Heimskringla - 08.01.1919, Blaðsíða 1

VOLTAIC RAFMAGNS ÍLEPPAB
Opií á kveldin til ld. 8.30
Þegar
Tennur
Þurfa
Aðgerðar
Sjáið mig
DR. C. C. JEFFREY
“Hinm varkári tannlæknir”
Cor. Logan Ave. ogr Maln St.
iMPRÍleirir og: holltr flepimr, er varna
köldu o«r kvefl, llna srlgrtarverkl ogr
halda fötnnum jafn heltum snmar og
vetur, örva hlAíirANtna. Alllr ættu af
hrfika ]»ft. Ilexta teKundln koatar 50
cent. — Nefnið atærfS.
Peoples Specialties Co.
Dept. 17. P.O. Box 183«. WINNIPEO
XXXIII. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, -^IÐVIKUDAGINN 8. JANÚAR 1919
NÚMER 16
Almennar fréttir.
Rannsókn er nú hafin í Ottawa
viS'komandi klögunum þeirra
heimkominna hermanna, er komu
meS skipinu Northland, yfir illum
aðbúnaSi á leiSinni yfir hafiS.
Nokkrir hermenn hafa þegar ver-
iS yfirheyrSir og ber þejm öllum
saman um, aS á skipi þessu háfi
þeir átt viS alt ilt aS búa. Matur
var bæSi af skornum skamti og
lélegnir, kjötiS oft og tíSum alveg
óætt og brauSskamtar margfalt
minni en hermennirnir hafa átt aS
venjast, bæSi á Frakklandi og
Englandi. ' Einn af hermönnunum
bar fyrir réttinum, aS einu sinni
hefSu honum veriS framborin
unguS egg, og var á orSum hans
aS heyra, aS hann kærSi sig lítiS
um fuglakjöt af þeirri tegund!
Loftleysi, þrengsli og óhreinlæti
urSu hermennirnir viS aS una á
skipi þessu—þrengslin svo mikil,
aS sjóveikir menn urSu stöSugt
aS sitja þar sem þeir voru komnir,
jafnvel þegar veriS var aS snæS-
ingi. AS svo komnu hafa yfir-
menn skipsins ek'ki veriS yfir-
heyrSir, en eru viS hendina og
verSa spurSir spjörum úr seinna.
Vonandi ber rannsókn þessi þann
árangur, aS fyrirbygt verSi aS
hermennirnir eigi jafn hörmulegri
maSferS aS sæta á leiSinni yfir
hafiS framvegis.
Canada verzlunar og viSskifta-
nefndin (trade commission) hefir
komiS því til leiSar á síSast liSn-
um mánuSi, aS timburstjórn Breta
hefir ákveSiS aS kaupa 1,000,-
000,000 ferfet af söguSum viS
hér í Canada. ViSur þessi verSur
af öllum tegundum og fenginn úr
öllum stöSum landsins. Flest eSa
öll viSarfélög landsins hafa því
hagnaS af þessu og standa nú bet-
ur aS vígi en áSur sem atvinnu-
veitendur. Þessi miklu viSarkaup
Breta eru áþreifanlegur yottur
þess aS stríSinu sé nú lokiS og alt
tekiS aS færast í svipaS horf og
áSur var.
Stórir hópar manna eru nú at-
vinnulausÍT í Toronto og Mont-
real, er orsakast af því . aS skot-
færa gerSar verkstæSum öllum
þar hefir veriS IokaS. Segja frétt-
irnar útlitiS í þessum tveim borg-
um eystra sé hiS alvarlegasta, ef
ekki verSi hægt aS ráSa einhverja
bráSa bót á hinum ríkjandi at-
vmnuskorti.
Bandaríkja herflutningsskipiS
“Northem Pacific” rakst á sand-
rif fyrir framan Fire Island, N.Y.,
ralk svo skömmu síSar aS landi
upp og sat þar fast. SkeSi þetta
þann 8. þ.m. Um 3,000 hermenn
voru um borS á skipinu, auk ann-
ara farþega og skipshafnar. Á
laugardaginn hafSi öllum veriS
bjargaS af ákipinu utan 600
manns, sem aS líkindum hefir ver-
iS bjargaS síSan. Fjölda margir
af hermönnum, bæSi fyrirliSair og
ólbreyttir liSsmenn, voru særSir
og vom þeir 'fluttir fyrst í land.
Wilson forseti fór til ltalíu í síS-
ustu viku og þar sem annars staS-
ar var honum tekiS meS hinni
mestu viShöfn. Dvaldi hann þar
nokkra daga og sat ráSstefnu meS
'helztu stjómmálamönnum lands-
ins og virSist svo sem milli hans
og þeirra hafi ríkt bezta sctmkomu-
SENDIÐ EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yfir TERÐMÆTA MUNI
ROYAL CROWN SOAPS, Ltd.
154 Main St. Wlnnipag
lag viSkomandi öllum atriSum
hinna væntanlegu friSarskilmála.
Heimsótti hann páfann, höfuS
rómversk-kaþólsku kirkjunnar, og
var þar fagnaS meS mestu vir*kt-
um, en ekki er þess getiS, aS hann
hafi veriS útleiddur meS gjöfum,
eins og siSur var til (forna. — Wil-
son er nú kominn til Frakklands
aftur og dvelur þar aS líkindum
um 'kyrt uns friSarþingiS kemur
saman.
------o------
Samsæti Jóns Sigurðs-
sonar félagsins.
Eins og til stóS og auglýst hafSi
veriS, hélt Jóns SigurSssonar fé-
lagiS (Chapter I.O.D.E.) íslenzk-
um heimkomnum hermönnum
fagnaSarsamsæti þann 6. þ.m. í
Royal Alexandra gistihöllinni.
Sóttu samsætiS um 300 manns og
fór þaS fram mjög myndarlega
og vel í alla staSi. Hon. Thos. H.
Johnson, dómsmálaráSh., stýrSi
samsætinu og fórst þaS eins og
vænta mátti ágætlega úr höndum.
Hélt hann stutta inngangsræSu og
bauS gesti velkomna. Næstur
talaSi Dr. B. J. Brandson og flutti
aSalræSuna um kvöldiS. BauS
hann heimkomnu hermennina vel-
komna og tjáSi þeim þakkir fyrir
þeirra dyggu þénustu í garS lands
og þjóSar. Var gerSur hinn bezti
rómur aS ræSu hans. Þar næst
söng Alex Johnson einsöng og
spilaSi Miss Ottenson undir. Þá
var kvæSi flutt af SigurSi J. Jó-
hannessyni, sem allir Winnipeg-
Islendingar kannast viS -— var
kvæSi hans vel flutt og sérstak-
lega viSeigandi slíkt fagnaSarmót.
Næst var kallaS á Lieut. Col. H.
M. Hannesson, sem fyrir stuttu
síSan er heim kominn frá Frakk-
landi, og flutti hann snjalla ræSu.
HrósaSi hann þátttöku kvenna
stríSinu viSkomiandi og kvaS þær
hafa sýnt hina mestu hugprýSi. Á
eftir honum flutti Jón Jónatans-
son, heimkominn hermaSur, mjög
fallegt frumort kvæSi, og var þaS
þakkarávarp til kvenna hér heima
fyrir—fyrir kassana, sem þær
hefSu hermönnunum sent og alt
þaS góSa og gleSjandi "aS heim-
an.” — Mrs. GuSrún Skaptason
hélt svo aS endingu lipra ræSu
fyrir hönd Jóns SigurSssonar fé-
lagsins — hún er “Regent” félags-
ins. AS iokinni skemtiskrá var
svo sezt aS borSum og fariS aS
snæSa. Voru veitingar hinar
beztu. — Þar næst fóru sumir aS
dansa viS ágætt “músík”, en aSr-
ir skemtu sér viS spil og annaS í
öSrum sal.
Fjöldamargir nýlega heim-
komnir hermenn sóttu samsætiS
og margir af þeim hafa lengi í
burtn veriS. Var mjög vel viS-
eigandi aS bjóSa þá þannig vel-
komna og á Jóns SigurSssonar fé-
lagiS stóra þökk allra Islendinga
hér skiliS fyTÍr aS stofna til þessa
samsætis og standa svo vel fyrir
öllu.
Á meSal gestanna var Emile
Walters, málari frá Bandaríkjun-
um, er hlaut verSlaun fyrir mál-
verk sín í Ghicago síSast liSiS
sumar, eins og skýrt var frá hér í
blaSinu.
-------o------
Svívirðileg meðferð
á föngum.
Brezkir fangar eru nú sendir í
þúsundatali frá Þýzkalandi til
Frakklands, aS heita má daglega.
Bera þeir á sér öll merki hinnar
verstu meSferSar, eru tötralega
klæddir og flestir horaSir og meir
og minna af sér gengnir. — Engir
af föngum þessum hafa þó veriS
ver til reika en fangahópur einn,
sem kom frá Forbach, og höfSu
þeir flestir veriS teknir í hinni
miklu sókn ÞjóSverja síSastliSinn
marzmánuS. Eftir aS ÞjóSverjar
tóku aS færa sig aftur á bak sam-
kvæmt vopnahlés skilmálunum,
sleptu þeir f öngum þessum lausum
meS þeim ummælum, aS þeim
væri bezt aS leita á náSir vina
sinna. Fangar þessir voru flestir
brezkir og urSu þeir nú, allslausir
af öllu, aS ganga um fimtíu til
sextíu mílur áSur en þeir komust
til herbúSa bandamanna. Voru
þeir þá nær dauSa en lífi.
Islenzk hjúkrun-
arkona Iieiðruð.
Miss Inga Johnson.
Ensku blöðin hér í Winnipeg
fluttu þá frétt á föstudaginn, að
nýlega hefði Miss Inga Johnson,
sem nú vinnur við hjúkrunarstörí
erlendis, verið sæmd heiðursmerk-
inu Royal Red Cross of the First
Class fyrir ötula og góða fram-
komu sem hjúkrunarkona. Miss
Johnson er vel þekt hér á meðal Is-
lendinga í Winnipeg, því hér ólst
hún upp frá barnsárum, lærði hér
hjúkrunarstörf og stundaði þá köll-
un sína við spítalann hér með snild
og prýði. Um langt skeið var hún
aðstoðar yfirhjúkrunarkona við
spítalann og tímum saman hafði
hún þar yfirstjórn í fjarveru for-
stöðukonunnar; þeirri stöðu slepti
hún til þeps að geta gefið sig við
forstöðu þess starfs spítalans, sem
nefnt er “Social Service Work”, og
að því starfi vann hún til 26. júlí
1916, að hún lagði af stað til Eng-
lands. Síðan hefir hún unnið við
hjúkrunarstörf erlendis, aðallega á
Frakklandi í námunda við her-
stöðvarnar, með þeim árangri, sem
þegar hefir verið frá skýrt. Að
vita hana nú hafa hlotið slíka heið-
urs viðurkenningu, sem tiltölulega
fáar hjúkrunarkonur héðan frá
Canada hafa fengið, er hennar
mörgu vinum og kunningjum hér
hið mesta gleðiefni.
Inga Johnson er fædd í Nýja Is-
landi 1 7. okt. 1880. Foreldrar
hennar voru þau Jón Sigurjónsson
og kona hans Sigurlaug, bæði úr
Þingeyjarsýslu á Islandi, er fluttu
til þessa Iands snemma á landnáms-
tíð Islendinga og lengst af áttu
heimili hér í Winnipeg.
Hryðjuverk Tyrkja.
í Armeníu.
Ekki virSast Tyrkir enn af baki
dottnir við tilraunir sínar a<S eySi-
leggja Armeníu þjóSina. Fremja
þeir þar manndráp í stórum stýl
og brytja íbúa landsins niSur
sem hráviSi, er þeim sýnist svo
viS horfa. MarkmiS þeirra meS
þessum skelfilegu atförum er óef-
aS þaS sama og áSur — aS eySi-
leggja Armeníu þjóSina meS öllu
og sópa henni burt af jörSinni. Er
fyllilega tími til þess kominn, aS
aSrar þjóSir taki aS skerast alvar-
lega í leikinn og komi hinni lang-
þjáSu og undirokuSu Armeníu
þjóS til bjargar. Vonandi verSa
þær ráSstafanir gerSar á friSar-
þinginu, er flæma Tyrki meS öllu
burt úr Armeníu.-----Fregnriti
eins Parísar blaSsins, sem lengi
hefir dvaliS í borginni Constan-
tinople, skýrir nýlega all-ítaralega
frá hrySjuverkum, morSum og
ránum Tyrkja í Armeníu á síSast
liSnum fimm árum. Mun mörg-
um finnast saga hans all-ótrúleg,
en'því miSur mun hn alveg sönn.
MeSal annars skýrir fregnriti þessi
frá því, aS einu sinni hafi tyrk-
nesku yfirvöldin sent þær fyrir-
skipanir til um 100,000 Armeníu-
manna, aS safnast fyrir “hemaS-
ar ástæSur” til Dorgor í Arabíu.
SíSar komust svo yfirvöldin aS
þeirri niSurstöSu, aS HSssöfnuSur
þessi væri of stór og til þess aS
ráSa bót í slíku fyrirskipuSu þau,
aS 80,000 þessara Armeníu-
manna væru drepnir. — I Muáh
dalnum myrtu Tyrkir eitt sinn
2,000 konur, er þeir grunuSu um
aS haifa svelgt gimsteina; létu svo
brenna líkin og síuSu öskuna. I
öSru tilfelli grófu þeir 100 konur
lifandi í skurSum, sem þeir höfSu
neytt þær til aS grafa sjálfar. —
Hallæri er nú svo mikiS í Armen-
íu, aS fólk hrynur þar niSur úr
hungri daglega — í ofannefndu
héraSi dóu úr hungri 7,000 börn
fyrir stuttu síSan.
------ö-----
Fáein orð um
mikilvægt efni.
Herra ritstjóri Heimskringlu!
I heiSmSu blaSi ySar frá 19.
des. er ensík þýSing á íslenzka
kvæSinu “AndvarpiS” eftir Krist-
ján Jónsson. ÞýSingin er eftir Mr.
Anderson aS Poplar Park. Mig
langar til aS ifá aS láta í ljós á-
nægju mína yfir þýSingunni. Eg
fæ ekki betur séS, en aS hún sé
prýSilega af hendi leyst, og þar
haldi sér bæSi andi og efni frum-
kvæSisins furSu vel. Eg er því
Mr. Anderson þakklátur fyrÍT þýS-
inguna og sömuleiSis þakklátur
ySur, herra ritstjóri, fyrir aS hafa
birt kvæSiS og prýtt meS því
blaS ySar.
Og fyrst eg á annaS borS mint-
ist á þýSingu þessa á íslenzku
ljóSi, vildi eg mega láta iþaS álit
mitt í ljós, aS þeim, sem nokkuS
er ant um íslenzkar bókmentir,
annars staSar en í nösunum, ætti
aS vera um þaS hugaS, aS þaS
sem í íslenzkum bókmentum hef-
ir sérstakt gildi, komist í góSum
þýSingum inn í bókmenta-strauma
landsins hér.
Nokkur viSleitni í þá átt héfir
átt sér staS. Þegar á skóla-árum
sínum fékst Vilhjálmur Stefáns-
son, norSurfari, viS þýSingu ís-
lenzkra ljóSa. Þeir prófessoram-
ir Skúli Johnson og Runólfur
Fjeldsted, hafa lagt til nokkum
skerf og góSan. Fleiri hafa eitt-
hvaS reynt og stundum tekist
hnyttilega, eins og t.d. Jóni Run-
ólfssyni meS vísur Hafsteins:
“Adam sagSi, Eva”. En langt af
öllum tilraunum til aS þýSa ís-
lenzk ljóS á enska tungu hér
vestra, bera þýSingar Mrs. I.
Johnson í Seattle á þjóSkvæSum
og vísum. Flest er þar þýtt af
mestu snild.
Þegar um nytsemi þýSinga er
aS ræSa, þá þarf aS muna þaS, aS
mest gildi hefir þaS á bókmenta-
markaSinum almenna, sem viS sig
hefir eitthvaS frumlegt, annaS
hvort aS efni eSa formi. LjóSa-
gjörS bókmentaþjóSanna er aS
miklu leyti meS sama hætti, ein-
ungis tungumálsmunur. Islenzku
skáldin em flest lík öSrum skáld-
um. Islenzk ljóS em oftast svip-
uS ljóSum á öSrum tungum, aS
öSru leyti en því, aS íslenzku ljóS-
in eru rígbundin reglum stuSIa
og höfuSstaifa, svo þaS er haft um
fætur margra skálda, þó þau í
rauninni sé “skáld af guSs náS”.
Aftur á móti teljast þeir allir skáld,
sem meS aefingu hafa lært aS fara
meS stuSlana og finna einhver
orS, sem ríma saman í endum lín-
anna.
ÞaS er meS bókmentimar eins
og fólkiS í Aþenu: “Um ekkert
er þeim jafn hugaS eins og þaS,
aS heyra eitthvaS nýtt.” ÞaS er
rétt og heilbrigt. Fyrir þaS 'helzt
viS hin eilífa framþróun. Langar
leiSir hafa sum skáldin sótt lista-
verk sín. ESa sótti ekki Long-
fellow bragarhátt síns mesta lista-
verks, og jafnvel andann einnig,
allar götur norSur á Finnmörk?
Nú skilst mér aS lslendingar eigi
í sínu pokahomi nokkuS af fmm-
legum bókmentum. Bragarhætti
eiga þeir nokkra, sem fáir eSa
engir kunna. Og til er í bundnu
og óbundnu máli talsvert efni, sem
væri öSrum bókmentum vemleg
viSbót. ÞaS gildir lítiS aS bæta
viS þýSingum á því efni, sem er
fyrir í landinu meir en notaS er.
En hitt væri ræktarsemi viS land-
iS nýja, aS færa því vemlegt ný-
næmi.
Ef einhver treysti sér til aS
þýSa á ensku einhver þeirra fáu
kvæSa, sem Islendingar hafa ort
hér í Vesturheimi og verulegt bók-
menta-gildi hafa, þá kysi eg fyrst
til þess kvæSiS “Sandy Bar” eft-
ir Fljótsbúann fagurtyngda. Satt
er þaS, aS bragarhátturinn er frá
Edgar Poe, en andinn er úr Nýja
Islandi. Frumbúa-sálin er þar lif-
andi, svo lifandi, aS hún vekti eft-
irtket og ást á sér, kæmist hún úr
kotinu til konungshalla bókment-
anna. Og búningurinn sæmir
henni, þó hún kæmi í skrautlegt
musteri.
ViljiS þór, herra ritstjóri, leyfa
mér aS benda á þaS, hversu
skammarlega oss ferst viS ótal-
marga ættbræSur vora, sem mtt
hafa sér brautir inn í mzirinfélagiS
ameríska og orSiS þar afburSa-
menn. Fæstra þeirar er getiS í
blöSum, né nöfnum þeirra gaum-
ur gefinn. Eg vil ekki lengja mál-
iS meS nafnalista. En hve margir
vita nókkuS um slíka ágætismenn
eins og t.d. háskólakennarana
Sturlu, Leif og SigurS; stór-blaSa-
manninn Jón Hólm; prestinn Pét-
ur í Iowa; og verkfræSinginn Jós-
ef Péturson, sem frægur er fyrir
stórvizki sín jafnt í SuSur- og
NorSur-Ameríku ? Er þó ek'ki
a I 1 u r heiSur Islendinga í þessu
landi kominn undir því, hve marg-
ir nýtir menn og merkir koma af
ísl. stofni. VerSum vér á nokkum
annan hátt ættlandi vom til
sóma, en meS því aS reynast nýtir
menn í mannfélaginu hér? Er þaS
ekki heilög skylda vor aS leggja
raökt vora aSallega viS unga af-
bragSsmenn af íslenzkum ættum,
sem rySja sér braut til nytsemdar
og frægSar í landi þessu og bvetja
aSra til þess aS feta í þeirra fót-
spor. ÞaS má ekki snúa hnakk-
anum fram en andlitinu aftur, ef
lslendingar í þessu landi eiga aS
verSa sómi ættjarSar sinnar. ÞaS
er satt, sem Gestur kvaS, er hann
átti heima vestur hér:
“Til einkis er aS glápa á gengn-
ar tíSir,
og gráta frægS, sem löngu er
orSin hjóm.”
Og svo eg víki aftur aS þýS-
ingum ftlenzkra IjóSa, þá vildi eg
bæta því viS, aS um aS gera er
aS koma þehn aS, ef þær eiga
þaS skiliS, í velmetnum tímarit-
um enskum. ÞaS er aSal-atriSiS.
En þiS, íslenzkir blaSamenn, ætt-
uS aS vera vinir og lærifeSur
þeirra, sem tilraunimar gera, birta
í blöSum ýkkar þýSingar, sem
gildi hafa, en aSrar ekki. Ef þiS
e’kki hafiS ráS á því sjálfir, ættuS
þiS aS hafa ykkur til aSstoSar
einhvern lærSan mann, sem bæSi
hefir siSferSilegt þrek til aS dæma
rétt, og láta persónulega aSstöSu
höíundanna viS einhvern eSa eitt-
hvaS engu ráSa, og líka hefir aS
eSlisfari samúS viS þá anda, sem
langar til aS hefja flug.
'Þér, herra ritstjóri Heims-
kringlu, munuS vera fæddur í
þessu landi, alinn hér upp og
skólagenginn hér. Eg treysti yS-
ur því öSrum fremur til þess aS
vera meS blaSi ySar skjól og
skjöldur ungra, íslenzkra fræSi-
manna, sem gamla íslenzka garS-
inn gera frægan meS andans at-
orku, listum og manngildi, þó
horfnir virSist (fyrir vanrækslu
vora) inn í þjóSlíf þessa mikla
meginlands. Nokkrir þeirra 'hafa
þegar fært vorri nýju þjóS gjafir:
gull, reykelsi og myrru.
Eg ætlaSi einungis aS þakka
fyrir þýSinguna á íslenzka ljóS-
inu, en áSur en mig varSi hafSi
penninn þotiS á staS meS þessar
skyldu hugsanÍT. Eg biS ySur af-
sökunar, herra ritstjóri, hafi eg
níSast á gestrisni ySar.
VirSingarfylst,
Bjöm B. Jónsson.
------o-------
Theodore
Rooseyelt látinn.
Gol. Theodore Roosevelt, fyr-
verandi forseti Bandarikjanna,
varS bráSkvaddur aS heimili sínu
þannn 6. þ. m. Lézt hann í rúmi
sínu síSari hluta nætur og segja
laéknarnir hjartabilun hafa veriS
banamein hans. HafSi hann átt
viS töluverSan lasleika aS striSa
um all-langan tíma undanfariS og
veriS skorinn upp tvisvar frá því í
haust. Fyrri uppskurSurinn var
viS eyrnasjúkdómi og eftir hann
var Cöl. Roosevelt aS heita mátti
alveg heymarlaus. Hefir slíkt aS
líkindum haft lamandi áhrif á hann
og hnékt mótspyrnu kröftum hans
gegn öSrum lasleika. SíSasta
daginn, sem hann lifSi, var hann
meS hressasta móti og hélt sig
vera á góSum batavegi. Árla
næsta mrogun fanst hann svo ör-
endur í rúmi sínu, hafSi andast í
svefni og án nokkurra þjáninga.
ViS fráfall Col. Roosevelt á
BandarikjaþjóSin á bak aS sjá
einum sinna merkustu manna. Var
hann aS eins rúmlega sextugur er
hann lézt, fæddur í New York
27. okt. 1858. Hann var tutt-
ugasti og sjötti forseti Bandaríkj-
anna, var forseti á eftir William
McKinley, er var skotinn til bana
í bænum Buffalo, N.Y. Sem for-
seti sýndi Col. Roosevelt skör-
ungsskap mikinn og lót mikiS til
sín taka í framfara málum þjóSar
sinnar. Eftir aS styrjöldin nýaf-
staSna skall á ávann 'hann sór vin-
sældir miklar hór í Canada og yf-
ir leitt í brezka ríkinu sökum þess
hve einarSlega hann studdi mál-
staS bandaþjóSanna. Ef hann
hefSi mátt ráSa, hefSu Bandarík-
in lagt út í stríSiS undir eins og
ÞjóSverjar ákváSu aS fótum
troSa hlutleysi Belgíu, eSa meS
öSrum orSum strax í byrjun.