Heimskringla - 22.01.1930, Blaðsíða 1

DYERS & CLEANERS, LTD.
Sendit5 fötin yðar með pósti.
Sendingum utan af landi sýnd
somu skil og úr bœnum og á
sama verði.
W. E. THURBER, Mgr.
324 Young Str., Winnipeg.
DYERS & CLEANERS, LTD.
Er fyrstir komu upp með at5
afgreiða verkió sama daginn.
Lita og hreinsa fyrir þá sem
eru vandlátir.
W. E. THURBER, Mgr.
Sími 37061
XLIV- ^hÓvVk. Pétursson *
--------45 Honie 'St-____________
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 22. JAN., 1930
NÚMER 17
Fylkisþing sett í gær
I. Ingjaldson svarar hásætisræðunni
Hásætisræðan
F'ylkisþing Manitoba var sett
^ gær með venjulegri viðhöfn.
Hásætisræðan, er fylkisstjóri
flutti í umboði konungs var á
Þesas leið:
“Hæstvirti forseti og háttvirtir
tingmenn :
Er vér nú konium hér samrm á
it5ja þing hins átjánda kjörtíma-
gleður þaS mig aS mega bjóSa
yður velkomna, og láta í 1 jós íuil
vissu mína um þaS, aS þér geriS allir
skyldu ySar sem þér bezt vitið í hag
fylkisbúum.
betta ár verSur merkilegt afmælis-
ar í annálum Manitobafylkis. Fylkið
fyllir þá sextugasta ár sitt í ríkissavn-
Fandinu. VerSur í því tilefni efnt
^>1 demantsafmælis Manitobafylkis, er
15. júlí 1870 varS hluti hins kana-
■diska samveldis, sem fimmta fylkiS.
Stjórn mín hefir í hyggju aS l)iSja
yður aS standa straum af minninganhá
er hæfi slíkum atburSi.
Stjórn mín mun biSja ySur aB
samþykkja nauSsynleg lagafyrir-
maeli til staSfestingar þeim samnings-l
atriSum er komist var aS viS Sam-|
bandsstjórnina um endurheimt nátt-
urufríSinda fylkisins, í umsjá fylkis-
ins.
HagSar verSa fyrir ySur, til álits,
tillögnr um aS koma upp nauSsynleg-
uni stjórnardeildum, er annast skulu
fylkislönd, námur, skóga, vatnsorku,
fiski- og dýraveiöar, og önnur nátt-
úrufríSindi, er fylkiö tekur viS undah
faSsmennsku sambandsstjórnarinnar.
1 því skyni, aS hjálpa sveitarfél-
■°gunum og létta undir meS landbún-
aSinum, meS því aö létta skatta á
fasteignum og akuryrkjulandi, veröiS
Þer beönir aS athuga ýmsar breyt-
Ingar, er stjórn mín hefir búiS und-
lr alit ySar og i því skyni aS ná nauS-
synlegum tekjum úr öörum áttum.
Þér verSiS beönir um aö breyta
Hlistyrktarlögunum á þann hátt, aS
styrkbeiSni hvers umsækjanda skuli
lögS fyrir hlutaöeigandi héraSsvöld
samþykktar, áöur en hún kemur
fyrir ráSsmenn ellistyrktarsjóösins.
Þér verSiS beönir aö taka til íhug-
unar löggjöf, er meöal annars miöar
aÖ fullkominni endurskoSun og staS-
festingu skólalaganna; endurskoöun á
perfSaskattslögunnm, og nýtt frum-
varp um meöferö á þjóövegum, er
bomi í stag hreyfilvagnalaganna
(Mlotor Vehicle ActJ, og fái nafniö:
"“Lög
um umferö á þjóSvegum.”
(Highway Traffic Act).
Einnig veröa fyrir yöur lögS
frumvörp til laga, er miSa aö því, aö
betur megi skipuleggja og hafa
hönd í bagga meS ýmsum verndar og
velferSartryggingar félögum.
Reikningar hins opinbera veröa fyr-
,r yÖu,- lagSir snemma þingtímans.
Fjárlögin fyrir fjárhagsáriS er end-
ar 30. april 1931, er fyrir yöur veröa
lögS, hafa veriö samin meö sérstöku
tdliti til sparnaSar og afkastasemi hins
®pinbera.
Fyllilega sannfærSur um þaö, aS
Þer sinniö þessu mikilvæga starfi
rr^S fullri skylduraekni, læt ég yöur
nu taka til eigin ráSa meS þeirri bæn
a® guSleg forsjón megi leiSa ySur i
starfi yðar.”
Ingaldson svarar hásætis-
ræðunni
Af hálfu stjórnarflokksins
Þafði Mr. I. Ingaldson, þing-
maður Gimli kjördæmis, verið
kjörinn til þess að svara hásæt-
isræðunni. Svar hans var flutt
í dag og getum vér því aðeins
tilfært það úr henni, er sérstak-
lega snertir íslendinga. Er það
sennilega í fyrsta sinn, er þjóð
flokks vors hefir verið minnst
í svari við hásætisræðunni. Er
það vel til fallið, að fylkisbúar
fái úr þingsalnum að vita að
hvað sem öðrum þjóðflokkum
líður, þá lítum vér þó svo á að
ekki hafi Engil-Saxar eða Júð-
ar einir verið að verki hér í
fylkinu, enda skuli það viður-
kennt meðan íslendingar kann-
ast við sjálfa sig. Er það vel
farið, að íslendingar hér fari
nú að rétta sig úr kuðungnum,
og láta þess getið, að þeir viti
annað og fleira að stæra sig af
en það, hve undurfljótir þeir
væru að hrista af sér íslenzk-
una og að komast upp á að apa
allt eftir “yfirvöldunum,” illt
og gott, en þau hrósyrði hafa
ómað sætast í eyrum sumra
sjálfra vor á meðal. — Á Ingald-
son sérstaka og verulega þökk
landa sinna skilið fyrir þessa
tímabæru og hispurslausu fram
sögn í fylkisþinginu, og í raun
og veru óbeinu yfirlýsing fyrir
vora hönd um það, að vér ætl-
umst til þess, að eftir því sé
tekið, og ætlum þaS hvarvetna
fullkomlega viðurkenningarvert,
er ættland vort, ísland, heldur
hátíðlegt 1000 ára afmæli Al-
þingis, er hefir verið skóli lög-
gjafarþingum annara þjóða og
teljum mikla sæmd auðsýnda
hverju ríki, er hefir verið boð-
ið.
En hér fara á eftir þeir kaflar
úr ræðu Mr. Ingaldson er snerta
oss Islendinga sérstaklega:
Og meöan vér dveljum viö demants-
afmæli fylkisins, er í hönd fer aS
sumri, þá á vel viS aö ég minnist á
Gimli kjördæmi, er sýnt hefir mér
þann heiöur aö kjósa mig sem full-
trúa sinn.
Gimli kjördæmi, eöa hluti þess, er
eitt elzta landnámiS.
Frumbýlismenn í því landnámi voru
íslendingar.
ÞangaS komu þeir 22. október 1875.
En frá Islandi fluttu þeir 1874, og
dvöldu eitt ár í Ontario, 60 mílur
noröur af Torontoborg.
Þeir áttu langa leiö ag erfiSa fyr-
ir höndum.
Á járnbraut fóru þeir til Sarnia;
þaSan meS gufuskipi til Duluth, og
þaöan meS járnbraut til “Fisher
Landing” viö RauSá.
Ofan RahSá fóru þeir á flatbytn-
um niöur í árósa, en þaSan dró þá
eini gufubáturinn er til var á Win-
nipegvatni noröur þangaö sem nú er
Gimli þorp.
Þar voru engar byggingar fyrir;
urSu þeir því aö timbra sér saman
bjálkakofum.
Næsta ár komu um 400 manns frá
Islandi, og tóku sér bólfestu meöfram
ströndum Winnipegvatns. Fyrsta
veturinn geisaöi bólusótt um nýlend-
una, svo aS hún var sjö mánuSi i
sóttkví.
En nýlendan hóf sig öröugt upp
úr afleiSinigum drepsóttarinnar og ör-
birgöinni. Fjþldi þekktra íslend-
inga, hinna mætustu manna, eiga ætt
sína aS rekja til Gimli kjördæmis, svo
margir, aS ég hirSi eigi aS tefja tim-
ann meö því aS telja þá upp. En
I. Ingaldson
Þingmaður Gimli Kjördœmis
í Gimli kjördæmi er sá maöur fædd-
ur, er sennilega er nafnkunnastur allra
Kanadamanna. Eg á viö Vilhjálm
Stefánsson, landkönnuSinn og rithöf-
undinn.
í Gimli kjördæmi leggja menn stund
á ýmislegan landbúnaö. En auk.
þess stunda menn þar skógarlhögg og
sérstakleiga fiskiveiöar, sem Islending-
ar eru nafngetnir fyrir.
En þegar vér hugsunt til hátíöa-
haldanna fyrirhuguöu i tilefni af
demantsafmæli þess aS Manitoba hlaut
nýja afstööu í ríkinu meS fylkis-
stjórnarskránni, þá^hlýtur hugurinn
aö hvarfla til baka til þeirrar ein-
stöku sögu, er íslendingar eiga sér
stjórnarfarslega hér í fylkinu, þótt
hér veröi aöeins drepiö á örfá at-
riöi.
ÁriS 1875 voru þeir utan landa-
mæra Manitoba, þar sem hét Kee-
watin í þann mund.
Stefndu Islendingar þá fyrst til
allsherjarmóts, til þess aö kjósa sér
stjórn, og kusu fimm menn áriö 1876
til bráöabirgöa. En í janúar 1877
voru kosnir fimm menn til þess aö
annast stjórn landnámshéraösins, er
skift var í fjórar byggöir. Voru 4
byggSarstjórar, einn i hverri byiggö,
en hinn fimmti þingráSsstjóri, en
öll nefndin kallaöist þingráö. Voru
í fyrsta þingráöi kosnir:
Björn Jónsson frá VíSirnesbyggS,
(Gimli).
Bjarni Bjarnason frá ÁrnesbtvggS.
Jóhann Briem frá FljótsbyggS.
Jón Bergvinsson frá Mikleyjar-
byggö.
Var síöan haldinn aSalfundur kos-
inna fulltrúa 21. febrúar 1877, til
þess aö kjósa þingráösstjóra, og
hlaut kosninigu Sigtryggur Jónasson,
er síSar átti sæti á fylkisþingi Man-
itoba sem liberal þingmaSur.
En áSur en þingráöiS væri kosiS
sömdu landnemar lög fyrir landnáms-
héraöiS, og kölluSu allt lögsagnar-
umdæmiö einu nafni Vatnsþing. Er
löggjöf þessi harla merkileg fyrir þá
tíma og svipar i mörgu til sveitalaga
þeirra er vér eigum nú viö aS búa.
Voru þar lagafyrirmæli um sáttagerS;
skýrslur um hjónabönd og fæSingar
og dánarskýrslur; skipun forráöa-
manna dánarbúa, og fastákveöin þókn
un þeirra. Önnur grein lagabálks
þessa fjallar um ákvæSisvinnu í þarf-
ir hins opinbera, og fimmta greinin
um styrk til ekkna og annara munaS-
arleysingja. Skyldi þar til leggja
hver maSur eftir því sem meirihluti
hverrar byggSar var samþykkur um.”
* * *
I lok ræöunnar minntist Ingaldson
1000 ára hátíöar Alþingis, en sökum
rúmleysis verSur þaS, ásamt öSrum
atriSum aS biöa næsta blaös.
930—1930
ViS þann skilning fólks hefi ég
orSiö var, í sambandi viö skipiö Mont-
calm, er ákvaröaö er aö flytja Is-
lendinga frá Ameríku og heim til Is-
lands aö sumri, aS þaS fari ekki beint
frá Canada og til íslands, heldur veröi
þaö aS koma viö á Englandi í ferS-
inni austur. Þessi skilningur er
ekki réttur. Skipiö Mlontcalm er
16,400 tonns aS stærö, fer frá Mon-
treal kl. 10 f. h. laugardaginn 14.
júní næstikomandi og bcina leiS til ís-
lands og kemur hvergi viö fyrr en
þaö lendir í Reykjavík. Stanzar þaö
á meöan fólk og farangur er sett á
land, en fer svo til Glasgow á Skot-
landi.
Montcalm er sjóskip hiS bezta, get-
ur haft 18 mílna hraöa á klukkutíma
og er 70 feta breitt og 563 fet á
lengd, og var byggt 1922.
* * *
Herra Árni Pálsson, sem fyrir til-
stilli Heimfararnefndarinnar er vænt-
anlegur hingaS vestur til aö halda
fyrirlestra á vegum Educational Coun-
cil of Canada, leggur á staS frá Eng-
landi 24. þessa mánaöar meö skip-
inu Minnedosa og er því væntanlegur
til Canada þann 31. FyrirlestraferS
hans veröur þannig hagaö, aS hann
flytur þá í öllum stærri borgum lands-
ins frá hafi til hafs, í Canadian Clubs,
en samkomum þess félagsskapar er
þannig hagaö, aö félagar hans koma
saman til máltíöar og fá þá einhvern
rnerkan mann til aö flytja erindi og
er Árni einn af þeim. Hann veröur
ltka viö því búinn aS flytja erindi
fyíir önnur félög ef þess veröur ósk-
aS. Þegar Árni hefir loki® fyrir-
lestrum sínum á meSal enskumælandi
fólks, mun hann fara út um byggöir
Islendinga og flytja erindi á íslenzku
um menningarmál íslands.
Árni er fæddur á Hjaltabakka í
Húnavatnsisýslu á íslandi, sonur séra
Pals Sigurössonar prests,, sem flestir
íslendingar kannast viS. Hann er
viSurkenndur lærdóms og gáfumaS-
ur, mikill aS vallarsýn, ljúfur í viS-
móti, yfirbragöiö djarfmannlegt og
skarplegt og maöurinn í alla ' staSi
irtjög myndarlegur og karlmannlegur.
Árni er flestum mönnum þjóSar
sinnar betur fallinn til slikrar sendi-
feröar sem þessarar, sakir gjörfug-
leika síns og þekkingar. Hann er
vel einorSur í tali, skemtilegur í viö-
ræSum og sagöur aS vera einn sá
málsnjallasti Islendingur sem nú er
uppi.
Þaö veröur óefaö gaman og gagn
aö hlusta á Árna og ættu menn því aö
nota sér komu hans hingaö vestur sem
bezt.
—/. /. B.
Jóla og Nýárs
hugleiðingar
Þegar séra Ra'gnar Kvaran og frú
hans voru aö kveöja oss Blaine ís-
lendinga, lét einn af ræöumönnum
þá ósk í ljósi, aö framtíöarstarf hans
lægi framvegis á þeim sviöum er
notadrýgri yrSu fyrir mannfélagiS.
ÞaS duldist ekki aö í þeirri ósk lá
trúleysi og fyrirlitning á kirkjulegri
starfsemi yfirleitt, sem sami maöur
kvaS ekki alls fyrir löngu, fullreynt,
aS aldrei heföu gert neitt gott gagn
og aldrei myndu gera þaS. Kirkjan
væri meS öllu nytjalaus stofnun. AS
vinna fyrir hana oig innan hennar vé-
banda, væri aS kasta öllum þeim
kröftum, fé og tíma, sem í þaö ganga,
gjörsamlega á glæ.. Né er hann
einn um þessar skoSanir. Prestar og
prelátar hafa, á ýmsuin tímum gert
samskonar yfirlýsingar. Né dettur
mér í hug nú aö fara aS taka svari
hennar. Þess ber og aS gæta, aS hér er
átt viö kirkjuna, sem heildarstofnun,
en alls ekki viS kristindóminn, sem
kirkjan þykist og á aS vera fulltrúi
fyrir. Sem heildarstofnun á kirkj-
an þungar ásakanir skiliö, þó of langt
sé máske gengiö, nefnilega, aS hún
hafi aldrei gert neitt gagn og muni
aldrei gera þaS, þvi fátt er svo illt,
aS ekki eigi sínar betri hliöar. En
engum heilvita rnanni getur blandast
hugur um þaö, aS sem heildarstofnun
hefir kirkjan á ýmsum stööum og
tímum, í ýmsum — öllum löndum,—
falliö næsta langt frá upprunalegum
tilgangi hennar. Aö hún hefir á ýms-
um tímum og stöSum (löndum) ýmist
veriö argasti- andstygilegasti harö-
stjóri, eSa undirlægja sér voldugri
haröstjóra og samverkandi þeim í
öllu því illa, sem spilt manneSli get-
ur upphugsaS og gert. Aö afneita
þessari ákæru, v*ri jafn ósanngjarnt,
eins og aö halda því fram, aö þrátt
fyrir framanskráöan sannleik, hafi
hún aldrei gert neitt gagn eSa gott.
—Aö hún hafi átt og eigi ágætismenn,
sem veriö hafa og eru á öllum tím-
um fúsir til þess aö leggja allt í söl-
urnar til þess aö gera hana sem hún
átti aS vera — brúSur Krists og full-
trúi hans á jörSunni. Og aö hún
sem slík, hafi einnig igert sjálfa sig
dýrSlega, sem samstarfandi og sam-
líöandi Meistara sínum á ýmsum
stöSum og tímum. AS öllu þessu
sögSu, er auösætt — þégar þess er
gætt, hve óendanlega langt hún —
kirkjan — hefir falliö frá köllun
sinni, meö því, aö ganga á “Mála”
hjá höfðingjum þessa heims —skil-
iö á 'biblíulegan hátt, og þar tneö
sneitt hjá aö vi&hafa stóru orðin, aS
þaS er sízt aö furöa, þótt menn, sem
í hjartans einlægni og trú á innra
gildi hennar, hafa helgaS henni þjón-
ustu og hollustu, verSi beiskir og yf-
irgefi hana, þegar þeir reka sig á ó-
einlægni hennar á nálega öllum sviS-
um, og yfirgefa hana fyrir þá skuld
meS gremju og fyrirlitning. Þess
vegna veröa ákærur þessara manna
—þjóna kirkjunnar — þyngri á met-
um, en almenn critic leikmanna, eSa
annara andstæSinga hennar. En ein-
mitt þetta vakti hjá mér þessa spurn-
ing:
“Væri þaS ekki mikiö og veglegt
starf, aö endurreisa kirkjuna sjálfa,
og beina henni á réttar brautir?”
Líti maöur í kringum sig og athugi
hversu mikiS liggur eftir einstöku
félög, er hófu starf, sem einangraSir
einstaklingar, meS hálfa eöa heila
veröldina í andstööu, eins og til dæm-
is fáeinir menn og konur, dreifSir og
einangraöir hófu baráttu gegn þræla-
haldi! Fáeinar konur, einni'g dreifö-
ar, hófu baráttu fyrir jafnrétti
kvenna! Hvorttveggja vanst á ti'l-
tölulega stuttum tíma, og þaS síSara
blóösútihellingalaust. Fáeinir menn
og konur hófu baráttu gegn áfengis-
bölinu. Og einnig þaö vannst í eöli
sínu, eöa svo, aS flestum þótti skömm
aö láta sjá sig fulla, og fjöldinn bragö
aSi ekki vín í ýmsum löndum. Einn-
ig þaö vannst á rúmum mannsaldri —
stríSs, — þaS er blóösúthellingalaust
— í ýmsum löndum, og var sæmilega
borgiS, meöan sigur þess biyggSist
eingöngu á drenglund fjöldans. Þó
nú sé þaS mál komiö í slikt öng-
þveiti hér hjá oss, aS valt er aS vita
hvoru megin sigurinn veröur aö lok-
um. En um þaö skal engum getum
leitt hér. AuSvitaS heföi kirkjan
skipaö sér í þær sveitir, sem fyrir
þessum málum böröust, óskift og ein-
huga, hefSi hún í raun og veru veriö
fulltrúi Meistarans frá Nazaret. En
gerSi hún þaö ? Hún sem heild var
saklaus af því, þó ýmsir á'gætismenn
innan hennar vóbanda, tækju þátt ó-
svikinn t þeim málum öllum, sér til
sæmdar og málum þeim til sigurs.
Hugsum oss, aö kirkjan sem heild,
tæki friSarmálin upp á arma sína, þ.
e afnám stríös, — blóSsúthellinga.
Hvílíkur afar þungi gæti hún ekki
orSiS í þeim efnum.
Já, hugsum oss aS hún — kirkjan.
skilyröalaust geröi afnám striSs aö
málefni sínu — kirkjan um allan
hinn kristna heim. Væri ekki dýrö-
legt aS verja lífi sínu og kröftum til
aS sameina hana og leiSa út í slíka
baráttu. Eg tel vafasamt aS á
nokkrum öSrum sviSum liggi eins
miklir möguleikar til góös eins og
einmitt innan vébanda kirkjunnar í
þeirn efnum, fyrir þá sök, aö hún er
ekki bundin viö neitt sérstakt heims-
veldi. Rætur hennar standa föstum
fótum í öllum kristnUm löndum. Hún
ein getur því starfaS í öllunt kristnum
löndum óháö hverju veraldarvaldi sem
er. Hugsum oss, aö leiötogar hinna
ýmsu kirkjudeilda, kæmu sér saman
um aö berjast sameiginlega og ein-
huga fyrir alheimsfriöi, og kenna söfn
uöum sínum þann sannleik, “aS hver
sem úthellir blóöi annars manns, hans
blóöi skal og af öörum manni úthelt
veröa.” AS svo hefir þaS veriS og
mun veröa, sannar sagan svo ótví-
raett, aS óþarft er um aS deila. Og
hversu sem oltiS hefir um sigur í einu
eSa öSru stríSi, þá hefir þaö hatur,
sem af slíkum sigrum sprettur æ og
æfinlega veriö sá kyndill, sem fyr eSa
síSar hefir kviknaS í, og velt sigur-
vegara einnar tíöar, lands eöa þjóö-
ar fyr eöa síöar af stóli. “Auga
fyrir auga, tönn fyrir tönn,” er 'hiS
ófrávíkjanlega lögmál, ekki einungis
einhvers Jehóva eSa Java, heldur og
náttúrunnar sjálfrar. Svo til þess
aö sjá eigin lifi borgiS, er sjálfsagt
aS hlífa annara. Þó veröur þaS aldr-
ei þessu hugsun ein, sem leiöir til al-
heimsfriSar, því mönnum er svo tamt,
aö reikna sér sigurinn, og hvaS varSar
þá um aSra? Þaö er líka satt.
Hefndin hefir ekki æfinlega náS þeim
seka. En fyr eöa síöar niöjum hans,
eöa þjóS, þá um þjóöhöföingja er a8
ræSa. En sú hugsun, aö sérhvern
einstakling, sem fellur í stríöi, eöa
ntyrtur er á löglegan eSa ólöglegan
hátt, syrgja foreldrar eöa aörir ást-
vinir, auk þess, sem maöurinn sjálf-
ur er sviftur dýrmætustu eign sinni
— þeirri eigninni, sem enginn mann-
legur kraftur fær skilaS honum aft-
ur, hversu feginn sem vildi. Hvílíkt
voöa ranglæti! Og þaS, án þess aS
taka til greina, eöa gera sér nokkra
hugmynd um, hve stórkostlega lífgjaf-
inn sjálfur, GuS — Náttúran, eöa
hvaS menn nú vilja kalla höfund
lífsins, muni móögaSur, meö slíku
broti á lögum hans. Frammi fyrir
þeim rétti dugar ekki aö hrópa: “Á
ég aö vakta bróöur minn!” I raun
og veru vitum vér öll, aS því er svo
fariö. Þaö eina, sem sigrast getur
á’hernaöarfíkn mannanna, er bræöra-
lagstilfinning og skyldurækni. Kær-
leikurinn, og í honum lifir og ríkir
hinn eini sanni kristindómur — sú
kristni, sem Meistarinn stofnsetti á
jörSunni, hvort sem kirkjan viöur-
kennir þaö eöa ekki. Enginn fél-
agsskapur á yfir ööru eins afli aö
ráöa og kirkjan. Ef hún gæti eöa
vildi sameina krafta sína um nokkurt
lýöþrifamál, væri henni sigurinn vís.
Ef hún hætti aö skríSa fyrir hverjn
veraldarvaldi sem er, hætti aS daöra
viS auövald og heimshöföingja, en
gæfi sig fyrir alvöru aö því verki,
sem Meistarans er — verki, sem hún
ranglega þykist vinna aS, mætti vænta
stórra breytinga í rétta átt á tilölu-
lega skömmum tíma. Ef hún og
starfsmenn hennar beittu sér einhuga
fyrir alheimsfriði, ætti hún víst
fylgi fjöldans. Fjöldann vantar ekki
stríS — vill ekki stríö. SíSur en
svo. AS beina kirkjunni inn á
(Frh. á 5. bls.)