Þjóðólfur - 13.04.1918, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR
65. árgangnr.
Reykjayík, 13. apríl 1918.
4. tölnblað.
Þ.TÓÐÓLFUR kemur út einu sinni í
viku. Kostar til ársloka kr. 4,00. Gjald-
dagi fyrir lok júlimánaðar. Afgreiðslu
annast Björn Björnsson bókbindari,
Laugaveg 18, sími 286.
Alþingi 1918.
Aukaþing er »helgað og hafið«
og tekið til starfa — að minsta
kosti að tjaldabaki.
Þingmenn eru ekki öfund-
verðir af veg sínum og vanda
nú, þ. e. a. s., ef þeir finna til
ábyrgðar þeirrar, er á þeim
hvílir. Síðan vér fengum lög-
gjafarvald, höfum vér ekki haft
slíka þörf á dáðrökkum og ráð-
snjöllum mönnum á þing-
bekki og i stjórnarsess. Og
þvi valda hagur vor og
framtíðarhorfur, að menn láta
sig meir skifta gerðir þings
þessa og samþyktir, en ef til
vill allra undanfarandi löggjaf-
arþinga. Sjaldan hafa jafn-
margir einstaklingar þjóðfélags
vors átt eins mikið undir álykt-
unum og úrræðum löggjafar-
valds og stjórnar og nú.
Aukaþingið 1918 er sann-
kallað fánaþing og dýrtíðarþing.
Á fánann hefir áður verið
minst hér í blaðinu. Þótt ekki
væri annai's en sóma sins vegna,
getur alþingi ekki stungið þvi
undir stól, enda dettur slíkt
víst fáum í hug. Berjast verða
þingmenn og stjórn fyrir því
og koma því fram — afslátt-
arlaust. En munum, að við
ramman er reip að draga. Þetta
mikla vandamál verður að
sækja með þeirri fyrirhyggju,
er framast er unt. Ella getur
íarið svo, að þjóðin bíði af því
bæði skömm og skapraun.
Þá eru dýrtíðar-málin. Odd-
ar dýrtíðarinnar stinga oss
flesta, einkum kaupstaðarbúa,
en —
»því er ver,
aö enginn veit hvaö eflir fer«,
yrkir Gestur. Verst er þó, hve
dimt er yfir framtíðinni, mest-
ar likur til, að ilt versni lengi
enn þá. Dýrtíðin er sem illur
og langvinnur sjúkdómur, er
að vísu þjáir sáran í bili. En
það er samt lakast, að sjúkl-
ingnum á eftir að elna sóttin,
kvalir hennar að magnast, ef
til vill langa hríð enn, og að
búast má við nýjum og illkynj-
uðum sárum og krankleika.
Ef ekki er að gert, virðist 1.
d. vofa yfir atvinnuleysi með
allri þeirri siðspillingu, böli og
raunum, sem það hefir í eftir-
dragi. Að vísu verður ekkert
fullyrt um það með nokkurri
nálcvæmni. En mörgum botn-
vörpunga vorra hefir verið
fargað, sem fjöldi manns hefir
haft af atvinnu. Nú er sama
sem ekkert fengist við húsa-
gerð í kaupstöðum. Og stór-
eignamenn og ríki ráðast ekki
— eða sama sem ekki — í
smíðar mannvirkja, sem gert
hefði verið, ef árað hefði sem
venjulega. Og ókunnugt er
Þjóðólfi um nýjar atvinnugrein-
ir eða iðnii', er komið geti í
stað starfa þeirra, er talin hafa
verið. Þá er alls þessa er gætt,
virðist mikil hætta á, að fjöldi
manna verði sviftir atvinnu,
án þess að þeir eigi á því
nokkra sök, án þess að ódugn-
aði eða leti verði um það kent.
Hvað getur sjómaður gert að
því, að seldur er botnvörpung-
ur, þar er hann var háseti á
og vann fyrir konu og börn-
um? Er það smið að kenna,
að sama sem ekkert hús er
smíðað? Það er því mikil-
vægasta réttlætisskylda alþingis
nú að girða fyrir atvinnuleysi
á næstu tímum, að leita ráða
gegn þvi. Og það er meira en
réttlætisskylda. Mannúð heirot-
ar, að saldaus böfn séu ekki
látin þola sult og skort, hvar
sem þau eru á landinu. En
slikt yrði óhjákvæmileg afleið-
ing atvinnuleysis. Og framtíð-
arheill þjóðar vorrar gerir sömu
kröfu til þings og stjórnar. Allra
æðsta boðorð i dýrtíðarmálum
vorum er, að ungu kynslóð-
inni, börnum og unglingum,
verði komið óskemdri úr vand-
ræðum hennar og mótlætis-
éljum.
Það er og skýlaus skylda
þings og stjórnar — og í raun-
inni vor allra —, að gera ráð
fyrir því, að langt verði friðar
að bíða. Eru og engin friðar-
merki sjáanleg nú. Þrjár sterk-
ustu menningar- og öndvegis-
þjóðir heims, Bretar, Þjóðverj-
ar og Bandaríkjamenn, geta
lengi enzt, er þær beina öllum
kröftum sínum, auð og viti að
því, er þær hver i sínu lagi
telja »hið eina nauðsynlega«:
að berjast, unz yfif lýkur. Af
þessum rökum verður enn
meiri vandi að finna góð ráð
gegn öllum þeim bágindum,
er dunið geta á oss á næstu
árum af völdum stríðs og dýr-
tíðar.
Þjóðólfur óskar þess einlæg-
lega, að alþingi heppnist eins
vel og kostur er á að finna
bjargráð þjóð vorri til handa
— og að dýrlíðarsamþyktir
þess megi draga að nokkru úr
erfiðleikum þeim, er margir
landsbúa eiga nú við að stríða
og ógna þeim. LilUega má
samt ekki við miklu búast. En
ef til vill má gera ráð fyrir,
að stjórn og þingi takist nú í
eitt skifti betur en — flestir
gera sér vonir um.
^nþingiskostnaðar 1917
Dýrtíðaruppbót þingmanna.
Þjóðólfi hefir verið sent „Yfir-
lit um alþingiskostnað frá 1. jan.
til 31. des. 1917. Er það sér-
prentun úr Alþingistiðindum 1917
C. Eru prentuð með því 9 fylgi-
skjöl. Seinasta fylgiskjalið er eft-
irrit af bréfl forseta alþingis þriggja
til Stephans G. Stephanssonar, er
þeir skrifuðu honum með heiðurs-
gjöf þingsins til skáldsins.
Yfirlit þetta er ekki langt, ekki
nema 21 bls., en í því felst þó
mikill fróðleikur og margt um-
hugsunarefni.
Allur alþingiskostnaður 1917,
bæði við aukaþing og aðalþing,
nemur kr. 171733,43. í þessu er
þó ekki talinn allur kostnaður við
síðasta aukaþing, heldur aðeins
kostnaður frá ársbyrjun 1917. Má
því vafalaust fullyrða, að auka-
þing 1916—17 og aðalþing í fyrra
hafi kostað nálægt 200 þús. kr.
Er það að sönnu álitlegur skild-
ingur, en ekki eftirtöluverður, ef
viturlega og haglega væri starfað.
Þess skal getið um einstaka
liðu, að þingfararkaup nemur alls
kr. 57235,80. Útgáfukostnaður
alþingistíðinda er alt að því eins
mikill — 53758,24.
Mér kemur í hug, er eg nefni
kostnað við prentun þingtíðinda:
Hví í ósköpunum eignast landið
ekki prentsmiðju? Það er ekki
svo lítið, sem það, nú orðið, þarf
á prentun að halda. Auk þing-
tíðinda ætti og að prenta þar alt,
sem stjórnarráðið gefur út og læt-
ur birta landslýð. Þar er stjórn
og.þing eiga í hlut, er fráleitt um
mikla samkeppni að ræða,. Prent-
smiðjueigendur koma sér víst
saman um kosti þá, er þeir bjóða
alþingi, sem eðlilegt er. Petta er
mál, er 1. þm. Reykvíkinga ætti
að athuga.
Það sem mér þótti fróðlegast í
þessum kafla þingtíðindanna, voru
skjöl um dýrtíðaruppbót þá, er
löggjafar vorir veittu siálfum sér
á aðalþingi 1917, og lesendur
Þjóðólfs hafa eflaust heyrt getið.
Uppbót þessi nam 30°/o af „dag-
peningum þingmanna frá þingsetn-
ingardegi til þinglausna".
Meginatriði málsins, dýrtíðar-
uppbótina, hljóta allir sanngjarnir
menn að fallast á. Það er ekkert
vit, í að launa þÍDgmannsstörf eins
nú og 1912, er kaup þingmanna
var seinast ákveðið með lögum.
Það er aðeins óviðfeldið, að þing-
menn neyðast til að gera slíkt
sjálfir, verða að skamta sér sjálfir
af annarra fé. En á því eiga þeir
ekki sök. Hér er því ekki minst
á mál þetta sökum sjálfs þess,
eða af því að dýrtíðar-uppbót þessi
til þingmanna sé eftir talin. En
því veldur framkoma sumra „hátt-
virtra" þingmanna í sams konar
málum öðrum, og leið sú, sem
valin var til að koma kauphækk-
un sjálfra þeirra fram, að eg fæ
ekki orða bundizt um þessa sam-
þykt seínasta þings.
Það hefði sem sé mátt búast
við því um ýmsa háttvirta þing-
menn, eftir margítrekuðum at-
kvæðagreiðslum þeirra og óralöngum
sparnaðarræðum um frumvörp og
tillögur um dýrtíðaruppbót til starfs-
manna landsins, að þeir hefði alls
ekki litið við þessari launahækk-
un. Á aukaþinginu 1917 gerðust
nokkrir þeirra sekir um þann skort
á sanngirni, að þeir greiddu at-
kvæði móti þingsályktuqartillögu
um dýrtíðaruppbót til embættis-
og sýslunarmanna lands vors. Og
á seinasta þingi gerðust þau und-
ur, að dýrtíðaruppbót þessi var
lækkuð, þótt allar vörur hefði
hækkað geysilega í verði milli
aukaþings og aðalþings. Og einn
háttvirtur þingmaður hélt ræðu
um það, að embættismenn ættu að
spara, spara endalaust, að eg held,
ganga þar á undan öðrum með
góðu eftirdæmi, eða þau ummæli
höfðu blöðin eftir. Hvað var eðli-
legra, en að þeir „háttvirtir11 þing-
menn, er fluttu slíkar kenningar,
hefðu riðið hér á vaðið, sparað
við sjálfa sig, starfsmönnum lands-
ins og öðrum íbúum þess til eft-
irbreytni, og til þess að hafa sam-
ræmi milli orða sinna og verka?
Þingmenska er hið mikilvægasta
trúnaðar- og vandastarf. En af
þeim, sem til mikils er trúað,
verður mikils krafizt. „Af ávöxt-
unum skuluð þér þekkja þá“ var
sagt forðum, og hefir löngum þótt
spaklega mælt. Af samkvæmninni
skuluð þér þekkja þá, má segja
um stjómmálamenn. Af samræmi í
skoðunum og atkvæðagreiðslum um
svipuö nýmæli og skyldar tiilögur
er auðkendastur siðferðisstyrkur
þeirra. En skýrast sést ■ alvara
þingmanna í skoðunum og trúleik-
ur þeirra við stefnur sínar, er þeir
eiga fyrir hönd þjóðar sinnar að
ráða til lykta málum, er snerta
hagsmuni sjálfra þeirra og vel-
megun.
Sannast að segja var ekki nærri
eins brýn þörf á að veita þing-
mönnum dýrtíðaruppbót og lang-
samlega mestum hluta opinberra
starfsmanna. Mjög margar fasta-
stöður krefjast langs og dýrs und-
irbúnings, þingmenskan ekki. Ýms-
ir lðggjafar vorir hafa að sönnu
búið sig undir lífsstarf sitt. En