt er að efna- hagslífið eigi að einkennast af „dínamísku" jafnvægi opinberra afskipta og einkareksturs og ætl- unin er að skapa sem best skilyrði til þess að laða að erlendar fjárfest- ingar. Mótsagna þykir gæta í stefnu- skránni, á einum stað er rætt er um að draga skuli úr ríkisrekstri en annars staðar bent á þjóðnýt- ingu sem valkost á sumum sviðum. Bandarísk fyrirtæki Blóðugir tölvuleikir sérmerktir BANDARÍSKIR framleiðendur tölvuleikja hafa ákveðið að láta undan þrýstingi srjórnmálamanna og almennings og merkja leikina með tilliti til þess hve mikið of- beldi og klám er í þeim, að sögn breska dagblaðsins Financial Tim- es. Samband framleiðendanna, sem eru um 1.100, leggur til að leikir sem aðeins hæfa fullorðnum verði merkt- ir með AO, þeir sem allir megi nota fái bókstafinn E en alls verði flokk- arnir fjórir. Framleiðendur myndu sjálfir ann- ast merkinguna en yrðu að sæta sektum ef sérstakt eftirlitsráð á veg- um fyrirtækjanna teldi að farið hefði verið á svig við reglur um röðunina. Nokkur fyrirtæki merkja þegar leiki sína, þ. á m. Sega, sem nú er orðið stærra á Bandaríkjamarkaði en Nint- endo. í desembermánuði ákvað leikfangakeðjan Toys "R" Us að fjar- lægja óvenju blóðugan leik úr hillum sínum. Tveir þingmenn hafa hótað að beita sér fyrir lagasetningu þar sem kveðið yrði á um opinberar merkingar á tölvuleikina. Reuter Úkraína afsalar sér vopnum BILL Clinton Bandaríkjaforseti, Borís Jeltsín Rússlandsforseti og Leoníd Kravtsjúk, forseti Úkraínu, fagna því í sameiningu að undirritaður hefur verið samningur-um eyðingu þess hluta kjarnavopna Sovétríkj- anna gömlu sem var á úkraínsku landi. Úkraína er þriðja mesta kjarnorkuveldi heims. Stórveldin tvö heita því að tryggja öryggi landsins sem einnig fær aukna efnahagsaðstoð og greiðslur fyrir úran í kjarna- oddum sem breytt verður í eldsneyti fyrir kjarnorkuver. Sögulegur afvopnunarsamningur á leiðtogafundi í Moskvu Þriðja mesta kjarna- vopnaforðanum eytt Moskvu, Kíev, Bonn, London. Reuter, The Daily Telegraph. FORSETAR Bandaríkjanna og Rússlands, Bill Clinton og Borís Jeltsín, luku leiðtogafundi sínum í Moskvu í gær með því að undirrita tvo samn- inga. 1 öðrum er kveðið á um að ríkin hætti að miða kjarnorkuflaugum sínum hvort á annað, í hinum, sem Leoníd Kravtsjúk Úkraínuforseti ritaði einnig undir, að kjarnorkuvopnum Úkraínu verði eytt. „Þetta er hinn mikli sigur okkar," sagði Jeltsín, geislandi af ánægju. Fyrri samningurinn er. fyrst og fremst talinn hafa táknræna merkingu um endalok óvináttu risaveldanna, með hinum verður þriðja mesta kjarna- vopnabúr heims úr sögunni fyrir aldamót. Enn er þó eftir að fá þing- menn í Úkraínu til að staðfesta samninginn, margir þeirra brugðust hart við í gær og sökuðu Kravtsjúk um landráð. Rannsókn tollyfirvalda á viðskiptum norskra fiskútflytjenda Þriðjungur getur ekki gert grein fyrir uppruna fisksins Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara Morgunblaðsins. EINN af hverjum þremur norskum fiskútflyljendum getur ekki gert grein fyrir uppruna þess fisks, sem seldur hefur verið til landa Evrópubandalagsins (EB) árið 1992. Þetta eru bráðabirgðaniður- stöður rannsóknar tollayfirvalda fyrir framkvæmdastjórn EB, seg- ir í fréttablaðinu Nordlys. Samkvæmt upprunareglum í við- skiptasamningi Noregs og EB fá Norðmenn aðeins tollfrjálsan að- gang fyrir fisk af norskum uppruna og fiskur af rússneskum uppruna fellur þannig ekki undir samning- inn. Þeir útflytjendur sem ekki geta sannað að sá fiskur sem þeir selja sé norskur, eiga það á hættu að þurfa að endurgreiða þau gjöld sem þeir hafa fengið niðurfelld. Tollayfirvöld hafa nú þegar rannsakað 36 af um 180 fyrirtækj- um í fiskútflutningi og segja niður- stöðuna þá að þriðjungurinn geti ekki gert grein fyrir uppruna þess fisks sem þau hafa landað, unnið og selt. Lokaniðurstöður athugun- arinnar munu liggja fyrir í vor eða sumar. Fiskútflytjendur segja því fyrst og fremst um að kenna að tollayfir- völd hafi ekki gefið nógu góðar upplýsingar um upprunareglurnar. Með „Moskvuyfirlýsingunni", eins og samningurinn við Úkraínumenn er nefndur, er ákveðið að eyða öllum 1.800 kjarnaoddum í vopnum Sovét- ríkjanna gömlu á landi Úkraínu- manna. Þeir heita Rússum að af- henda þeim minnst 200 kjarnaodda næstu tíu mánuðina og afganginn „eins fljótt og auðið er". Kravtsjúk sagði við komu sína heim til Kíev að vopnin væru orðin gömul og yrðu landsmönnum sjálfum hættuleg inn- an fimm ára, þess vegna væri best að losna við þau. Ákvörðunin myndi einnig auka álit Úkraínu á alþjóða- vettvangi. Þjóð hans fær ríflega fjár- hagsaðstoð að launum og loforð um að stórveldin tryggi öryggi hennar. Þjóðverjar og Bretar fögnuðu í gær afvopnunarsamningnum. Talið er að niðurstaða fundarins treysti mjög stöðu Jeltsíns Rúss- landsforseta heima fyrir en hann á nú mjög í vök að verjast vegna þess hve þjóðernissinnar og kommúnistar eru öflugir á þingi. Clinton hét Jeltsín því að Banda- ríkin myndu auka efnahagsaðstoð við Rússa og stjórnvöld í Washington myndu reyna að stuðla að bandarísk- um fjárfestingum í landinu. Rúss- neski forsetinn sagði að fyrst og fremst þyrftu Rússar að fá að auka viðskipti sín við Vesturlönd. „Það.er ekki hjálparstarf sem við þurfum heldur raunveruleg samvinna þar sem tekið er tillit til þess hve veik- burða hið unga markaðshagkerfi okkar er ennþá," sagði hann. Rússar hétu því með nokkrum semingi að berjast ekki gegn svonefndri Friðar- samvinnu Atlantshafsbandalagsins við fyrrverandi sovésk leppríki í Mið- og A-Evrópu. Rætt við almenning Clinton lagði mikla áherslu á að styrkja sjálfstillit Rússa með lofsam- legum ummælum um þjóð sem ætti sér glæsta fortíð og framtíð. Efnt var til fundar í bandarískum stíl þar sem bandaríski forsetinn svaraði hratt og af öryggi spurningum rúss- neskra borgara víðs vegar úr ríkinu, notaður var gríðarstór skjár í upp- tökusal Ostan/dno-sjónvarpsstöðvar- innar til að sýna þátttakendur. Clint- on sagðist hafa mikla samúð með Rússum sem gengju nú í gegnum þjáningafullt skeið umskipta en hann væri þess fullviss að bjartari tíð íynni upp. Fosetinn gantaðist við kósakka frá Stavropol og lagði sig fram við að bera nöfn borganna rétt fram. „Jæja, förum nú til Nízníj Novgorod, var þetta rétt hjá mér?" Minnstu munaði að forsetinn kæmi of seint í viðhafn- arkvöldverð Jeltsíns í Kreml, svo ákafur var hann í að ræða við rúss- neskan almenning. Sjá fréttir á bls. 22-23.
Beinir tenglar
