Heimskringla - 06.01.1916, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 6. JANÚAR 1916.
‘iEIMSKRINGLA.
3
Colonel Watterson um
friðinn.
1 blaðinu Couricr Journal, sem út
er gefið í Louisville í Kentucky í
Bandaríkjunum, stendur eftirfylgj-
andi grein "Um friðinn”. Grejnin er
rituð af Colonel Watterson, er nú er
orðinn aldraður. Hann var hermað-
ur fyrir mörgum árum, og hefir
lengi þótt einn merkasti blaðamað-
ur Bandaríkjanna.
Greinin er á þessa leið: -—
— Og nú kemur friðarboðskapur-
ínn beint frá herbúðum þeirra Hoh-
enzollern-manna, frá blóði drjúp-
andi grönum hins prússneska her-
valds; frá fursta myrkranna, er nú
fyrirdæmir stríðið.
“Sem stendur vilja óvinir vorir
eugan frið”, segir Hindenburg. —
“Þeir eru ekki orðnir nógu lamaðir
ennþá. Vér verðum því að halda á-
fram að þjappa að þeim”.
í dæmisögum Æsóps er sagan um
rottuna, sem náði ostinum og fór að
halda heimspekilega ræðu um dygð-
irnar og réttlætið og hið mikla göf-
uglyndi rottunnar, hennar sjálfrar.
Alveg á sama hátt er veglyndi og á-
nægja Hindenburgs með gjörðir sin-
ar og Þjóðverja. Hann hefir ætíð
hatað stríð og deilur. Hann vildi
fremur öllu öðru taka sér Cincinna-
tus til fyrirmyndar, sleppa tign og
embættum öllum og fara að ganga
á eftir plógnum. — En “Þjóðverjar
voru neyddir út í stríðið”, segir
liann. “Þeir geta ekki sliðrað sverð-
ið, jafnvel þó að það mundi. gleðja
hvern Þjóðverja, ef að endir yrði á
þessu voðalega blóðbaði”.
Þcir finna samt að latjst er á þá að
heiman.
Milli línanna má þó lesa það, að
heima þar er ýtt á. í fyrsta sinni
þurfa þeir að taka tillit til þjóðar-
ínnar. 1 fyrstu var ekkert spurt um
vilja þjóðarinnar þýzku. — Það var
búið að búa hana undir með hálfrar
aldar menning. Það voru “Krupp-
arnir”, sem sátu í söðli. Hervaldið
reið óbeizlað. Þá vantaði ekkert ann-
að en viðbáru að slá fyrir sig, —
merki þurfti að gefast. Morðin í Sar-
ajevo voru fyrirtaks viðbára, og Vil-
hjálmur blóð gaf merkið. Það var
um að gjöra, að koma að Englandi
óviðbúnu, áður en þeir vissu nokk-
Uð af. Því næst að vaða yfir Belgíu
til Parisar og taka alt Frakkland. Að
þvi búnu yrðu Þjóðverjar að snúast
móti Rússum. í huga keisarans var
þetta eins auðvelt og að fella feysk-
ið sprek í skógi.
En það fór eins og stundum vill
verða, að hin beztu ráð músa og
manna fara þveröfugt.
Þarna stóð Belgía litla á miðri
götu, —- sveinninn Davíð með slöng-
una sína.
Hver hefði getað hugsað sér, að
þetta væri mögulegt? Og svo komu
Frakkar hlaupandi til viganna.
Skaparinn hafði ekki yfirgefið
Frakkland, eða hina frönsku þjóð.
— Og guð blessi Frakkland og alla
Frakka!
Nokkuð seint og hálfhaltur kom
hann gamli, ríki, klunnalegi Jón boli
vaggandi fram á völlinn. En hann
komst á völlinn og náði í slaginn,
og i bardögunum við Marne fór hon-
um að hitna, og þá fór hann að liðk-
ast og heltin fór af honum. Þeir
hrundu aftur tröllóðum sveitum
Þjóðverja frá París og norður í land
og settust niður, og Jón boli var svo
þungur í sætinu, að það var ekki
viðlit að róta honum tíl; hann sneri
við hornunum og beit á jakslinn, og
gráir fyrir járnum og gjósandi eldi
hrukku Þjóðverjar frá honum. Hann
hristi hausinn og sat kyrr, og blóð-
stokknar lágu raðir óvinanna fyrir
framan hann.
Og París, borginni fríðu, var bjarg- j
ið frá múrum liennar.
að, herskörum Þjóðverja var hrund-j
En þarna voru Þjóðverjar búnir
að tapa en Bandamenn að vinna. —-
Þetta var voðalegt stríð. Hohenzoll-
ern og Habsburg töpuðu þarna! Mál-
efnið, sem þeir börðust fyrir, var al-
gjörlega tapað, — fari þeir sjálfir
norður og niður! Og þcir sau það og
vissu að þeir voru búnir að tapa.
Þá fóru þeir að myrða og drepa á
sjó og landi og brenna, bræla og
ræna. Þeir tóku upp á því að ógna
inönnum, þegar hin þýzka menning
dugði ekki. Þeir vildu bæta upp það,
sem Krúpp-byssurnar ekki gátu á-
orkað, með brandi, báli og óheyri-
legum hryllingum.
Guð vildi ekki að málefni þeirra
sigraði. Það hefir aldrei fullan sig-
ur unnið og mun ekki vinna.
Og nú kemur hinn kaldi vetur,
vetur kuldans og þrautanna, að eyði-
leggja Habsburgana og Hohenzoll-
ernana og kæla hinar blóðstokknu
kjúkur hervíkingsins Hindenburgs,
sem fyrstur hlcypti lausum hundum
striðsins. Nú er hann svo i kreppu
kominn, að hann neyðist til að tala
um frið, og samt liggur Serbía flak-
andi og fötum rúin við fætur hans,
sem kaldur, líflaus nárinn, og Belgía
liggur bi'otin og rænd undir rústum
mustera sinna og véa. En i sjálfum
friðarræðum hans bólar á draumum
blóðs og herskapar, er hann segir:

(Flutt á aldar afmæli JÓNS þingforseta SIGVRBSSON-
AR, sem Islendingar í Vancouver, B. C., héldu há-
tíðlegt þar í borginni þ. 17. júni 1911).
Vort ættland er jafnan svo friðsælt og fritt,
að finnast mun liki þess eigi,
en margur samt hefir það níðingur nitt
á nóttu og — sólbjörtum degi!
Og sagt að þar væri nú uppblásið alt:
jafn efnin og mentin og jörðin;
að sálu og líkama sé þar æ kalt,
og sofandi guðsbarna-hjörðin.
En ef vér nú litum á ísland með ró
og einhverri sanngirni’ og viti,
og eruin ei bornir i bölsýnis-kró,
og berum vel kensli á liti, —
þá sjáum vér glögt að í sumarsins dýrð,
Það sælu svo margbreyttrar nýtur,
að á veraldar-tungum hún verður ei skýrð,
því valið á líkingum þrýtur.
Þá útsýni landsins er orðlágt um heim,
því enginn, sem lítur, má gleyma;
hve undrandi’ er maður í unaði þeim,
sem öli veitir náttúran, heima:
Sjá iðgræna dali og engjar og tún,
og elfur, með hólmum og fossum;
sjá firði, með skipum og fánuin við hún,
og fjöllin, í ársólar blossum!
Þá sjáum vér einnig, að auður vors lands,
þó ei sé í billjónum talinn,
mjög kúgaðri þjóð hcfir komið til manns,
en — kynstofninn hennar var valinn.
Að bókmentir þjóðinni blómgvast vel hjá,
að Bacchus er rekinn úr landi;
að kosningar-rétt sinn þar konurnar fá,
að kærleikans ræður þar andi.
Að fornu og nýju þá frægustu menn
oft framleitt og landið vort hefur;
að verkunum þeirra það þakklátt býr enn,
og þau fast að brjóstum sér vcfur. —
En mestur þó allra er mæringur sá,
sem myrkust i ræningja inni
• alt frelsi jiess sótti og framtiðar-þrá,
og foldinni bjargaði sinni.
Og fyrir þá sagnfrægu sigurför hans,
sem seint niun víst gleymast á Fróni,
hver einasti þjóðvinur kærleikans kranz
nú knýtir, i dag, honum — Jonil
Já, fyrir hans eins-dæma, ágætis verk
mun Eykonan sannfrjáls enn verða,
og gjörast svo voldug og mikil og merk,
að megi’ ekkert gæfu’ hennar skerða.
Þó fóstran vor góða sé afskekt og ein,
og um hana stormarnir þjóti,
hún bregður sér hvergi, á stuðlabergs-stein
hun stendur í úthafsins róti.
Þó stríða hún þurfi við margskonar mein,
og misjafnar þakkir æ hljóti,
hún ávalt er göfug og háleit og hrein,
og horfir beint sólinni inóti.
Um þúsundir alda hún eirt hcfir Kér
við ísliafið, kalda og hljóða.
Enn driflivíta faldinn, sem forðum, hún ber,
þá fyrst grét hún Baldur, hfnn góða.
Hið heiðbláa tjald hennar himininn er, —
við heimsskaut hann valu sitt má bjóða.
Þar tindrandi stjaldrar við stjarnanna her
og starir á spjald — sagna’ og ljóða.
Þó flyttum vér hingað of freyðandi ál,
og fjörlangt hér munum og sveima,
þá kólni samt aldrei vort kærleikans bál
til kynbræðra vorra, þar heima.
Og bókmentir vorar og mærasta mál,
þá menningu norrænna beiiua,
vér læra hér skyldum, af lífi og sál,
og láta’ hana börnin vor geyma!
Þvi munum og elskum vort móðurland æ
á meðan um nokkuð vér tölum;
þess menning oss styrkir á mannlífsins sæ
þá mætum vér andviðrum svölum.
í einum og sérhverjum íslenzkum bæ
hún uni hjá snótum og hölum,
og ávalt hún verði það ódáins fræ,
sem upp-vaxi’ i hugarins sölum.
J. Asgeir J. Lindal.
“Ef að Frakkaf vilja fá Elsas-Lor-
raine, þá cr bezt fyrir þá að koma og
taka fylkin”. Og ef að guð lofar, þá
vona eg, segir Watterson, að þeir
gjöri það áður en stríðinu lýkur.
Sannarlega var heimsókn Hohen-
zollern (Vilhjálms) til Habsburg
(Jósefs) hér um daginn ekki þýð-
ingarlaus. Það er þó langt frá Ber-
lin til Vínarborgar.
En hvað segir Amerika? Fagurlega
talaði forseti Bandaríkjanna. Og
er það hæfilegt, að vér samþykkjum
og stöndum við hin göfugu orð
hans.
Hinn lögum hlýðni, sanni Banda-
ríkjamaður hatar enga þjóð og ekki
ert land, en elskar sína eigin fóstur-
jörð. Og segir til allra annara þjóða
heimsins: Bandaríkin vilja vera vin-
samleg og réttlát í þjóðastríði þessu.
Þau heimta það eitt, að hver þjóðin
virði alþjóðalögin og treysta því, að
hver þeirra virði drottins lögmál og
krefjast af öllum virðingar fyrir
tign vorri og hreysti (prowess),
virðingar fyrir rétti vorum á landi
og sjó, til sæfara, verzlunar, iðnað-
ar og landeigna.
Næst kemur til vorra kasta.
En vér viljum ekkert ábyrgjast;
ekkert taka sein áreiðanlega víst.
Vér verðum að búa oss undir að
verja rétt vorn. Ef að Þjóðverjar
skyldu sigur úr býtum bera, þá kem-
ur að oss. Keisarinn myndi þá
smella fingruin framan í oss og
segja; “Eg hirði ekki vitundar ögn
um Monroe-kenninguna ykkar Ame-
ríkumanna!”
Vér höfum enga og gætuin ekki
haft neina sök á hendur Frökkum.
Og deilur vorar við England rista
ekki úr skinni voru inn. Jón Boili og
Jónathan frændi geta æfinlega kom-
ið sér saman á endanum. Og hvað
uppruna striðsins snertir, þá hefir
Jón Boli algjórlega á réttu að standa,
— liann er að berjast fyrir frelsinu.
En Jónathan óskar að eins þess, að
hann fari varlega og troði ekki á tær
Yankeanna; þær eru svo viðkvæm-
ar. En fyrst og fremst má það vera
öllum Ijóst, að oss snerta málin
Bandamanna, i baráttu þeirra við
Hohenzollern og Habsburg — ekki
| við hina þýzku þjóð —, og svo höf-
um vér aðrar sakir á hendur þeip .
og sem vér getum ekki látið afskifta-
laust. En það eru tilraunir höfðingj-*
anna þýzku, að reyna að kveikja hcr
innanríkisstríð. Það var eins konar
árás, þó að hún væri fyrirlitleg og
vitlaus. Svo yru dráp Bandaríkja-
borgaranna í frlandhafi, sem algjV-
lega eru óbætt og órefsað fyrir. Þá
eru glæpsamlegar tilraunir frá Ber-
lin, að flækja oss í stríðið og spill i
iðnaði vorum; og hefir þctta verið
rakið til þeirra Dumba Og B^rn-
storff og Boy-ed og Papen.
Landráðamennirnir hér.
Væri ekki þetta væru allir mmn
einhuga í Bandaríkjunum. En eins
og nú stendur eru þeir allir laiíd-
ráðamen við Bandarikin, sem fyl.ia
að málum Hohenzollern og Habs-
burgunum, — sem ættu að fara norð-
ur og niður. Hver sem hann er og
hvar sem hann er, þá er sá mafur
svikari við föðurland sitt. Hvert
sein það er millíónaeigandinn Ford,
að auglýsa sjálfan sig og margfalda
millíónir sínar; auminginn sá, ■ a
gullflóðið hefir gjört að vitfirr ngii
Eða það er Bryan gamli, hálfærður
af heilaspuna og á hlaupum eftir
Nobel-verðlaununum og silfrinu og
gullinu, — það eru aðrir af liku tagi.
— En frá Hindenburg heyrum vér
fyrsta vonleysis andvarpið. Prúss-
nesku fyrirliðarnir eru nú fyrst farn
ir að sjá, að það er til þjóð á Þýzka-
landi auk þeirra sjálfra; og svo hitt,
að það kynni nú kanske að vera ein-
hver Guð til yfir heiminum, þó að
þeir hafi ekki trúað því fyrri. Skór-
in:i er farinn að kreppa að þeim
heima fyrir. Og nú er þýzkur vetur
fyrir höndum, — já, það er líka
rússneskur vetur fyrir höndum, —
sannarlega væri friðurinn guðs
gjöf!
Og ekki myndu Bandaríkin standa
hjá og horfa á slátrun þessa halda
áfram, ef að til væri nokkur þýzk
ábyrgðarfull stjórn til að semja við.
Og leggja þann eina hugsanlega
grundvöll sa'mninganna, sem heim-
urinn getur tekið gildan eða þolað.
En hann er sá, að sundra hinu
þýzka keisaraveldi og skipa hinum
4 konungsríkjum i sinn fyrri sess;
að selja í hendur Frakka aftur Elsas
Loathringen, og skylda Þjóðverja
til að greiða þeim aftur allar þær
fébætur, sem Þýzkir tóku af þeim
árið 1870; að bæta Belgum að fullu
alt sitt tjón, og að lokum að allar
þjóðir leggi vopnin niður.
En hitt getur beðið fyrst um sinn:
Þessi billíón dollara, sem við heimt-
um i skaðabætur fyrir Lúsitaníu og
Arabic, og annað smávegis, er snert-
ir dráp kvenna og barna, og borgun
fyrir hverja verksmiðju, sem eyði-
lögð hefir verið af völdum þýzkra
flugumanna. En fari þeir báðii1 —
Hohenzollern og Habsburg — norð-
ur og niður og alt þeirra kyn!
Hvernig lízt þér nú á, gamli Hin-
denburg? — Þetta verður að vera
grundvöllur friðarins.
Hvað eiga verkamenn í
vændum?
Enginn maður man eftir öðru
eins harðæri og nú er í sjóþorpun-
um hér á iandi, vegna stríðsins. Eini
vonarneistinn er sá, að áður langt
um líði verði friður saminn, og þá
læknist meinin, þá hverfi dýrtiðin.
En því miður er þetta tálvon. Dýr-
tíðin hlýtur að haldast afar lengi
eftir að friður er saminn, og þar af
leiðandi hin sömu ókjör, eða þvi
sem nær, sem nú þjaka mönnum. —
Ástæðan til, að þetta hlýtur svo að
verða. cr auðsæ: Styrjaldarþjóðirn-
ar berjast til þrautar, annaðhvort
þannig, að jafntefli verður, eða þá
þannig, að Bandamenn gjörsigra
Miðveldin. En þó að þau verði pínd
eins og unt er, þá verður ekki af
þeim að hafa neitt sem nemur upp i
herkostnað sigurvegarans. Skuldir
ófriðarþjóðanna eru nú þegar orðn-
ar óskaplegar. Þjóðverjar skulda nú
svo mikið, að ríkistekjur þeirra,
eins og þær voru fyrir striðið, gjöra
ekki betur en að hrökkva upp í rent-
ur af lánunum. Þó er, með þeim út-
gjöldum, sem áður þóttu afskapleg,
ekkert til upp í afborgun lánanna,
hvað Jiá til annara nauðsynlegra út-
gjalda. Og svipuð er sagan í hinum
öðrum styrjaldarlöndum. Að stríð-
inu loknu hlýtur að verða feykilega
liátt verð á öllum varningi og þar af
leiðandi dýrtíð, þar sem stjórnirnar
verða á allan hátt að ná inn skött-
um og skyldum af landsfólkinu, upp
i ríkisskuldirnar. En þeir skattar
hljóta að koma niður á þeim varn-
ingi, sem út er fluttur. Má þvi búast
við, að allur erlendur varningur
haldi áfram að vera mjög dýr. En af
dýrtíðinni erlendis leiðir, að islenzk
ar afurðir, svo sein fiskur og kjöt,
verði einnig í háu verði; þvi að auð-
vitað fer verðlag á þeim varninvi
eftir hinu almenna markaðsverði er-
lendis. Fyrir frainleiðendur, sem
sjálfir selja vöruna, svo sem útgjörð-
armenn og sveitabændur, er fram-
tiðin ekki óttaleg. Að öllum likind-
um græða þcir að striðinu loknu
eigi minna en nú á sér stað. En öðru
máli er að gegna með verkamenn.
Á þeim hlýtur dýrtíðin að bitna með
öllu sínu afli, þar sem þeir hafa ekki
annað að selja en vinnu sína og
framleiðsla þeirra fer á markaðinn
úr höndum annara manna. Fyrir fá-
tæka kaupstaðarbúa er framtiðin í-
skyggileg, ef þeir ekki hefjast handa
til sjálfsvarnar og það fljótt. Ráðið
er afar einfalt. Verkamenn verða að
taka höndum sainan í hverju kaup-
túni á landinu og mynda sterk sgm-
tök, ef þeir eiga að forða sjálfum sér
og börnum sínum frá hungri og
voðaneyð. Þessi samtök verða að
nokkru leyti að snúast gegn öðrum
stéttum, ef þær sýna sig líklegar til
að nota sér neyð alþýðu i kaupstöð-
unum. En að miklu meira leyti þarf
þó að berjast við náttúruna, að gjöra
hana mönnunum undirgefna. Til
þess þurfa verkamenn að verða
framleiðendur. Bæjarfélögin geta
gjört út skip til fiskiveiða, engu sið-
ur en einstakir menn, og mætti með
þeim gróða (þó fiskimönnum væri
vel borgað) greiða mikið af þeim
gjöldum, sem nú þarf að pína út úr
mönnum með útsvörunum. f öðru
lagi er jarðrækt nauðsynleg okkar
fátæku bæjarfélögum, bæði túnrækt
og garðrækt. Mætti þá lickka i verði
niargar jiær fæðutegundir, sem
menn mcga sizt án vera, svo sem
fiskmeti, mjólk, smjör og kartöflur.
Þessu samfara þurfa bæjarfélögin
að hætta lóðasölu en Jeigja grunn-
ana með skaplegu verði. Þau verða
ennfremur að byggja hús yfir þá,
sein eigi geta það sjálfir, og að síð-
ustu að forðast ágengni kaupmannc
með öflugum kaupfélögum.
Viðar.
(Grein þcssi er tekin úr blaðinu
Dagsbrún, sem nýlega er farið að
koma út i Reykjavík. Það er blað
verkamanna, jafnaðarmanna, og er
vel úr garði gjört). ,
Athugið þetta!
Hvernig stendur á þvi, að islenzk-
ir bændur senda ci inn neina beiðni
um útsæði, sem þeir sannarlega
þurfa með, og sem þeir geta fengið
fyrir ekki neitt, ef þeir að eins vilja
rétta út hendi sína til að taka á móti
því?
Vér höfum verið beðnir að brýna
þetta ýtarlega fyrir bændum. Þess
hefir áður verið getið, að fylkis-
fyrirmyndarbúin — (Experiinental
Farms) í Brandon og Indian Head
gefa öllum kartöflu-útsæði, ef þeir
óska eftir þvi; en Central Experi-
mental Farm, Ottawa, sendir korn-
tegundir. Það er ákaflega þýðingar-
mikið fyrir bændur, að fá þetta gjafa
útsæði, — fyrir alla þá, sem skilja,
hvers virði það er, að fá sér hreint
útsæði af góðri tegund.
Einnig ættu mcnn að hafa áhuga
á þvi, að senda inn nöfn sín fyrir
útsendingalista (Mailing List), svo
að þeir framvegis ge.ti fengið bækl-
inga um búskapinn og svo margt og
margt annað. Þetta geta þeir alt
fengið fyrir ekki neitt. ,
Mr. S. A. Bjarnason, B.A., B.S.A.,
Brandon Experiinental Farm, er rétt
núna að senda út boðsbréf í hundr-
aðatali og hann vill fá nöfn yðar
sem allra fyrst. Ef að menn ekki eru
færir um, að skrifa nöfnin sin und-
ir bréflappa og senda svo bréfin á
pósthúsið, þá mega þeir eins vel
ganga inn og leggja sig upp i rúmið,
og bjóða mönnum góða nótt.
CARBON PAPER
for
TYPEWRITER—PENCIL—PEN
Typewriter Ribbon for every
make of Typewriter.
G. R. Bradley
& Co.
304 CANADA BLDG.
Phone Garry 2899. Winnipeg
ÞAÐ VANTAR MENN TIL
A<5 læra
Automobile, Gas Tractor ItSn I
bezta Gas-véla skóla i Canada.
Þab tekur ekkl nema fáar vlkur
ab læra. Ökkar nemendum er
fullkcmlega kent aS höndla og
gjöra viö, Automobile, — Auto
Trucks, Gas Tractors, Stationary
og Marine vélar. Okkar ókeypis
verk veitandi skrlfstofa hjálpar
þér aö fá atvinnu fyrir frá $50
til $125 á mánuöl sem Chauffeur
Jitney Driver, Tractor Engineer
eöa mechanic. Komiö eöa skrif-
U5 eftir ókeypis Catalogue.
Hemphills Motor School
Maln St. Winnipec:
Að læra rakara iðn
Gott kaup borcatS yfir allan ken-
slu tímann. Áhöld ókeypis, aö-
eins fáar vikur nauösynlegar til
aö lœra. Atvinna útveguö þegar
nemandi útskrifast á $15 upp í
$30 á viku eöa viö hjálpum þér
aö byrja rakara stofu sjálfum
og gefum þér tœkifæri til aö
borga fyrir áhöld og þess háttar
fyrir lítiö eltt á mánuöi. t»aÖ
eru svo hundruöum skiftlr af
plássum þar sem þörf er fyrir
rakara. Komdu og sjátiu elsta
og stæösta rakara skóla í Can-
ada. Varaöu þig fölsurum.---
Skrifaöu eftir ljómandi fallegri
ókeypis skrá.
Hemphills Barber College
Cor. IvlngSt. nnri Pnelfic Avenne
WIXNIPEG.
I trtlbú í Regina Saskatchewan.
Þegar þú þarfnast bygginga efni eða eldivið
D. D. Wood & Sons.
-------------——Limited--------------------
Verzla með sand, möl, mulin stein, kalk,
stein, lime, “Hardwall and Wood Fibre”
plastur, brendir tígulsteinar, eldaðar pípur,
sand steypu steinar, “Gips” rennustokkar,
“Drain tile,” harð og lin kol, eldivið og fl.
Talsími; Garry 2620 eða 3842
Skrifstofa: Horni Ross og Arlington St.