Heimskringla - 29.01.1919, Blaðsíða 1

XXXIII. ÁR.
Almennar frjettir.
Sambctndsstjórnin hdfir nýlega
ákveSið, aS þeir þegnar óvina-
JjjóSanna, sem veriS hafa hér í
varShaldi sökum stríSsins og sem
akoSaSir eru lítt æskilegir til dval-
ar hér í landi, séu sendir til heima-
landa sinna undir eins og mögu-
leikar leyfa. Hefir dómsmálaráS-
herranum veriS heimilaS vald
samkvæmt stríSsráSstöfunarlög-
unum til aS sjá um burtflutning
allra slí'kra manna og verSa nokkr-
ir þeirra heim sendir tafarlaust.
Skýrslumar sýna aS 2,222 þegn-
ar óvina þjóSanna séu nú í VarS-
haldi víSsvegar um Canada; þar
af em 1,700 menn þýzkir. Svo
virSist sem menn þessir verSi ekki
aliir burtu fluttir, heldur aS eins
J>eir, sem einhverra orsaka vegna
skoSast hér óæsikílegir og jafnvel
hættuIegÍT.
lautinant í þýzka hemum og var
tcilliS líklegt slfkt myndi mæla
sterklega á móti homum. Mál-
rannsókninni er nú nýlega lokiS
og hefir 'hann veriS dæmdur sýkn
saka. SannaSist fyrir réttinum, aS
hann hefSi veriS beittur versta of-
beldi og átt höndur sínar aS verja.
Á'kveSinn í aS neySa hann til aS
kaupa sigurlánsbráf haf'oi Tip
Blame, ásamt 20 mönnum öSrum,
gert aSsúg aS húsi hans, brotiS
hvem emasta glugga þess og aS
þvf búnu brotist inn. Þá var þaS
aS Blaine var skotinn eftir aS hon-
um hafSi veriS margskipaS aS
hafa sig á brott. — DómsúrskurS-
ur þessi sýnir aS lög þessa lands
vemda menn af erlendu bergi
brotna gegn öllum yfirgangi og
ofbeldi, séu þeir góSir og lög-
hlýSnir Canada borgarar.
Austurfylkin, Ontario og Que-
bec, hafa þessa síSustu daga fariS
algerlega varhluta þeirrar blíSu
veSráttu, sem enn hélzt um alt
VesturlandiS. Eftir einmunatíS
þaS sem af er vetrinum breyttist
til hms verra eystra litlu eftir
miSja síSustu viku og skall þar á
versta óveSur. Segja fréttirnar af
þessu hafa hlotist hin mestu óþæg-
indi, Iflutningar tepst meS jám-
brautum á sumum stöSum sökum
hins mikla snjó'falls og þó kuldinn
væai ékki mikill, sem því fylgdi,
vom veSurbrigSin mikil eftir hina
bHSu veSráttu undanfariS.
Þann 24. þ.m. höfSu þrjátíu
ríki sySra staSfest vínbannslög
stjómarinnar og um leiS samþykt
algert vínbann. Bindindishreyf-
mgin hefir nú náS svo sterkum
tökum í Bandaríkjunum, aS engin
mótspyma virSist koma þar aS
haldi og spá margir aS innan árs
hér frá muni álgert vínbann verSa
komiS á í öllum ríkjum undan-
íekningarlaust.
Uppleysing Bandaríkja - hersins
heldur áfram meS fullum krafti og
virSret aS stómm hraSari en á sér
staS meS brezka herinn. Þann
10. þ.m. hö'fSu í alt 693689 menn
veriS leystir úr Bcindaríkjahemum
og ákveSiS er aS 1,151,000 her-
menn fái þar lausn í nálægri fram-
tíS. SíSustu skýrslur frá Eng-
landi, sem ná til 7. þ. m., segja
352,658 menn þá í alt hafa veriS
leysta úr brezika h'emum.
NeSri málstofa Bandaríkja-
þingsins samþykti nýlega fmm-
Varp, er ákveSur, aS $100,000,-
000 verSi variS til lfknar nauS-
stöddum þjóSum Evrópu. Ligg-
ur ifmmvarp þaS nú fyrir senatinu
og taliS líklegt aS þaS nái þar
staSfestmgu.
Eins og skýrt hefir veriS frá hér
í blaSinu áSur, var þýzkur bóndi í
grend viS Dmmhellarbæ í Alberta
fylki, Albert Arnold aS nafni,
hneptur í varShald fyrir rúmum
tveim mánuSum síSan og kærSur
fyrir aS hafa skotiS til bana um-
boSsmann nokkurn í þágu sigur-
lánsins, er Tip Blaine hét. Þessi
þýziki bóndi, sem nú er eiSsvarinn
þegn Canada, var um eitt skeiS
SENDIÐ EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yfir VERÐMÆTA MUNI
R0YAL CROWN SOAPS, Ltd.
664 Main St Winnipeg
Hon. T. H. Johnson, dómsmála
ráSherra Manitoba, veiktist snögg-
lega á föstudagskvöldiS var og
hefir legiS albþungt haldinn síSan.
Var hann á fundi þeim, sem
boSaS var til af borgarráSinu hér
til þess aS ræSa skattmál og sem
haldinn var ofanndfnt kvöld. Eft-
ir aS forsaetisráSherra fylkisins og
aSrir höfSu haldiS ræSur tók
Jöhnson til máls, en hafSi aS eins
talaS skamma stund þegar hann
fékk aSsvif og misti alla meSvit-
und um tíma. Var hann þá flutt-
ur heim og næsta morgun sagSur
all hiættulega veikur. SíSan hefir
honum þó stöSugt fariS smábatn-
andi og seinustu fróttir segja hann
úr allri hættu. Lá hann nýlega í
spösnku Veikinni og hefir ekki ver-
iS ’fullhraustur síSan.
Róstur í Winnipeg
Lengst af 'hefir Winnipeg veriS
friSsöm 'borg, laus viS róstur af
öllu tagi. Út af þessu brá þó hér
á sunnudaginn var og um tíma
virtist útlitiS aS verSa alt annaS
en glæsilegt. Upphafsmenn aS
þessu voru Sósíalistar hér, er
stdfndu til fundar undir berum
himni hjá bæjarráSshúsinu, miS-
stöS borgarinnar, og hugSust þar
aS ræSa ýms áhugamál sín. Var
sagt fundur þessi hefSi aSalIega
veriS kalIaSur til minningar um
Karl Liebknecht og Rósu Luxen-
burg, uppreistarlforingjana þýzku
og helztu leiStoga hins svonefnda
“Spartakus” flokks á Þýzkalandi.
RæSumar áttu aS sagt er, aS fara
fram bæSi á þýzku og öSrum er-
lendum tungum sem hér eru ek’ki
skiljanlegar utan örfáum af fjöld-
anum.
Þar sem fundurinn hafSi veriS
vel auglýstur, höfSu heimkomnir
hermenn fengiS um hann vitn-
eskju og voru viS öilu búnir. Var
stór hópur áf þeim og öSrum íbú-
um borgarinnar, er slógust til
fylgdar viS þá, því þar til staSar
og auSsjáanlega allar ráSstafanir
gerSar hvaS gera skyldi. HafSi
fundurinn ekki staSiS lengi yfir,
þegar hann var uppleystur af
völdufn þessara heimkomnu her-
manna og félaga þeirra og urSu
viS þetta töluverSar rySkingaT.
Sumir af Sósíalistum flúSu inn í
búSir, gististöSvar og aSra staSi
þarna nærri, voru eltir og í þess-
um stöSum áttu sér staS meiri og
minni skemdir viS aSganginn.
Engir meiddust til muna, en sagt
er sumir af "Winnij>eg Bolshevist-
um“ hafi þó orSiS all-illa til reika
viS þetta tækifæri. Svo virSist,
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 29. JAOAR 1919
sem lögreglan hér hafi sáralitla til-
raun gert aS bæla gauragang
þenna niSur og liggur næst viS aS
halda hún hafi fundiS þar til
vanmáttar.
AS fundinum uppleystum og
eftir aS fundarmönnum höfSu
veriS gerS skil eftir 'föngum, tóku
heimlkamnu hermennirnir og liSs-
menn þeirra aS snúa athygli aS
öSru. Héldu þeir næst til höfuS-
skrifstofu og lestrarsals Sósíalista
hér í borginni, sem eru í A.O.U.W.
stórhýsinu á Smith stræti og réS-
ust þar til inngöngu án minstu taf-
ar. BlöS og bæklingar og alt
prentaS eSa skrifaS var þar sam-
an tínt, boriS út á götu og brent.
MeSal annars fanst þar í vörzlum
Sósíalista “rautt" 'flagg, og varS
þaS fljótlega eldinum aS bráS.
AS svo búnu var haldiS til annara
staSa og þar sömuleiSis orsakaSar
meiri og minni skemdir. Fyrir
einna mestu tjóni urSu þýzki
klúbburinn á McGregor stræti og
bifreiSa verzhm Michael Ert, á
horni King og Bannatyne stræta.
Ólæti þessi héldu áfram langt
fram á nótt. Þegar frá leiS fór þó
þeim heimkomnu hermönnum
fækkandi, sem þátt í þessu tó'ku
og þá fyrir öllu staSiS, aS sögn
blaSanna hér, mestmegnis af ung-
lingum og ærslaseggjum.
Á mánudaginn var svo hafist til
handa í annaS sinn og dceSi þetta
skömmu dftir hádegi. Múgur og
margmenni sa'fnaSist þá saman á
sömu stöSvum og áSur og segja
blöSin um 2,000 heimkomna her-
menn 'hafa tekiS þátt í þessu.
Tölurvert meiri skemdir voru þá
orsakaSar Michael Ert verzluninni
og aS því búnu svo haldiS til
“Swift Ganadian” sláturhússins.
Var þess krafi'st aS íoTstöSumenn
þess félags segSu tafarlaust upp
vinnu öllum mönnum, tilheyrandi
óvinaþjóSunum og tæki heim-
komna hermenn í þeirra staS.
Hlutu kröfur þær hinar beztu und-
irtektir og kom borgarstjórinn nú
til sögunnar, lofaSi öllu fögru og
gerSi sitt ítrasta aS stilla til friSar.
Leiddi þetta til þess, aS frdkari
róstum var afstýrt — í bráSina aS
minsta kosti og vonandi alveg.
Eins og þegar hefir hér veriS
tekiS fram, eru Sósíalistar hér aS-
al-upphafsmenn aS ófögnuSi þess-
um. Var sízt aS undra, þó heim-
komnu hermönnunum, sem barist
hafa á vígV’ellinum gegn 'hinu ægi-
lega hervaldi ÞjóSverja, væri lítt
um þaS gefiS aS hátíSlegar minn-
ingarathafnir væru hér haldnar til
heiSurs þýzkum leiStogum. AS
kalla til slíks fundar og skýrt hefir
veriS frá aS ofan, var í alla staSi
óviSeigandi og vanhugsaS. Á
þeim alvÖTutímum, sem nú eru,
ætti öllum hugsandi einstakling-
um aS vera þaS skiljanlegt, aS
þeim málum, sem líkleg eru aS
valda meiri og minni æsingum,
ætti nú sem minst aS hreyfa.
----------------o--------
Ljúfar raddir.
m.
Merkur landi vor að Markerville,
Alta., ritar svo 19. jan.:
“Samkvæmt áskorun í blöðun-
um, sendi eg þessa “yfirlýsingu”,
er nota má það, sem hún nær:
“ ’Vér, meðlimir lestrarfélagsins
“Iðunn”, Markerville, lýsum yfir
því, að vér álítum mjög æskilegt,
að myndað verði eitt allsherjar-
félag meðal Vestur-Islendinga, er
bindist í að styrkja og efla Þjóð-
erni vort, íslenzka tungu og bók-
mentir, án áhrifa flokkaskiftingar
eða skoðanamunar í öðrum mál-
að honum eftir sem föng eru til.’
“Undirstaðan í þessu máli þarf
að vera vönduð, til að byggja á,
og að því þurfið þið, þjóðernis-
vinir, að vera gjörhugulir.
Jónas J. Húnford.”
IV.
“Vér, meðlimir stúkunnar “Isa-
fold” I.O.F., saman komnir á fundi
í Winnipeg 23. jan. 1919, lýsum
fögnuði vorum yfir þjóðræknis-
hreyfingunni, sem nú er að koma
í ljós með Vestur-Islendingum, og
vér tjáum oss fúsa að styðja hana
eftir föngum; felum vér ritara vor-
um að skrifa $5.00 ávísun á gjald-
kera vorn, er send sé féhirði for-
stöðunefndar málsins hér í bænum
því til styrktar.
Br. Árnason, C.R.
J.W.Magnússon, rit.
—Félag þetta mun þannig verða
fyrst til að styðja málefnið fjár-
hagslega. Fyrir það ber því þökk
og heiður.
V.
Á ársfundi fyrsta lúterska safn-
aðar í Winnipeg var í síðustu viku
samþykt í einu hljóði tillaga frá
sd.skólakennurum hans, að byrjað
skyldi aftur hið fyrsta á íslenzku-
kenslu fyrir börn, er um tíma hafði
lagst niður vegna ýmsra örðug-
Ieika; auk 'þess var og gerð eftir-
farandi yfirlýsing:
“I tilefni af hreyfingu þeirri, er
nýlega hefir látið á sér bæra með-
al Islendinga í Winnipeg, og opin-
berum tillögum um stofnun þjóð-
ræknisfélags, er nái til allra Vest-
ur-Islendinga, lýsum. vér, meðlimir
Fyrstal lút. safnaðar í Winnipeg,
saman komnir á ársfundi 24. jan.
1919, yfir því, að vér viljum
styðja að framgangi 'þess máls
með ráði og dáð.”
Þessa var og að vænta úr þeirri
átt, því þar átti íslenzkan hér
vestra hásæti sitt um heilan manns-
aldur. Þar var gimsteinum ísl.
sagna og Ijóða frá fornri og nýrri
tíð, ár út og ár inn 'haldið á lofti
fyrir almenningi þjóðar vorrar.
Og þaðan ómuðu þessi alvöru-
þrungnu orð til þeirra, er kasta
vildu sér eins og dropa í þjóðlífs-
hafið hér:
“ótvírætt skal eg og lýsa yfir
því, að mér virðist það hlyti að
verða oss bæði óvirðing og sið-
ferðisleg yfirsjón—synd á móti
fjórða boðorðinu, og gæti jafnvel,
ef mjög illa vildi til, orðið synd
gegn heilögum anda—, ef vér með
afnámi íslenzku köstuðum þeim
föður- og móður-arfi vorum, að
eins fyrir þá sök, að vér fáumst
ekki til að leggja neitt á oss þeirri
dýrmætu eign til varðveizlu. —
— “Fús ætti eg til þess að vera,
að standa uppi í stríði út af þessu,
á móti þeim, sem aðra stefnu, og
að ætlan minni ramm-öfuga, hafa
þar aðhyllzt, án tillits til þess,
hvort þeir bera fyrir sig kirkjuleg-
ar eða ókirkjulegar ástæður. Því
eg hefi það hiklaust fyrir satt, að
því að eins hafi drottinn látið oss
eiga íslenzkan uppruna, að hann
hafi ætlað oss, sem kristnir viljum
í alvöru vera, að gjöra þennan
þjóðemislega arf vorn arðber-
andi, fólkslífinu hér um slóðir og
fólkslífinu á Islandi til blessun-
ar.” (J.B. í “Sam.”)
Þannig hljóða orð fyrirliðans
mikla og hreinhjartaða, er barátt-
an fyrir velferð ísl. bræðra og
systra hér vestra yfirbugaði fyrir
aldur fram. I gegn um þessi og
önnur slík orð hrópar hann nú úr
gröf sinni til Vestur-Islendinga
og áminnir þá um: að halda bar-
áttunni áfram, að týna ekki gim-
steinunum, að ávaxta föður- og
móður-arfinn. — Og slíkar Ijúfar
raddir má heyra frá kumlum
margra annara ágætra leiðtoga, er
aldrei þreyttust meðan þeim entist
Hf og aldur, að hrópa: “Geymið
arfinn! ”
Og um erfðina kveður við frá
Klettafjöllum:
“Móðir vor átti, ör í lund,
Eign fyrir börn sín varla—
En hún gaf þér í heimanmund
Hörpuna sína alla.”
Enn hljómar harpan sú hrein og
skær um bygðir og ból barnanna,
er vestur fóru um ver. En nú er1
vandinn við að halda 'þeim hörpu-'
hreim í hjörtum og á vörum barna
vorra og barnabarna.
Hver ráð sjáið þér?
Þjóðrækinn.
Or bæ og bygð.
Blattið Wynyard Advance flytur
]>á soi'g'tegu frét.t, að nýloga duaifi
látist flþar í ibygð >af völdurn spöinisku
veikinnar, ihema Magnús Isfeld
I (BraziMufari), tveir syriir han's og
ein ddttir. ÖIl fjölskyldan veiktist
að heita rnátti í eiwu og var örstutt
á milli dauð.Hfailanna. Heifir hin
skæða landfarssótt óvfða hö.ggvið
svo stórt skarð á einu heionili, að
minsta kosti á rrfeðal íslendinga.
Verður Jreirra látnu nánar minst
síðar. ----------------
Kvenfélag Tjald búðarsafn. heldur
spilákveild í búsi Mrs. G. Magnús-
soni, að 589 Elliee ave., mæsta laug-
ardagskveld 1. fébr. Ágóðanum
verður varið til að gleðja veikan
mann. Allir veikomnir.
Gefin sanran í hjónaband þ. 20.
jan. s.l. voru )]>au JÓhamnes Lindal
Siga'aldiason, JÓhannessonar bónda
í Víðir, Man., og Miss Þorbjörg Da-
víðsdóttir ;bónda Davfðssonar og
konu hans Þuríðar Gfsladóttur á
Gilá f Vfttnsdal í Húnavntnssýslu.
Séra Jólmnn Bjarmason gffti og fór
hjónavíigslan fram á heimili hans í
Árborg. Heimili Mr. og Mrs. Sig-
valdiason ve.rður ó búgarði, er brúð-
guruinn á í Vfðinbygð.
Friðarþingið.
Á friSarþinginu og ráðstefnum
öllum í sambandi viS það virSist
alt nú ganga eiftir beztu óskum.
Mörg mál hafa þegar veriS tekin
til umræSu og um þau svo fjallaS
af sérstökum nefndum, er skipaS-
ar eru til þess aS íhuga hvert mál
gaumgæfilega frá öllum hliSum.
Leggjast mál þessi svo síSar fyr-
ir aSailþingiS, aS afloknu starfi
nefndanna í sambandi viS þau, og
eftir aS skýrslur allar eru til reiSu.
VerSur þá reynt aS ráSa fram úr
hverju máli á sem heppilegastan
hátt á þeim grundvelli þar sam-
komulag er helzt fáanlegt.
Þar sem svo mörg og afar-
flókin mál liggja fyrir þinginu,
stendur þaS aS líkindum lengi yf-
ir, aS sjálfsögSu þrjá mánuSi eSa
lengur. SíSustu viku fór mestur
tími í aS íhuga og ræSa núverandi
afstöSu Rússlands og stjórnarinn-
ar þar. AS flestra dómi er mál
þaS umfemgsmfkiS og örSugt úr-
lausnar. Á endanum komst þing-
iS þó aS niSurstöSu hvaS þaS
snerti og virSist slíkt aSallega aS
þakka áhrifum Wilsons Banda-
ríkja forseta. Bar hann fram þá
tillögu, sem studd var af Lloyd
George, aS skipuS væri milli-
göngpmefnd til þess aS sitja ráS-
stefnu meS fulltrúum frá helztu
flokkum á Rússlandi, aS Bolshe-
viki flokknum meStöldum—og á
ráSstefna sú aS haldast 1 5. febr.
næstkomandi á "Prince’s Island"
í Marmora-sjó, nálægt Constan-
tinople. Var tillaga þessi sam-
þykt af þinginu og hinum ým®u
flokkum á Rússlandi svo send til-
kynning um þetta samdægurs.
ÁkveSiS avar hefir ekki borist frá
neinum þeirra, þegar þetta er rit-
aS og aS svo komnu er mjög ó'
i víst hvaSa undirtekitr slík tillaga
um; vér tjáum oss fúsa til að
styðja slíkan félagsskap og hlúa
NÚMER 19
fær á Rússlandi. Ekki eru helztu
blöSin í París á sama máli slíkri
niSurstöSu friSarþingsins viSkom-
andi og láta sum þeirra þá skoS-
un í ljós, aS alt of mikil tilslökun
hafi átt sér staS gagnvart Bolshe-
viki stjórninni. Flestir þeir Rúas-
ar, sem nú dvelja í París, eru
sömuleiSis stórlega óánægSir og
haft eftir eiinum þeirra, aS friS-
samlegir samningar ifáist aldrei viS
“manndrápara og stigamenn”.
Annar sagSi Bolsiheviki stjórnina
nú hafa unniS “stórkostlegan sig-
ur” og þar sem hún væri aS þrot-
um komfn og i nauSum stödd,
myndi slík tilslökun í hennar garS
reynast henni ómetanleg blessun.
Tíminn einn leiSir í ljós hver
úrslitin verSa. Taki Rússar þessu
tilboSi, er þaS aS minsta kosti
spor í þá átt, aS bandaþjóSir kyn-
ist betur núverandi stjómarfyrir-
komulagi á Rússlandi, og ætti slfkt
ekki aS vera árangurslaust.
Frá öSrum málum, er tekin hafa
hafa veriS til umræSu á friSar-
ráSstefnuTium, verSur skýTt í
næsta blaSL
Lárus Pálmi
Lárusson.
Lárus Pálmi Lárusson var fæddur
21. ág. 1895 á Gimli, Man., og lézt þar
28. okt. 1918. Foreldrar hans eru þan
hjónin Pálmi Lárusson og Guðrún
Steinsdóttir að Gimli. Dvaldi hinn
látni hjá þeim þar til 27. júni 1917,
að hann giftist ungfrú Christiönu
Orr. Eignuðust þau hjón einn son,
er var fárra daga gamall, þá faðir
hans lézt.
Pálmi heitinn var góðum gáfuxn
gæddur; naut . hann alþýðuskóla-
mentunar og hefði haft hæfileika
til að halda áfram námi á æðri skól-
um; en atvikin virtust leiða hann
út á aðrar brautir. 1 líkamlegri
starfsemi reyndist hann verkmaður
með afbrigðum. Ungur fylgdi hann
töður sínum að verkum og studdi
foreldra sina með dáð og dug alt
til dauðadags.
Þegar litið er til baka yfir hinn
itutta æfiferil hins látna, vakna
margar hlýjar endurminningar hjá
öllum, sem þektu hann. Dýrmæt-
astar ern þær þeim, sem áttu hug
hans og hjarta og þektu bezt alt
það góða og fagra í fari hans. Hann
reyndist trúr vinur vina sinna, var
glaðlyndur og skemtinn og átti sve
margt i fari sínu, sem bar vott um
hreina og viðkvæma sál.
Hugur ástvinanna fylgir honum
inn á landið fyrirheitna. Eina
huggunin í hinni djúpu sorg þeirra
er sú, að hann sem héðan hvarf
þeim, er nú i geymslu guðs, sem
einn þekkir og græðir hin dýpstn
sár og innan skamms mun leiða til
sælla samfunda við hann hina öldr-
uðu foreldra, systkinahópinn, son-
inn unga og ekkjuna, er svo átakan-
lega snemma urðu að sjá honum
á bak.
"Hvað dó? hvað deyr? Ó, het
þinn anda hátt,
því hundrað sinnum betra en
nokkurn dreymir,
{ dýrðarsölum, drottins barn,
þú átt,
sem drottinn þér í sínu ríki
geymir.,‘
Vlnur.